Welkom thuis, iedereen, allemaal – Ron Mandos, Best of Graduates 2020
Vliegenzwammen, wie houdt er niet van? Deze herfst waren ze weer volop aanwezig in het bos, altijd in de buurt van berkenbomen. Giftig? Dat valt mee. De hoed van deze paddenstoel bevat het stofje muscarine dat eerder hallucinerend werkt dan dat je er dood aan gaat. Het is een ingrediënt van ‘heksenzalf’, een middel dat gebruikt wordt om in contact te komen met de geestenwereld. Als homeopathische medicijn wordt de Agaricus Muscarius nog wel eens ingezet als er sprake is van overbelasting van de hersenen, en wiens hersenen zijn dat niet?
Studente Tatiana Duran Martinez (Minerva, Goningen) studeerde af met de film Mithridatism, waarvan de titel verwijst naar de methode om iedere dag een klein beetje gif in te nemen om zo immuniteit te creëren. Martinez was druk bezig met het maken van films met acteurs en decorstukken toen de lockdown werd afgeroepen en ze gedwongen was binnen te blijven maar toch door moest gaan met haar werk, ze moest immers afstuderen! Haar ruimte was klein maar haar verbeelding rekte het alledaagse maximaal op tot het zinbegoochelende dimensies kreeg. In een knalroze gewaad vliegt ze op haar bed door de lucht. Ze zet een voet in haar aquarium terwijl getekende visjes het scherm over zwemmen en bootjes er dwars door heen varen. ‘I find myself everywhere.’ Haar vreemde, dwarse film is als een Alice in Wonderland-spiegel van de gewone wereld, een mogelijkheid om te ontsnappen.
Mithridatismatism, dat is precies wat meer kunstenaars deden tijdens de lockdown, een kleine dosis van de echte wereld innemen om te overleven en om die kleine hapjes informatie te onderzoeken of te transformeren door je verbeelding er op los te laten. Dat is lastiger dan je denkt want hoe stel je je ogen op scherp te midden van alles wat je zo vertrouwd is. Het alledaagse met nieuwe ogen bekijken is een terugkerend, bijna clichématig voorstel in de kunst, maar bij de Best of Graduates 2020 in galerie Ron Mandos tonen kunstenaars zich als homeopathische dokters of tovenaars: ze sleuren ons de lockdown door met hun genezende voorstellen.
Tasio Bidegain (Rietveld, Amsterdam), zat opgesloten in Parijs dat een zeer streng beleid kende, je mocht alleen naar buiten voor boodschappen en om je hond uit te laten, maar hij voelde zich fijn zo samen met zijn familie, en begon de fragmenten van de buitenwereld, die via zijn scherm de intieme binnenwereld binnen drongen, te tekenen. Gefragmenteerde beelden die in elkaar overvloeien worden getoond alsof ze via een virtual reality bril worden waargenomen, alsof de pandemie daar buiten niet te bevatten is als realiteit. We zien een stad opdoemen, veiligheidscamera’s, mensen met mondkapjes, een plantenbak. Zo ontrafelt hij zijn en ons gevoel van ongeloof over de bijna niet te bevatten realiteit van een onzichtbaar virus, als een film, een mirage. Zijn ingelijste tekeningen hangen in een lijn op de muur waarop drie getekende cirkels een samenkomst vormen van een deeltjesversneller en het oneindige kosmische.
Veel studenten keerden tijdens de lockdown naar huis: Johan Ibrahim Adam (Rietveld, Amsterdam) vertrok naar zijn ouderlijk huis in Zweden om daar in de oude schuur verder te werken. Zijn scriptie Finding Home verhaalt over zijn Soedanese vader die in de jaren ’70 naar Zweden verhuisde en daar zijn moeder ontmoette. Toch kreeg Adam dikwijls de vraag waar hij nu ‘werkelijk vandaan komt’ en dit gaf hem het onbehaaglijke gevoel er toch niet echt bij te horen. Hij vertelt er over in zijn scriptie die dezelfde fragmentarische, sprookjesachtige sfeer heeft als zijn schilderijen. Aan de hand van mythen en parabels onderzoekt hij wat thuis betekent, hij verpakt zijn visie in dichterlijke woorden bijvoorbeeld om uitleg te geven aan wat een celestial body is: ‘Everything that is alive grows, dies and eventually fades back into the ecosystem, the clouds keep dancing with the wind until they drop down as rain and the core of the planet keeps pumping heat, like a heart, inside.’ We zijn allemaal sterrenstof. Zandkorreltjes. De portretten met titels als Waiting for Sunrise of Sunset View herinneren aan de kracht van Basquiat en vormen een hommage aan de zwarte mensen die het huis waar hij verbleef tijdens een studieperiode in Pretoria (Tshwane) in Zuid-Afrika van binnen of van buiten schoonmaakten. En wat een sensatie om eens niet als zwart persoon gezien te worden, merkt hij op. Er vliegen vogels rond in zijn scriptie, ze bouwen nesten, zingen, vliegen over muren heen. Een warm pleidooi om meer magie en meer zintuigen in ons leven toe te laten: ‘Who needs to go birdwatching when someone else already posted a better view of all kinds of birds?’ The home button noemt hij deze door hem zo bepleitte reset. Ja, please, laten we na de lockdowns teruggaan naar fysieke vergaderingen, live ontmoetingen in plaats van Zoom als onmisbaar onderdeel van ons werk in te voeren.
Hij studeerde af bij de glasafdeling en in één werk heeft hij ook werkelijk glas gebruikt, maar hij gebruikt het glas als metafoor voor de scheiding in de wereld: I once faced a glass wall that was so tall it reached all the way to the sky. It was built because the ones on one side of it didn’t want to share the same heaven as the ones on the other side. They also didn’t want to share the same water, ground, air or even the same language as the others. The two sides couldn’t agree on anything, so they even named the two areas differently, The Outside and The Inside. By now the wall is so old that people have even forgotten that it is made of glass.’
Ik ben tot het bot geraakt door zijn werken en woorden en kan weer even dromen van een wereld die misschien door de pandemie ten goede verandert: gelijkheid voor mensen, dieren en sterren. De conclusie van Johan is verzoenend:
‘To feel at home should be to feel belonging. As an outsider in my home country, Sweden, I always had the desire to belong somewhere. I have realised that I am different. But then of course everyone is different, since everyone is an individual with one’s own qualities, personalities and characteristics. I am constantly learning to embrace my differences, to do what I feel is right and to move through time in a way that feels natural.’
Welkom thuis, iedereen, allemaal.
Ik heb geen idee waar fotografe Marta Capilla Urbano (Rietveld, Amsterdam) verbleef tijdens de lockdown maar ook haar foto’s zijn binnen de muren van haar waarschijnlijk kleine kamer gemaakt. Bubbeltjesfolie, kersen, knoflook, tape of zwart papier, met de simpelste spullen formeerde ze stillevens die laten zien hoe ieder de wereld ervaart vanuit zijn eigen perspectief. Een perspectief is immers niet meer dan het standpunt of gezichtspunt dat iemand kiest, al lijkt het soms even moeilijk om er afstand van te doen als van je eigen vel, dat perfect passende zakje dat je bij elkaar houdt. Haar werk is in al zijn abstractie een pleidooi voor een meer elastische wereld, een wereld waarin we kunnen vervellen als reptielen. Als we met iets meer afstand zouden kijken naar ons eigen blikveld op de wereld, zoals haar foto’s dat vastleggen, dan zouden we er wat van kunnen loskomen.
De vloer is de basis waar we met onze voeten houvast vinden. Een mentale vloer boetseert onze overtuigingen, geeft ze betekenis maar slechts door te bewegen ontdek je dat de aarde niet plat is en dat jouw visie ook maar een mentale constructie is. In een foto uit de serie ‘Making of a floor’ hangen twee glanzende groene appels acrobatisch aan een muur die een hoek maakt, orientations and disorientations.
Haar klasgenote Sofie Flinth (Rietveld, Amsterdam) bracht de lockdown bij haar familie in Denemarken door en kwam terug met een serie hartveroverende portretten van vijf vrouwen uit haar nabije kring. In een landelijke idyllische setting kijken ze dromerig in de verte. Toch is haar werk juist geïnspireerd door de films en Instagrampagina’s die een wat al te mooi beeld van de wereld serveren waardoor we de kluts kwijtraken over wat echt en onecht is. Even lijkt het of er daar in Denemarken een kleine utopische gemeenschap is ontstaan. Misschien is de kleine kring van je familie en vrienden wel het antwoord op de boze buitenwereld, een goed mens zijn voor je naasten is al heel wat.
De studenten van de academies die geen eindexamententoonstellingen organiseerden hadden het zwaar, hoe konden zij nu hun werk bij Best of-curator Radek Vana onder ogen krijgen? Soms gebeurde dat door een toegewijde docent zoals Rein Jelle Terpstra die de taak als intermediair op zich nam bij Minerva Groningen en Matthijs Jeuring (ArtEZ, Enschede) had het geluk dat zijn werk was uitgekozen voor de expositie van de Koninklijke prijs voor de schilderkunst en daar werd opgepikt door Vana. Zijn Mid-City Garden toonde een feeëriek maar ook wrange stadstuin met proppen wc-papier als bloemen, als ik Edo Dijksterhuis in het Parool mag geloven. Ik had het zelf zo niet gezien, en ik zie ook steeltjes onder de witte vlekken maar die ambigue sfeer is precies de kracht van zijn tuin die door een waas van nachtlicht zichtbaar wordt. In zijn best wel onleesbare teksten kan ik iets van zijn visie ontdekken: hij wil ‘de wereld’ zijn vertrouwen geven ook al zou die wereld dat misschien niet waard zijn en hij hoopt dat zijn werken een diepere werkelijkheid weerspiegelen die alleen via het onbewuste naar boven kan komen.
Hij schildert een moment in deze tijd, maar, zo geeft hij nu al aan, de tijd zal het werk inhalen en hem zo stapje voor stapje inzichten verschaffen, om steeds weer wat wijzer te worden op de stromen van het onbewuste. Een betere schilder en een beter mens. Bij zijn Landing Site heb ik geen idee waar ik terecht gekomen ben, platgeslagen zwarte keverachtige wezens, uitgeblust en verslagen, met grote lichten op de achtergrond. Zo ziet Mars er in mijn nachtmerries uit, maar wie weet heft het rechterwezen een dun pootje op om de ander te redden. Het blijft even onbegrijpelijk als fascinerend.
Maar ook een witte schone stad kan verborgen donkere aspecten in zich dragen. De video Born from Sea and Cloud van Danielle Alhassid (Rietveld, Amsterdam) (3,57 minuten, stop-motion animatie) toont een stad waar niet iedereen welkom is. De stad doemt op uit bruine vegen over het scherm die even ongrijpbaar zijn als de zee en de wolken. Alles verandert, lost op, een groene vlek vaagt alles weer weg. De video heeft een fijne vertelstem en het ijle ting-dong-dong van de muziek geeft het precies de kwetsbare sfeer die het nog intenser maakt. Het is een stad die ontsnapt, die als een droom zal blijven hangen in de lucht want de stad komt net als geschiedenis tot ons via de stem van de overwinnaars: ‘by the winners, for the winners, according to the winners narrative’. En dan is er ook een stad die is achtergebleven, verdrongen.
De tentoonstelling wordt bewaakt door roze en grijze wachters, grote langgerekte figuren die Sarah Mc Lacken. (HKU, Utrecht) produceerde van beddenlakens. Haar werk is opnieuw een pleidooi voor het maken, het knippen en in elkaar stikken van lappen stof tot een sculptuur vol onregelmatigheden: ‘to remember the joys of some of the authentic elements in our environment amidst an ever-developing world of technology which is causing a simplification of life’.
Al voor de pandemie wilde ze ontsnappen aan platte schermen maar nu is er geen ontkomen meer aan. Deze vreemde snuiters zullen in de digitale wereld niet tot leven komen. Daar moet je omheen kunnen lopen, de stiksel betasten, jezelf tegenover hen plaatsen, hun vreemdheid innemen. Ze waken over het verdwijnen van de zintuigelijke wereld.
Al deze werken stemmen me hoopvol, de studenten hadden het maar te doen met wat de situatie hen aandroeg. Maar dat pakt niet slecht uit, zo konden ze een laagje van de wereld afschillen om van daaruit te komen tot vergezichten vanuit een intuïtieve verbeelding. Afstand nemen loont.
Deze kunst laat zien dat een klein beetje gif van de dreigende buitenwereld een effectieve methode bleek om werken te laten ontstaan die ons kunnen beschermen tegen die buitenwereld. Er zijn al aardig wat kunstwerken verkocht en vervangen door andere werken, de show verandert voortdurend, maar de geur van optimisme blijft.
De tentoonstelling in Ron Mandos is nog tot en met 20 november te bezoeken. Klik hier voor meer info.
Ook adverteren op mistermotley.nl ? Stuur dan een mail naar advertenties@mistermotley.nl