Vervaarlijke schilderingen van Edith Meijering

De paus

In de jaren tachtig studeerde Edith Meijering aan de kunstacademie van Kampen. Dat ging door persoonlijke omstandigheden met vallen en opstaan, een onderbreking van een jaar en uiteindelijk een succesvol eindexamen in 1987. Ze herinnert zich dat tijdens een werkbezoek een van haar docenten tegen haar zei: ‘Het maakt  me niet uit wat je schildert, al is het je moeder op haar kop.’ Die opmerking opende een deur in haar hoofd. Ze wist wel dat ze de dingen niet op de kop hoefde te schilderen, dat deed Baselitz al, maar ze trok haar onderwerpen vanaf dat moment wel binnenstebuiten door als kunstenaar alles beeldend te bevragen. Ze kwam erachter dat alles wat ‘not done’ is in de kunst met name ook in esthetisch zin, voor haar wel degelijk aanleiding kon zijn om juist dat in haar werk te behandelen. Haar schildertechniek werd transparanter en expressiever.

Accompanied

Haar schilderingen getuigen van een oprecht mededogen met de tekortkomingen en aberraties van de menselijke soort. Lust en lijden, onschuld en ondeugd, overgave en beheersing, onderdanigheid en overheersing: er is sprak van voortdurende dialectiek in de onderwerpen die ze aan de orde stelt, terug te voeren op het aloude tweegevecht tussen leven en dood, schoonheid en vergankelijkheid. Ze vraagt zich af waarom we wel met droge ogen naar klassieke schilderijen van de maagdenroof of de kindermoord kunnen kijken, maar bij hedendaagse verbeeldingen van actuele misdaden tegen de menselijkheid of misstanden in de onderlinge menselijke omgang de wenkbrauwen fronsen. Ze onderzoekt daarom steeds waar haar eigen grenzen liggen. Wat vindt ze zelf acceptabel om te schilderen en daarmee inhoudelijk te bevragen. Een paar jaar geleden interviewde ze een aantal mensen over hun fascinatie voor en deelname aan allerlei vormen van erotisch en seksueel rollenspel. Waar ging ‘roleplay’ over in daadwerkelijk handelen en wederzijdse afhankelijkheid? Het niets verhullende werk dat ze naar aanleiding van dat onderzoek maakte, kon vooraleerst enkel worden getoond in de niche binnen de beeldende kunst van de ‘erotica’. Het project liet ze onder meer zien in het Center for Sex & Culture in San Francisco, waar het zeker op zijn plaats was, terwijl er voor haar ook een veel bredere maatschappelijke en politieke noodzaak over de seksuele positie van de vrouw aan ten grondslag lag.

Zelfportret

‘Loutering’ is een woord dat meteen opkomt, als je je verdiept in het leven en werk van Edith Meijering. Ze heeft het nodige doorstaan en heeft zich verschillende malen na ingrijpende gebeurtenissen moeten herpakken. Dat is niet zonder slag of stoot gegaan en het heeft in haar kunstenaarschap tot noodzakelijke zelfoverwinningen geleid. Haar idioom als kunstenaar valt voor een deel samen met haar persoonlijkheid: kleurrijk, uitbundig, overweldigend, genuanceerd, virtuoos en groots. Ze schildert met beheerste, brede gebaren die ze als een dansante choreografie op papier en andere ondergronden de vrije loop laat. Ze vervloeit als mens met wat ze maakt. Al de twijfel en onzekerheid in haar hoofd komt ze te boven als ze haar verbeelding de vrije hand geeft; dan bestaan er voor haar geen taboes en beperkingen die haar in het dagelijkse leven wel parten kunnen spelen. Gedragingen in de menselijke omgang – botheid, vernederingen, onverschilligheid, agressiviteit, onderdanigheid – die ze persoonlijk ethisch of moreel verwerpelijk vindt, behandelt ze in haar werk zonder scrupules. 

Roleplay

Welke techniek of discipline Edith Meijering ook beoefent, alles wordt bij haar een schildering. Dat is in haar geval een samentrekking van schilderij en tekening. Ze levert zich uit aan het gebaar van het losse schrift met kwast en penseel. Wie haar op haar website in de korte documentaire over haar kunstenaarschap aan het werk ziet, wordt getroffen door de vanzelfsprekende trefzekerheid waarmee ze een compositie opzet. Het ziet er natuurlijk en weloverwogen uit, vanuit een totale beheersing van geïmproviseerd handelen. Die handelingsbekwaamheid kun je alleen bereiken door het heel veel te doen, door eindeloos werken, proberen, mislukken en opnieuw beginnen. Het schijnbare gemak dat ze ten toon spreidt is het resultaat van de enorme moeite die ze zich heeft getroost zo te kunnen werken. Het heeft in haar voordeel gewerkt dat ze nooit iets anders heeft overwogen dan te tekenen en te schilderen om werkelijk tot haar recht te kunnen komen; dat is haar natuur en wezenlijke staat van bestaan. Als het erop aankomt kan ze alleen uit zichzelf putten om zich met de wereld te verstaan; door toe te geven aan de nieuwsgierigheid naar wat haar tegelijkertijd vreemd en eigen  is en wat haar fascineert. In haar werk stelt ze aan de orde hoe levensbeschouwing en menselijkheid een lichamelijke weerslag krijgen. De mens- en dierfiguren die ze schildert en tekent, vaak ook in gecombineerde mythologisch aandoende figuren, zijn vaak in een staat van vervoering. Dat extatische maakt haar werk enigszins bedreigend, maar vooral ook verleidelijk en ontroerend. Die gevaarlijke verleiding maken haar schilderijen ‘vervaarlijk’, net als ‘schildering’ een contaminatie van elkaar aanvullende benamingen. 

Zowel inhoudelijk als technisch hanteert Edith Meijering een werkwijze waarbij ze de gevolgen van haar manier van doen niet volkomen beheerst. Door met vervloeiende kleuren nat in nat te werken, kan ze het eindresultaat nooit van tevoren voorspellen. Het komt erop aan te vertrouwen op haar kunde. Ze is in staat het ongecontroleerde toch afdoende met haar concentratie te sturen. Veel moeilijker, zo niet onmogelijk is het om controle uit te oefenen over wat haar werk in de ontvangst ervan teweegbrengt. Haar ervaring is dat het op allerlei manieren kan worden weggezet in negatieve beoordelingen vanuit morele bezwaren tegen bijvoorbeeld expliciete lichamelijkheid. De nieuwsgierigheid naar ethische dilemma’s, bijvoorbeeld met betrekking tot bepaalde sado-masochistische praktijken, die ze nu juist in haar kunst aan de orde wil stellen, nadert ze keer op keer door dan in ‘s hemelsnaam nog maar een stap verder te gaan, het nog verder te onderzoeken en te bevragen, en de schoonheid en het beest in haar met elkaar te verenigen. Als de honden er geen brood van lusten, gaat Edith Meijering aan tafel.

Man met schaapje

Werk van Edith Meijering is van 12 augustus t/m 25 september te zien in de tentoonstelling ‘Ware aard etappe 4’ in Galerie Espace Enny in Laag Keppel. Ze exposeert ook regelmatig in het buitenland. Na eerdere deelname aan tentoonstellingen in München en Parijs wordt haar werk nu opgenomen in ‘geSicht’ in Plan-D in Düsseldorf (17 september-9 oktober 2016) en in ‘Drawing rooms #2’ (11 september-9 oktober 2016) in PAK in het Vlaamse Gistel.
Website
Youtube kanaal