Verwoest Huis van Marjan Teeuwen – sloopkunst is haar levenswerk

Iets kapot maken is gemakkelijk. Iets maken is moeilijker. Misschien schuilt juist daarin de magie van de kunst. Iemand maakt een beeld, waar niemand om gevraagd heeft. En daar is het! Toch kan ook de kunst van het slopen betoverend zijn, overdonderend en op een vreemde manier ontroerend en troostrijk. Die paradox doet zich voor in het werk van Marjan Teeuwen. Haar bouwwerken zijn punk in het kwadraat: één en al sloopafval.

Teeuwen is geboren in Venlo. Intussen timmert zij internationaal aan de weg van Japan tot in Siberië en van Gaza tot in de Randstad van Nederland met architectonische kunstwerken, een imposante serie onder de titel: Verwoest Huis. Je zou verwachten dat Teeuwen als een reus over de continenten dreunt, maar in lichamelijk opzicht is zij juist een kleine, fragiele vrouw. Dit jaar vierde ze haar 70^ste verjaardag. Sloopkunst is haar specialiteit en levenswerk. In verlaten huizen of fabriekspanden die op de nominatie staan om platgegooid te worden trapt zij de duivel op zijn staart. Zoals nu in Rotterdam, waar nummer 11 staat uit de serie Verwoest Huis.
Verwoest Huis nummer 11 ligt wat terzijde in het havengebied van Rotterdam, op het terrein van BRUTUS, de artistieke werkplaats en vrijplaats die door kunstenaar Joep van Lieshout wordt bestierd, met veel generositeit jegens collega-kunstenaars en het publiek. Hier, tussen voormalige leerlooierijen en andere verlaten panden, heeft Teeuwen een dichtgemetseld gebouw van twee verdiepingen opengebroken en omgevormd. De transformatie op deze plek was een initiatief van Teeuwen zelf en van Lobke Broos, die met haar Rotterdamse topgalerie Roof-A altijd avontuur brengt.

Verwoest Huis 11 is een pand zonder daglicht, zonder ramen, het schijnt dat er vroeger een joekel van een koelcel in zat. Volgens het door haar beproefde recept van slopen en bouwen, bouwen en slopen is Teeuwen met een aannemer en vijf teamleden de muren, vloeren en plafonds te lijf gegaan en heeft zij het gebouw van binnen versplinterd tot een veredelde ruïne, een georganiseerde chaos van beton, baksteen, planken, gekapseisde stalen balken vol roest en vocht, kortom: een orgie van puin.

De deur staat open. Welkom iedereen! Opgepast dat je niet van de trap struikelt of verderop nog onderuitgaat in deze kapel vol valkuilen.

Het is duister, vochtig en stil. Ik was op een vroege zaterdag de enige bezoeker en kan bekennen dat ik even moest slikken voordat ik afdaalde in de schemering van dit pand, dat onvermijdelijk doet denken aan oorlog en verderf; aan de kapotgebombardeerde steden, huizen, ziekenhuizen en gebedshuizen die dagelijkse realiteit zijn in Oekraïne en Gaza. In Rotterdam onlangs trouwens ook weer, vanwege de ontploffing van een drugslab in een woonwijk.
Oké, rug recht en dieper doordringen tot dit veredelde slagveld. Want dat is dit Verwoeste Huis: veredeld, niet alleen een slagveld, maar ook een sculptuur. Een prachtig toonbeeld van stapelwoede, een waanzinnig streven naar orde in de chaos. Het is een mozaïek. Alle hout is bij het hout geplaatst, alle stenen liggen bij de stenen, er zijn uitgebalanceerde doorkijkjes van boven naar beneden, langs opengeklapte vloerdelen, en van beneden naar boven, waar rafelige gaten in het zwarte plafond zijn geslagen alsof hier een regen van meteorieten is neergedaald. Of een regen van bommen is neergestort.

In zijn boek ‘Aantekeningen uit het ondergrondse’ (1864) stelt de Russische schrijver Dostojewski de volgende diagnose: ‘De mens is in gelijke mate geneigd de wereld op te bouwen, dan wel te verwoesten; die polariteit zit in zijn genen.’ Het is deze diagnose van menselijke tweespalt waar Teeuwen op teruggrijpt, die haar voortdrijft, als in een ritueel proces van duivelsuitdrijving. Zij verbeeldt de kortsluiting door die tweespalt, in een balanceer-oefening op de rand van schepping en destructie, maken en breken, leven en dood. Wij balanceren met haar mee, fysiek, schuifelend langs drempels van staal en beton; starend naar het aangeharkt puin, dat sterk doet denken aan een graf. Verwoest Huis is een Psycho Building: een tombe en een kapel, een herdenkingsmonument en een waarschuwing, een door en door verstoft, verweerd spiegelpaleis voor het publiek dat tussen de brokstukken zijn eigen hersenschimmen ontmoet.

Is het echt zo erg? Ja, de werkelijkheid is te erg voor woorden. Nee, want de kunst huisvest nog altijd een ideaal.
Teeuwen koppelt een meedogenloos oog voor de realiteit aan de troost van menselijke verbeelding en scheppingskracht. Zij zegt: ‘In de kunst probeert de mens zijn tekort te doorgronden en voorbij te streven.’ Deel in dat streven, ga het zien met ogen open en het evenwichtsorgaan op scherp!

Verwoest Huis 11 is een semi-permanente installatie van Marjan Teeuwen bij BRUTUS in Rotterdam