Venray, Odapark: I still believe – over het werk van Morena Bamberger

Gisteren om 12 uur stond ik midden in een droom van Morena Bamberger, al is dat niet krachtig genoeg uitgedrukt, meer een visioen, in een hallucinerende installatie. Een droom wordt door de wetenschap opgevat als een verwerking van de dag, iets dat fysiologisch te verklaren is, maar de dromen van Morena zijn boodschappers van het hogere.
Als dertiende persoon bevond ik me in het midden van een kring van twaalf gezichten, maskers die me niet alleen aankeken maar dwars door me heen gingen. Ik rilde, werd warm en voelde me verbonden maar wist tegelijk niet wie zij waren. En wie was ik, hier, om 12 uur in Odapark Venray?
Morena deelt haar gevoelswereld, ideeën en visioenen met ons, we mogen ze meebeleven. Daar spreekt een groot vertrouwen uit. Eerst loop ik op de tast over schelpenzand door een woud van lianen met kleine klimopblaadjes. De geur van bos. Dan stap ik de cirkel van hangende slierten binnenin en word omringd door maskers, wezens – een kring van voorouders, dieren, aliens, entiteiten, energieën. Ik weet het niet, al resoneert hun energie dus heftig met de mijne.
Eén masker is opgebouwd van bergkristal, het edelsteen dat ooit zo werd genoemd omdat men dacht dat de steen eeuwig bevroren water was. Een groen boswezen, een sjamaan, een duistere duivel, een vrouwelijke energie.
Morena vertelt dat ze als kind al in een telepathische connectie met de wereld stond. Ze heeft de gave om onzichtbare lagen waar te nemen, zoals chakra’s aura’s en lichtstralen rond bomen en personen. Deze ervaringen vormen de directe bronnen voor haar werk. Soms droomt ze over een werk dat ze vervolgens maakt, ze blijft altijd trouw aan wat ze doorkrijgt.
I still believe, is de titel van de tentoonstelling. Er is geen twijfel, het was er het is er. ‘Ik denk heel groot en ik kijk heel groot.’
Deze wezens die daar in de cirkel hangen noemt ze voor het gemak maskers.
In West-Europa en draagt de mens vooral een masker om zich achter te verstoppen, vanuit het christelijk geloof betrof het een verhulling van je werkelijke gezicht. Maar in oude culturen geven maskers juist vaak de essentie weer. Tijdens rituelen konden voorouders of bijzondere geesten via het maskers aanwezig zijn. Het masker dient als middel om de geest van de voorouder te laten spreken en bevat de ‘scharnieren’ die de levende wereld verbinden met die van de overledenen. In de westerse wereld zijn ‘ik’ en de ander duidelijk gescheiden maar in veel (oude) culturen is dat geen uitgemaakte zaak. De geesten houden zich schuil in de bomen of in de zachte nevel. Je kunt met hen praten maar de geesten zijn tegelijkertijd ook onderdeel van het ik, van ieder mens. Ook volgens Morena laat een masker juist veel zien.

Morena vertelt over een droom waarbij ze in de sneeuw lag en een groep wolven op haar afstormde. ‘Ze renden dwars door me heen, als geesten. Ik trilde helemaal en besefte later de verborgen boodschap van de droom. De wolven voelden als een familie die me wilden steunen, de roedel. De wolf zelf staat voor het instinctieve, het intuïtieve.’
Het onderbewustzijn is een groot veld, en is evengoed deel van onze werkelijkheid, als is dat nogal verdrongen door de wetenschap, door het direct waarneembare en de ‘feiten’.

In een volgende ruimte draait een oplichtende gouden bal rond zijn as en daarachter doemt een grijs wolkenveld op. Ik heb geen idee van plaats en  afstand dus loop ik met uitgestrekte armen naar de bol toe. De gouden bol bestaat uit kleine soldaatjes die zichzelf beschieten. Loop je om de bol heen dan sta je tegenover een zwart gat.
Morena noemt de bol ‘Samsara, het in cirkels ronddraaien van de ellende op de wereld’. De filosoof Shankara noemt samsara het universele wordingsproces, het eindeloze worden, in contrast tot het eindeloze Zijn.
Samsara is de wereld zoals gewone wezens die beleven, de wereld van oorlogen, begeerte, hebzucht en macht. En juist voor Morena heeft dat een diepe betekenis, zij komt uit een Sinti familie die een lange geschiedenis kent van wantrouwen, uitstoting en vervolging.
In 1943 werd het hen verboden om rond te reizen en vervolgens werden veel Sinti en Roma gedeporteerd naar concentratiekampen. Het verleden is niet losgesneden van haar generatie maar wordt via de voorouders doorgegeven: ‘We hebben ons naar de toekomst gericht, maar wij in feite staan we met de rug naar de toekomst, vanuit het verleden kunnen we een toekomst bouwen.’ zegt Morena.

Haar installatie brengt je als bezoeker naar een ‘in limbo’ situatie en dat voel je in het derde deel van de installatie het sterkste. Eerst de lucht van zoete suiker. Dan doet de ruimte doet me afvragen of ik wakker ben of nog verder droom, na de trance waarin ik was beland te midden van de kring van indringende energieën. Hier zijn aliens aanwezig, geland in de gootsteen van een keukenblok. Een pannenkoek zweeft tussen de wolken. Reptielwezens slenteren in een lange rij van niets naar nergens. Twijfelen aan de realiteit; de laatste ruimte draait rondom de vraag: Is het waar geweest? Het spot met het scheppingsverhaal. Was er echt een landing op de maan? Waar kijken we eigenlijk naar?

Binnenkort opent in museum Bonnefanten in Maastricht de tentoonstelling van de kunstenaar Małgorzta Mirga-Tas die op de laatste Biënnale in het Poolse paviljoen te zien was en wiens werk reflecteerde op het leven en de ervaringen Roma.
Directeur Stijn Huijts bracht haar in contact met Morena Bamberger en zo kwam er een samenwerking tot stand.
De opening is op 8 juni in Bonnefantenmuseum.
De expositie I still believe in Odapark Venray is nog te zien tot 3 maart 2024.