‘Verrek het is hier’ – 40 jaar W139
Een terugblik op 40 jaar W139 door Claire Venema.
W139 viert zijn veertigjarig jubileum met onder andere de tentoonstelling ‘Speak, memory’. In veertig jaar kan veel gebeuren: ruim 400 tentoonstellingen, lezingen, optredens, evenementen en bijeenkomsten. Zo heb ik onder andere in 2016 op de grond in de kleermakerszit, verscholen in, wat leek op een tipi tent, een video-installatie bekeken, in 2017 door de verduisterde ruimte gelopen terwijl om de zoveel minuten een overdonderde toeter het hele pand door galmde en in 2018 mijn schoenen uitgetrokken om vervolgens als een klein kind over de grond te rollen op zachte pastelkleurige kussens die de hele vloer in de ‘Polar room’ bedekte. Het lijkt alsof de toeschouwer zich bij ieder bezoek weer in een totaal andere ruimte waant, een ruimte waar vaak een gevoel van indrukwekkendheid gecombineerd wordt met verbazing. In dit artikel houden we de afgelopen 40 jaar, W139, onder de loep.
De immense ruimte van W139 binnenlopen voelt altijd als een verademing. Na de onmogelijke fietstocht door de Warmoesstraat, waarbij toeristen de straat overspoelen met Amsterdamse mutsen, zakt bij binnenkomst van W139 het lawaai van buiten steeds verder weg. Alleen jij en W139. Maar dit is niet altijd het geval geweest.
Voor het prille begin moeten we terug naar het Amsterdam van eind jaren ‘70. Toen werd de Warmoesstraat gedomineerd door drugshandel en prostitutie. Amsterdam zag er niet uit als vandaag de dag, bestond uit straatgevechten en ‘losgeslagen’ jeugd: geweld werd met geweld beantwoord. Ook de kunstwereld stak anders in elkaar toen in 1979 een groep van vijf net afgestudeerde kunstenaars (Guus van der Werf, Marianne Kronenberg, Martha Crijns, Reinout Weydom en Ad de Jong) het voormalig theaterpand kraakten.
Amsterdam zag er niet uit als vandaag de dag, bestond uit straatgevechten en ‘losgeslagen’ jeugd: geweld werd met geweld beantwoord.
Deze vijf moesten niets hebben van de toenmalige kunstwereld: het eenvormige aanbod van musea en commerciële galeries. Ze wilden een plek waar ze hun eigen kunst konden tonen aan vrienden en vormden een beweging tegen die gesloten kunstwereld. Zo opende in januari 1982 de eerste groepstentoonstelling in W139, zonder curator maar met de kunstenaars als baas. Op de gevel stond het met graffiti geschreven woord: ‘tentoonstelling’ in aan elkaar geschreven zwierige letters en het ernaast staande bord vermeldde: ‘Verrek het is hier’. Gratis en voor iedereen die maar geïnteresseerd was in kunst (tot op de dag van vandaag nog steeds gratis te bezoeken of zoals het ook wel vermeld wordt: ‘pay-what-you-will’).
Deze vijf moesten niets hebben van de toenmalige kunstwereld: het eenvormige aanbod van musea en commerciële galeries.
Het kunstenaarsinitiatief W139 was geboren. Met elk weekend nieuwe performances, punkmuziek en nieuwe exposities. Openingstijden liepen door na middernacht, de desbetreffende kunstenaar was aanwezig. Zo groeide W139 uit als vrijplaats om te experimenten en stroomt er al 40 jaar lang een vloedgolf van creativiteit door de hoge ruimte, een plek voor risico en experiment. De instelling heeft als ambitie een zelfvoorzienende, vrij van externe kracht en hoofdzakelijk door kunstenaars gerunde ruimte te zijn. Met als voornaamste doel vrijheid te bieden aan de kunstenaars.
Na een periode gerund te zijn geweest door kunstenaars begon W139 elke vier jaar een nieuwe directeur te benoemen en heeft zo in totaal acht directeuren gehad. Na deze acht artistiek directeuren veranderde in 2012 dit systeem en werd er een steeds vernieuwende groep van kunstenaars aangewezen om tentoonstellingen te organiseren. Zo blijft het een plek waar kunstenaars hun eigen verlangens kunnen realiseren. Er worden zowel Nederlandse als internationale kunstenaars uitgenodigd om werk tentoon te stellen. De kunst in W139 heeft geen regels, hoeft nergens aan te voldoen en mag alles zijn.
De kunst in W139 heeft geen regels, hoeft nergens aan te voldoen en mag alles zijn.
Bij binnenkomst is het altijd weer een verassing hoe de toeschouwer het pand deze keer zal aantreffen. Bij de jubileumtentoonstelling Speak, memory, waar de relatie tussen waarheid en kunst als uitgangspunt wordt genomen, wordt mijn netvlies gevuld met verschillende beelden en geluiden van installaties, audio, videowerken, muurschilderingen en sculpturen.
De muren zijn grotendeels wit, maar bij de ingang piekt er al een klein voorproefje van de muurschilderingen van Marie Aly, Capri Ciosa, die boven te zien zijn. Zo volg ik de kleuren de trap op en beland in de ‘Polar Room’ waarvan alle muren zijn beschilderd en de toeschouwer zich in een vreemde droom waant. Omringd door bomen, menselijke wezens, vogels, lijnen en figuren stap je even in een andere wereld. De muurschilderingen zijn intuïtief geschilderd zonder voorbedachte schets en kunnen zo uit veel lagen bestaan. Ze ontstaan vanuit haar eigen ervaringen, de kunstgeschiedenis en uit verschillende culturen. En tonen goed de mogelijkheden en de vrijheid die de kunstenaar krijgt in W139.
Als je niet oplet zou de toeschouwer er bijna tegenaan lopen, het vliegende epoxyhars sculptuur, Plant, van Ad de Jong, een van de oprichters van W139. Plant bestaat uit aan elkaar gemaakte grote rechthoekige en ronde vormen in transparante opvallende kleuren die samenkomen tot een onbekend figuur. Een onbekend figuur dat voor iedereen iets anders kan en mag beteken. En dat is het mooie van het werk van Ad de Jong, je mag ernaar kijken op jouw manier. Dit betekent dat er dus geen echte waarheid bestaat in het werk. Het zijn onbekende, niet specifiek aan te duiden vormen, ‘waarheid is dus een eigenschap van hoe wij kijken, niet van wat wij zien’. Zijn sculpturen proberen de toeschouwer uit te dagen om zich tot het werk te verhouden en er een eigen fysieke verbinding mee aan te gaan. Tegelijk daagt het uit tot aanraken, maar dat durfde ik eigenlijk niet.
Zijn sculpturen proberen de toeschouwer uit te dagen om zich tot het werk te verhouden en er een eigen fysieke verbinding mee aan te gaan.
Achterin de ruimte staat een grote zwarte doos. Het is de video-installatie Raw Footage, van Aernout Mik. In de zwarte kubus wordt de toeschouwer even helemaal afgezonderd. De felle lichten in de ruimte vallen weg evenals het geluid van buitenaf. Raw Footage bestaat uit twee naast elkaar vertoonde videoprojecties die beelden van de oorlog in ex-Joegoslavië weergeven. Terwijl op het linkerscherm een groep militairen op de grond ligt uit te rusten vertoont het rechterscherm hoe een levenloos bebloed lichaam door twee emotieloze mannen uit een greppel wordt getild. Het zijn ongemonteerde documentaties die Mik uit verschillende media-archieven haalde. Het is verleidelijk weg te kijken voor het leed, maar even verleidelijk om te blijven kijken. En zo voelen de getoonde beelden realistisch maar vervreemdend. Er wordt niet dramatisch gedaan over de gewelddadige gebeurtenissen, er is geen sprake van het lawaai en de chaos die je bij een oorlog verwacht. Het is nagenoeg stil. En zo groeit het onheilspellende gevoel en de afwachtende sfeer in de video’s. Alsof we wachten op een onontkoombaar noodlot. Op een gegeven moment begin ik zelfs bijna te twijfelen of de beelden wel echt ‘echt’ zijn, als de militairen onder het schieten met heftig uitziende geweren door een colablikje drinken of een sigaretje roken.
Er wordt niet dramatisch gedaan over de gewelddadige gebeurtenissen, er is geen sprake van het lawaai en de chaos die je bij een oorlog verwacht.
Mijn ogen moeten wennen aan het felle licht als ik weer de kubus uitstap en me opnieuw bevind in die grote ruimte van W139. Die grote ruimte altijd gevuld met vrijheid, actie, opwinding, experiment en nieuwsgierigheid.
De tentoonstelling Speak, memory is nog tot 3 november 2019 te bezoeken in W139 (Warmoesstraat 139, Amsterdam). Met werk van Marie Aly, Gijs Frieling, Meschac Gaba, Eulàlia Garcia Valls, Charles & Ray Eames, Thomas Hirschhorn, Ad de Jong, Job Koelewijn, Marijn van Kreij, Aernout Mik, Julika Rudelius en Gayatri Subramanian.
Ook adverteren op mistermotley.nl ? Stuur dan een mail naar advertenties@mistermotley.nl