Vorm geven aan gevoelens
Stephanie Nypels en Esmay Groot Koerkamp hebben niet alleen samen een film gemaakt die Zandpeer heet, maar ook een expositie georganiseerd onder dezelfde titel. Overkoepelende thema’s zijn zelfontplooiing en het omgaan met emoties.
Een jongen zit op de bank, wijdbeens en met een iets te groot voetbalshirt aan. Hij kijkt verveeld voor zich uit zoals alleen pubers dat kunnen. Zijn vader komt naast hem zitten en haalt een stuk speelgoed tevoorschijn waar hij zelf mee begint te spelen, in een vergeefse poging zijn zoon aan het lachen te krijgen. Ook op zijn moeder reageert de jongen nauwelijks. Als brugklasser moet ik precies zo’n indruk gemaakt hebben op mijn omgeving; het voelt alsof ik nu eindelijk kan zien wat mijn ouders hebben gezien. De jongen is het hoofdpersonage in Zandpeer, de korte film (vijf minuten) van kunstenaars Stephanie Nypels (1991) en Esmay Groot Koerkamp (1993). Terwijl de jongen alleen maar voor zich uit staart, voert hij in zijn hoofd een gevecht met tekenfilmachtige monsters. Live action en (stop motion-) animatie gaan een verbond aan in een getekende wereld waar een acteur van vlees en bloed rondloopt. Wanneer de kwade wezens bezworen zijn keert de film terug naar de woonkamer en ligt de jongen teder tegen zijn moeder aan. Zo weinig er aan de buitenkant met hem aan de hand lijkt te zijn, zo veel gebeurt er binnenin hem.
Samenwerken
Zandpeer is gemaakt in het kader van de Nieuwe Makers Regeling, een talentontwikkelings- en professionaliseringsproject voor jonge kunstenaars. De gemeente Overijssel nam het initiatief en de Enschede expositieruimte Tetem zorgt voor de begeleiding. Groot Koerkamp en Nypels werden voor het traject aan elkaar gekoppeld. Ze kenden elkaar al van de AKI, waaraan ze in 2016 afstudeerden, en exposeerden beiden een aantal keer in Tetem. Beiden namen al eerder deel aan een traject vanuit Tetem: het Talent & Development Program waarin jonge, vaak net afgestudeerde kunstenaars de kans krijgen om niet alleen hun werk verder te ontwikkelen, maar ook om een professionaliseringsslag te maken. Voor de Nieuwe Makers Regeling hebben ze anderhalf jaar lang intensief samengewerkt, met elkaar en met Tetem. Hun plannen moesten ze zoveel mogelijk zelf realiseren, om er optimaal van te kunnen leren. Denk daarbij niet alleen aan het maken van de film, maar ook het vinden van een plaats om die te vertonen, het organiseren van een expositie en de communicatie. Het was veel en niet altijd even makkelijk, vertellen ze, maar ze konden altijd bij Tetem aankloppen als het niet lukte.
Ook de artistieke samenwerking was even wennen, want hoewel hun thema’s bij elkaar in de buurt liggen, verschillen hun werkwijzen. Groot Koerkamp maakt vaak kunst rond persoonlijke thema’s en emoties. Ze werkt meestal verhalend en heeft het beeld dat ze wil maken al in haar hoofd. De kunstwerken van Nypels ontstaan onvoorspelbaarder: ze neemt zoveel zijstappen als nodig om op het juiste pad uit te komen. Ze is heel perfectionistisch in de uitwerking. Haar thema’s zijn wat abstracter en universeler: andere culturen, de onderlinge relaties in een familie, en de overweldigende natuur, die in haar kunst ook vaak de rol van oermoeder vervult. Ook de uitwerking verschilt. Groot Koerkamp is directer en humoristischer, zoals te zien is op een tekening van een chagrijnige zon die een bal keihard in zijn – of haar? – gezicht krijgt. Nypels is mysterieuzer: je weet vaak niet direct waar je mee te maken hebt als je naar haar tekeningen en fotocollages kijkt waarop natuurlijke texturen een grote rol spelen. De verschillen tussen deze kunstenaars en hun werk lijken misschien groot, maar ze delen in elk geval één opvallende eigenschap: de grote verbeeldingskracht die ook in de film duidelijk terug te zien is.
Zelfontplooiing
Het eindresultaat van de Nieuwe Makers Regeling is tweeledig. De kunstenaars hebben niet alleen een film gemaakt die Zandpeer heet, maar ook een expositie georganiseerd onder dezelfde titel. Die is op 12 juli geopend in kunstenaarsruimte B93, nadat in filmtheater Concordia de film in première ging. Overkoepelende thema’s zijn zelfontplooiing en het omgaan met emoties. Groot Koerkamp en Nypels geven gevoelens, die vaak moeilijk te benoemen zijn, een concretere vorm. Er zijn wel belangrijke verschillen tussen film en expositie, leggen de kunstenaars uit. Er zit echt een verschil tussen vijf minuten van opeenvolgende beelden en de mogelijkheid om zelf zo lang voor een kunstwerk te staan als je wilt; daar moest natuurlijk rekening mee gehouden worden.
De film is bovendien echt een samenwerking, terwijl ze tijdens de tentoonstelling ieder eigen werk exposeren. Dat geeft de kunstenaars niet alleen de ruimte om meer van zichzelf te laten zien, maar ook om bepaalde thema’s verder uit te werken. Voor Groot Koerkamp zijn dat woede en schaamte. Dat is terug te zien in tekeningen die over die emoties gaan, en die ze als het ware heeft omlijst met opmerkelijke papieren armen die alles naar zich toe te lijken trekken, bang om ze met anderen te delen. Nypels werkte een belangrijk thema in haar kunst verder uit: beschutting zoeken. In de film vindt de jongen uiteindelijk geborgenheid bij zijn ouders, en tijdens de expositie biedt de natuur die. Op een van de tekeningen is een oermoederfiguur te zien, die zowel iets menselijks als dierlijks heeft. De voor Nypels kenmerkende natuurlijke texturen zijn ook in deze figuur terug te zien. Zo claimen beide kunstenaars hun eigen plaats.
De kunstenaars kijken tevreden terug op de samenwerking. Het kon even moeilijk zijn als ze allebei iets anders voor ogen hadden, maar daar hebben ze veel van geleerd. Groot Koerkamp is van plan om met een wat vrijere opzet te gaan werken; Nypels op haar beurt zou graag iets meer sturing geven aan het maakproces. Of dat op de korte termijn gebeurt weten ze nog niet; dat zijn volgens hen typisch van die dingen die gaandeweg erin kunnen sluipen en die je later pas opvallen. Maar ze zijn nog jonge kunstenaars, erkennen ze, middenin hun ontwikkeling. Wat er binnenin je hoofd gebeurd is immers niet altijd even overzichtelijk en grijpbaar, zo blijkt ook uit hun kunst. Maar je kunt altijd een poging doen.
De expositie is tot en met 16 augustus te zien, elke vrijdag tussen 12:00 en 17:00, en op afspraak, in B93, Enschede. De film is van 9 tot en met 16 augustus als voorfilm te zien bij elke hoofdfilm in Concordia, Enschede.
Ook adverteren op mistermotley.nl ? Stuur dan een mail naar advertenties@mistermotley.nl