Vrouwen met te kleine handdoekjes (die zomaar in bad gaan)
Merel de Haan zit in een vol café in Amsterdam en praat ongegeneerd over seks op normaal stemvolume. Ze omschrijft ‘de daad’ of ‘seksuele handelingen’ gedetailleerd en onbehouwen. Ze benoemt ‘het beestje’ bij de naam. Waar veel mensen veelbetekenende blikken werpen en bijna beginnen te fluisteren wanneer het onderwerp seks gedetailleerd wordt, of struikelen over het woorden als pijpen, beffen, masturberen, porno, laat Merel deze taal vloeiend uit haar mond rollen.
‘Als kind interesseerde ik me al voor vrouwen en de manier waarop zij worden gemanifesteerd, nagenoeg altijd door mannen met als motor hun hopeloze geile fantasieën. Ik las strips waar rondborstige vrouwen ‘zomaar’ in bad gingen, terwijl de mannen met sigaren in hun mond zaken bespraken in de woonkamer. Wanner deze vrouwen met hun platte buiken en kleine voeten uit bad stapten wikkelden zij altijd een iets te klein handdoekje om hun weelderige borsten, om vervolgens onnozel door de woonkamer naar hun kledingkast te lopen. Een vreemde rol die altijd door vrouwen vertolkt wordt. Een man in dit scenario is ondenkbaar. Als klein meisje vond ik dit type vrouw schitterend. Op mijn tiende tekende ik dan ook alleen maar half naakte pin-ups, met slanke tailles, jarretels en handdoekjes om hun pronte billen. De jongetjes uit mijn klas wisten niet waar ze het hadden.
Ik was echter totaal niet met seks bezig, ik kwam uit een ei en nam enkel klakkeloos over wat ik zag. Van seks had ik geen kaas gegeten.
Overal waar je kijkt is seks te zien. Erop lettend wordt het enkel meer. Iedereen valt het op; het is een cliché. Maar ondanks de continue aanwezigheid van seks wordt er benepen, soms zelfs stiekem over gesproken. Niemand vraagt je bij een croissantje en zwarte koffie hoe je seksleven eruit ziet, terwijl het voor veel mensen een dagelijks onderwerp is, of je nou wel of geen seks hebt.
Een tijdje geleden op een verjaardag heb ik in de kring eens gevraagd hoe iedereen zich had voorbereidt op ‘de eerste keer’. Bijna alle jongens antwoordden dat pornofilms als gids dienst deden en unaniem waren ze het erover eens dat deze voorbereiding eerder resulteerde in een blokkade dan een dankbaar hulpmiddel. Veel meisjes doken onvoorbereid tussen de lakens, of waren ook al op voorhand afgeschrikt door de gruwelen van internetseks. Ik vind het irritant dat de norm hoe seks te hebben, of hoe seks eruit hoort te zien nagenoeg enkel wordt bepaald door porno. Kunst laat hier angstvallig een onderwerp liggen. Eigenlijk is iedereen verantwoordelijk voor het vertekende pornobeeld dat wij van seks en intimiteit hebben. Hoe meer naakt in your face, des te minder we zijn gaan praten over echte seks en de eigenheid waar iedereen seks mee bedrijft.
Toen mijn omgeving notie kreeg van het feit dat ik naakten aan het schilderen was kreeg ik steeds vaker atelierbezoekjes. Vrienden, docenten, vage bekenden, allemaal lopen ze mijn deur plat om te kijken naar de naakte vrouwen en te kijken naar mij. Wie is dat jonge meisje die zoveel bezig is met seks? In plaats van afkeuring krijg ik talrijke intieme, schokkende, hilarische of nooit eerder vertelde verhalen te horen. Soms lijk ik wel een sekscoach in plaats van een kunstenaar; ik bewaar veel eenzame seksverhalen. Bij de meeste atelierbezoeken doen mensen een boekje open, of soms een hele reeks boeken die al jaren staan te verfstoffen in hun hersenkast. Of verhalen diep opgeborgen in harten, omdat het verhaal liever vergeten wordt. Seks gaat hand in hand met schaamte. Ik wordt bijna nooit meer ongemakkelijk van een openhartig seksverhaal, mede omdat het altijd verkapte werkbesprekingen zijn. De context is uiterst ideaal voor iedereen om openlijk te spreken. Schaamte zou haar vriendschap met seks moeten verbreken.
Voor sommigen gaan mijn tekeningen over een liefdevolle muze die één is met de natuur, anderen zien er een brute verkrachting in. Beide opvattingen zijn niet verkeerd, omdat het mijn doel is om seks minder eng en onbespreekbaar te maken. Beledigd ben ik niet wanneer men denkt dat ik seksueel geobsedeerd ben. Ik kan de link tussen seks en mijn werk enorm waarderen, want het betekent dat niet ieders associatie is vastgeroest met pornografische beeldtaal.
Seks in kunst is ook vaak pornografisch: werken waar mensen nauwkeurig vastgelegd seks hebben, waar piemels in voorkomen, penetraties, tongen en tepels. Niets van dat al is in mijn werk te zien. Om seks uit mijn werk te halen heb je fantasie nodig. Wanneer er al kunst over seks op een niet-pornografische manier wordt gemaakt, is dit vaak sinister, eenzaam, extreem of gruwelijk. Over seks zoals de meeste mensen het ervaren wordt nauwelijks aandacht besteed: naakt, knus, soms knullig, maar ongelooflijk fijn. Als daar al kunst over wordt gemaakt wordt het afgedaan als kitsch, zoetsappige, naïef niets-werk, terwijl het doel om juist die alledaagsheid van seks in beeld te vangen ongelooflijk lastig is. Al het rechtlijnige cynisme, de hardheid en rigide manier van seks in kunst stellen me teleur. Wanneer ‘mijn’ boomvrouwen erotisch worden bevonden zie ik een vorm van bewijs dat fantasie niet plat of dood is. Ik ben opzoek naar een andere taal. Daar gaat mijn werk over.
Op de academie interesseerde ik me voor erotiek zonder dat er letterlijke seks omschreven wordt. Het verhaal van Odysseus is een schitterend voorbeeld. Daarin wordt een vijgenboom omschreven zoals in erotische boeken het vrouwenlichaam detail voor detail uitgewerkt wordt.Met haar kerven, ribbelingen en rondingen, met een zachte, sappige, zon-doordrenkte vrucht, die lichte weerstand biedt wanneer je haar probeert te plukken en ontdoet van jonge, groene bladeren. De zijdezachte bruin-paarse huid, met lichte haartjes die gekust zijn door de zon. Wanneer je tanden zakken in haar vlees opent de vrucht zich weldadig en verspreidt ze haar een zoete, nazomerse smaak door je mond. Eén en al seks, waarin de zon, de bomen en de dieren een actieve rol vervullen. Of Rococo schilderijen en bouwwerken; de bewegelijkheid, de dynamiek, het ronde, het gladde. Dit zonder dat schilder Jean Antoine Watteau uit die tijd ook maar lichtelijk geassocieerd werd met seks of perversiteiten. De suggestie en zindering uit deze boeken en tijd interesseert me en prikkelen de fantasie tot het maximale.
Momenteel kijk ik naar een documentaire over de rol van vrouwen in de Italiaanse media. Sinds kort trek ik me de vrouwenrol ook echt persoonlijk aan, alsof de afstand tot mijn onderwerp steeds kleiner wordt. Tranen van oprecht verdriet komen naar boven bij het kijken van een dergelijke documentaire. Misschien ben ik een moderne feministe, al kleeft er zoveel negativiteit aan dat woord. Mensen om me heen moeten ook een beetje wennen aan mijn nieuw verworven feministische betrokkenheid. Ikzelf eigenlijk ook wel.’
Dit artikel verscheen ook in Motley #34 – Seks
Ook adverteren op mistermotley.nl ? Stuur dan een mail naar advertenties@mistermotley.nl