Verwarrende verdubbeling – Bernice Nauta in 1646

In ‘Hello Echo’ groet Nauta de echo; genoemd naar de nimf Echo uit de Griekse mythologie die vervloekt was en nooit voor zichzelf kon antwoorden maar alleen in staat was de woorden te herhalen die het laatst tegen haar waren uitgesproken. In de Griekse mythologie wordt de verliefde Echo afgewezen door Narcissus. Narcissus zei: ”Laten we samenkomen!” Echo herhaalde deze woorden hartstochtelijk en rende naar Narcissus toe om hem in haar armen te sluiten. Narcissus moest hier echter niets van hebben en riep dat ze van hem weg moest blijven. Narcissus en Echo vertegenwoordigen de onzekerheid van het ‘Zelf’ dat Nauta onderzoekt. De eerste is verliefd op zijn eigen spiegelbeeld, de laatste kan zich alleen uitdrukken met de woorden van anderen. Nauta erkent de veelheid van identiteiten en bevraagt met de tentoonstelling het Zelf, de ‘ik’. Door andere kunstenaars uit te nodigen werk toe te voegen aan haar tentoonstelling, onderzoekt ze ook de solo-tentoonstelling als vorm. In feite onderstreept ze dat ze een product is van haar omgeving waarbij de ‘ik’ pur sang een lastige, vormloze structuur vormt. Het ongevormde is een terugkerend aspect in het werk van de kunstenaar. Haar onderzoek wordt vastgelegd in schilderijen, tekeningen, sculpturen, publicaties, ruimtelijke installaties, muziek en korte films.

Nauta erkent de veelheid van identiteiten en bevraagt met de tentoonstelling het Zelf, de ‘ik’.

Doorweekt kom ik aan in de rusteloze Boekhorststraat. Wanneer ik voor het eerst de deur van 1646 open, ervaar ik direct een geluidloos gesprek dat zich in de ruimte afspeelt. Helemaal zeker weten doe ik het niet. Ik krijg een geel gevouwen A3-vel in mijn hand gedrukt, als zijnde zaaltekst. Het blijkt een briefwisseling te bevatten tussen Nauta en kunstenaar, schrijver en performer Céline Mathieu. Uit de correspondentie blijkt dat het maken van reconstructies en de herbeleving van het verleden essentiële elementen voor het ontstaan van de tentoonstelling zijn geweest. Door de herhaling van de verschillende werken gaat deze tentoonstelling zowel voor Nauta, de maker, als voor Mathieu, de correspondent, als de toeschouwer over de ervaring van het terugkijken. Daarmee wordt een poging gedaan om een beeld te vormen van datgene wat voorbij is. De kijkervaring in 1646 schuift heen en weer tussen wat je op dit moment ziet, wat je zag en wat je over het hoofd gezien hebt.

Ik dwaal rond door de ruimte en bekijk het werk. Tenminste, ik denk dat ik alles gezien heb. Maar ik twijfel of ik iets heb gemist. Sommige werken verdwijnen de muur in, anderen zijn verstopt in de vloer of hangen aan het plafond, zelfs het toilet is onderdeel van de tentoonstelling geworden.

Wanneer ik onder het kantoor door loop, moet ik lachen. In het voorste gedeelte van de galerie kun je het achterste niet zien en daar wordt de toeschouwer verrast. Wat blijkt? De gehele ruimte is gekopieerd. Nauta speelt met hoe de ruimte is en hoe haar werk zich daartoe verhoudt. Opnieuw sta ik voor de deur van de galerie, opnieuw kan ik de voordeur openen en de drempel over stappen.

Ik stap in de echo van Nauta’s werk, maar dan net anders. De personages in het werk van Nauta zijn verwant aan ‘trickster’ ofwel ‘bedrieger’. Ze gaat door het herhalen van haar eigen tentoonstelling dieper in op de betekenis van deze figuur. Cultureel criticus Lewis Hyde beschrijft het fenomeen ‘bedrieger’ als volgt: “Hij heeft geen manier, geen aard, geen kennis. Hij heeft het vermogen om de anderen te kopiëren, maar geen eigen vermogen. Aangezien mensen navolgers van de natuur zijn, kan de bedrieger ook worden gezien als ‘een wezen dat zich kan aanpassen aan een veranderende wereld’. De bedrieger neemt iets bestaands in zich op en brengt er een eigen versie van uit.”

Hij heeft geen manier, geen aard, geen kennis. Hij heeft het vermogen om de anderen te kopiëren, maar geen eigen vermogen.

“In zekere zin is deze installatie een vorm van ‘auto-toe-eigening’,” zegt Nauta, “mijn doel is om een ​​nieuwe situatie te creëren uit een bestaande situatie, een nieuwe betekenis toe te kennen aan een bestaand beeld – ik moet reflecteren op het auteurschap van mijn eigen praktijk.”

De echo is een herhaling van datgene wat al bestaat.

Opgedroogd kom ik aan in het achterste gedeelte van 1646. Wanneer ik voor de tweede keer op dezelfde dag de voordeur van de galerie open, ervaar ik direct een uitbreiding van het gesprek dat zich in de vorige ruimte afspeelt. Helemaal zeker weten doe ik het nog steeds niet. Het geel gevouwen A3-vel heb ik in mijn tas gestopt, de zaaltekst besluit ik later te lezen. Zoals Nauta in haar eerste reactie aan Mathieu schrijft: “De afgelopen weken heb ik 1646 vaak bezocht. Ik kom steeds terug om de ingang te bekijken, op te meten, alle details te fotograferen. Elke keer als ik terugkom, zie ik dingen die ik nog niet eerder heb gezien.” Exact die ervaring heb ik nu. Ik zie dingen die ik nog niet eerder zag.

De werken die eerst in de muur leken te verdwijnen, zijn nu wel zichtbaar, anderen lijken de achterzijde van het werk te tonen, de tekst op de ansichtkaart is te lezen in plaats van enkel de foto op de voorzijde. Het werk manifesteert zich zelfs buiten: een tegeltje met de wijsheid ’Blijf jezelf!’ en de spiegel die je tegenkomt wanneer je naar het toilet gaat, hangen aan de gevel van de binnentuin. De werken lijken te knipogen.

Wanneer ik de galerie-in-galerie uit stap en het kantoor in omgekeerde richting onderdoor loop, val ik letterlijk in herhaling. Natuurlijk, ik kan het niet laten om de eerste ruimte in het kader van de herhaling nog eens te bestuderen. Wat is er anders? Wat heb ik tijdens het eerste rondje gemist? Wat valt me nu op?

Wat is er anders?

De echo is een herhaling van de kopie.

Het gat in de vloer had ik niet gemist, wat ik wel miste was de aanwezigheid van een werk, ergens ver onder mijn schoenzolen. Vanuit verschillende standpunten kijk ik de cirkel in, in afwachting van het opdoemen van iets dat ik in eerste instantie gemist had. Een realistisch gereproduceerde bloem duikt op. Een bloem die ik al eerder ergens zag, maar waar? Nauta maakt een enkelvoudig onderwerp gecompliceerd door terugkeer van beeld in te zetten en vraagt de toeschouwer de ogen te openen en als geïsoleerd individu vertwijfeld de Boekhorststraat weer uit te lopen.

Hello Echo, an exhibition by Bernice Nauta
met bijdragen van Maja Klaassens, Bas de Boer, Juan Pablo Plazas en Hayne E. Day en Michael Liefinger (alter-ego van Kim David Bots)
en een correspondentie met Céline Mathieu
1 nov 2019 – 1 dec 2019
1646 – project space for contemporary art, Den Haag