vijftien uitspraken over aquarelleren

2.
Aan een aquarel ligt een beweeglijk motief ten grondslag dat water eigen is. Het is een stromende substantie die voortdurend vervloeit. Deze vervloeiing te beheersen is voor een aquarellist een vanzelfsprekend streven waaraan onmogelijkheden kleven die in het beeld dat ontstaat te boven worden gekomen. Er komt iets te voorschijn dat in voortdurende variaties kan worden aangepast tot een eindeloze verkenning van ruimtelijkheid. Ieder motief veroorzaakt een mutatie in het volgende.

3.
Een aquarel is bij uitstek een techniek om licht en ruimte in een vorm te gieten. In het water wordt kleur gebroken en daarmee wordt de eigenschap van de veranderlijkheid van het beeld weergegeven. Het is een voorwaarde, een code, een gesteldheid, een conditie om te bepalen hoe objecten zich onttrekken aan de reële omgeving om zich een zelfstandige weergave aan te meten. Op deze wijze wordt het tastbare van de vaste vorm afgemeten aan de beschikbare vloeibaarheid van het denken. De aquarel is een vorm van liquide denken.

4.
In een aquarel moet wat nat is opdrogen. De papieren ondergrond is een organische bodem voor een plas water die indroogt. In feite is het een moedwillige lekkage die het werk als een plant water geeft. Zonder water komt het beeld niet tot stand, maar daartoe moet het wel eerst verdampen. Een aquarel is een verdunning om tot een oplossing te komen van een fundamentele kwestie.

5.
Een aquarel is ook altijd een verdikking: er wordt iets aan het water toegevoegd om het op een ondergrond in toon zichtbaar te maken. Een neutrale factor wordt met een toegevoegde nuance betekenisdragend gemaakt. Er ontstaat een betrekking tussen een objectief gegeven en een verbeelding ervan, een kijk erop. Omdat objectief ook lens betekent, zie je in het beeld altijd een vervorming. Het is alsof je door een druppel kijkt die ergens op is gevallen en vervolgens opgenomen wordt in een begrensde organisatie, een lichaam. Een lichaam heeft ribben om zich rond een structuur te organiseren. 

6.
Een aquarel bestaat in de wijze waarop deze tot stond wordt gebracht altijd uit een beweeglijk patroon dat tot stilstand komt. Er is de ritmiek van een penseel dat door het water roert al voordat er een ondergrond mee in aanraking komt. Die beweeglijkheid zet zich door, omdat een penseel en de hand die eraan vastzit onthouden welke uitvoering voorafgaat aan de uiteindelijke handeling. In een beeld dat zo wordt gemaakt, huist altijd de herinnering aan de gedachte waarmee het schilderen gepaard gaat en de handeling die er onwillekeurig mee is verbonden.

7.
Als je de aquarel als voorwerp bekijkt, als een fysieke verschijning, dan is de waterige materie die daarin gestalte krijgt in tegenspraak met de intentie van de vaste vorm die ermee wordt beoogd. Je ziet nooit iemand een aquarel in steen hakken of in hout zagen. De identiteit van een aquarel als weergave van een figuur bestaat eruit dat waterverf in de kwetsbaarheid ervan een waarachtige gewaarwording is. Hoe oplosbaar ook, de aquarel is uiteindelijk altijd een concentraat.  

8.
In het vervaardigen van een aquarel doet zich een verloop voor. Het bestrijken van een oppervlakte met water is meteen ook het verstrijken van dat water. Naast licht en ruimte in vorm en kleur, wordt in een aquarel uitdrukking gegeven aan de duur van de tijd. Wie een aquarel maakt, moet achteruit kunnen denken, want je brengt iets aan, dat zich terugtrekt in het materiaal, daarin opgaat en vrijwel verdwijnt, om iets achter te laten als restant. Om deze eigenschap recht te doen, heb je een agenda nodig, een rooster van opeenvolgende stappen. Wie aquarelleert loopt over water.

 
9.
Wie iets in het water laat vallen veroorzaakt een spatpatroon. Waterspetters hebben een amorfe gedaante die een natuurlijke aanblik bieden. Door die te abstraheren ontstaat een geometrisch ogende afgeleide die als een puzzel kan worden gedemonteerd en in een andere verhouding kan worden gehergroepeerd. Daarin vallen gaten die als kolken ruimte in een watermassa openen. Het is alsof in de schildering daarvan gietmallen ontstaan waarin je in kleur het beeld kunt afvormen.

10.
Een aquarel is in zekere zin altijd een oefening, niet in de zin van een probeersel, maar in de betekenis van een werklast die je op je neemt om een beeld daadwerkelijk tot stand te kunnen brengen. Door dat beeld te benaderen vanuit een bijna gewichtloze vormeloosheid is een tastbare en concrete uitkomst van die werkwijze een wonderlijk resultaat. Precisie is niet de eerste eigenschap die op de voorgrond treedt bij de aquarel. Door die desondanks in waterverf tot stand te brengen, ontstaat een gewaarwording van innerlijke tegenstrijdigheid. Daarvoor ben je meteen gewonnen. Juist de onmogelijke plasticiteit van een aquarel is technisch zo benijdenswaardig.

11.
Om in de aquarel een complex beeld te realiseren, moet je simpel beginnen. Iedere handeling vergt een handmatige training die resulteert in een ultieme vaardigheid. Het is noodzakelijk dat die geoefende vaardigheid een vanzelfsprekend karakter heeft en samenhangt met de persoonlijkheid van de kunstenaar. Het moet zo herkenbaar zijn dat het er in feite niet meer toe doet waaraan je het werk kunt identificeren, behalve dan aan een onvervreemdbare beeldtaal die uitdrukking geeft aan de noodzaak die aan het beeld ten grondslag ligt. 

12.
De aquarel kent een eigen uitdrukkingstaal die niet zozeer een typografische gedaante heeft, maar een beeldgrammatica die voortvloeit uit de vormeloosheid van water. Het komt eropaan die in te dammen in tekens die niet buiten hun kaders treden en die tegen elkaar geplaatst in elkaar opgaan en een nieuwe eigenschap verkrijgen. Los van elkaar zijn iedere aquareltoets en aquareltint onderdeel van een seriële uitputting van mogelijkheden. In combinatie zijn ze, hoe groot de hoeveelheid ook is, een welbewuste beperking van middelen die nodig is om een heldere schildering mogelijk te maken.

13.
Je zou denken dat je een aquarel op zijn minst met water moet maken, maar aangezien bijna overal water inzit, leent iedere vloeistof zich tot het maken van een aquarel, maar ook vluchtige stoffen en vaste materialen die je door sublimatie vluchtig maakt. Je kunt een aquarel maken door met brandende waterdamp papier te schroeien of textiel te stomen. De gewassen tekening is dan ook familie van de aquarel, waarbij je als het ware met water of een ander vloeibare medium de meer vaste substantie waarmee het kunstwerk wordt gemaakt afblust.

14.
Bij een aquarel is de ondergrond in feite altijd een filter, een fijnmazigheid waarin een uiterst delicaat filtraat wordt opgevangen van een stroom gekleurd water. Dat filter kan ook grof worden bejegend zodat het verstopt raakt en residuen achterlaat die al dan niet worden uitgespoeld. Doordat een aquarel tijdens het maken altijd een fase van overstroming kent, is landschappelijkheid er nooit vreemd aan. Er wordt altijd iets onder water gezet.

15.
De aquarel leent zich tot het meest elementaire of fundamentele kunstwerk dat zich denken laat. Als water zelf de drager is, is alles wat je er ter tekening aan toevoegt een tijdelijke perceptie, een gewaarwording of een ervaring van een beeld. Als we als mens stof in de wind zijn, dan zijn we ook de kleur van water.

‘Formeel 2015 – waterverven’ is een tentoonstelling met werk van René van den Bos, Sanne Bruggink, Christoph Dahlhausen, Ine Dammers, Iemke van Dijk, Lon Godin, Brent Hallard, José Heerkens, Henriëtte van ‘t Hoog, Riki Mijling, Eric de Nie, Jessica Snow, Clary Stolte, Mark de Weijer en Werner Windisch. Overeenkomstig in hun toch zeer diverse werk is een belangstelling voor een fundamentele, abstracte beeldtaal van geometrische vormen of uiterst conceptuele voornemens die heel consequent worden uitgewerkt in de aquareltechniek. De tentoonstelling is van 2 april tot en met 10 mei 2015 te zien in Museum Waterland te Purmerend. 

Rene van den Bos inside outside no. 1, 32,5 x 32,5 cm, waterverf op papier.

Iemke van Dijk, ‘Zonder titel’, aquarel, 25 x 25 cm

Eric de Nie, ‘Zonder titel’, aquarel, 76x106cm