Voelen waar destructie en constructie elkaar doorkruisen – over The Directions van Hannah Black

Black richt zich met de verzameling van plekken en momenten in de tentoonstelling Directions op vragen die al een decennium als een rode draad door haar werk lopen: wat zijn de condities die leven mogelijk en onmogelijk maken? Welke krachten drukken op het bestaan, en welke kant duwen deze krachten individuen op? 

Wellicht is de methode waarmee Black die vragen stelt eerder bij je terecht gekomen via de open brief die zij schreef over de witte verbeelding van de moord op de zwarte tiener Emmett Till (2016). Of via de analyse die zij maakte over een boycot van de Whitney-biënnale naar aanleiding van het bestuurslid dat rijk werd van de verkoop van traangas (2019). 

Black schreef in die laatste analyse: ‘Het gemak waarmee een linkse retoriek door kunst stroomt gaat gepaard met een serieus gebrek aan condities, waarmee kunstenaars overtuigd lijken te zijn dat ze geen macht hebben over de instituties die vanwege hun werk kunnen bestaan.’

Ook in Directions zijn het die condities waar Black zich voor interesseert en die ze aan ons toont. Het BKR werk Duifje van Nico van den Boezem bijvoorbeeld: vier getekende wolken op een licht vel. Wat zou je maken als je kunstpraktijk ondersteund wordt door een minimumloon? En is deze conditie, het bestaan van een regeling zoals de BKR of een universeel basisinkomen, überhaupt iets waarmee de professionele of geprofessionaliseerde kunstenaar onderhandelt?

Waar Duifje te zien is aan de gipsen muren in het midden van de ruimte, hangt er aan het plafond iets anders. Met gouden kettinkjes en miniatuur-planeten is de geboortekaart van operatie Al-Aqsa storm boven de schilderijen en videowerken getekend. De bezoeker loopt dus letterlijk onder de sterrenlucht van die nacht, de kosmische lijnen die middels de studie van astrologie ook antwoord geven op de vraag: wat zijn de condities die leven mogelijk maken? De grootsheid en totaliteit hiervan is ambitieus en ongrijpbaar.

‘Voordat ik moeder werd vond ik openingen stressvol’, zegt Black vlak voordat Directions opent. Ook dat zijn condities: hard werken om de tentoonstelling samen te brengen (het Vleeshal-team werkte door tijdens Kerst, er moest op het laatste moment een nieuwe productiemaatschappij ingevlogen worden), bewijzen dat jij of je werk het waard is, tegenover honderden vrienden, collega’s en concullega’s (en alle manieren waarop die drie hetzelfde zijn) iets zeggen over wat je doet of waar het over gaat. De groeiende bubbel van zichtbaarheid en waarde. Ben jij al weg van Meta?

Black opent de tentoonstelling met een begeleidende tekst, die zij voordraagt in een ademloos, eenvormig ritme. De hoofdpersoon is een professional, ze heeft veel gereisd met het vliegtuig en vangt en passant glimpen van het absurde leven op: de piano in de publieke ruimte waarop Adele wordt gespeeld, de geur van de verwoesting van Gaza aan de kust van Cyprus, het gezicht van een baby dat zichtbaar wordt in het licht van een scherm. 

Die opstapeling van leven en dood raakt tot het allerdiepste, beweegt tot tranen zonder ooit in sentimentaliteit te vervallen. Dat is het effect van Blacks ambitieuze opstapeling: het durven trekken van lijnen recht door de overrompeling heen. Voelen waar destructie en constructie elkaar doorkruisen en met gevoelens van pijn en observaties over ironie blijven vragen wat nou eigenlijk de condities zijn.

De tentoonstelling Directions is nog tot en met 13 april 2025 te zien in de Vleeshal, Middelburg.