Valeriaan om het leven rond te maken
In tijden van een onrustige wereld, die niet per se losmakend gevolgen hoeft te hebben voor ons eigen leven, hebben curator Laurie Cluitmans en kunstenaar Jort van der Laan een tentoonstelling neergezet waarbij de bezoeker bewust wordt gemaakt dat het belangrijkste gereedschap van de mens haar lichaam is.
Tegenwoordig leven we voornamelijk in ons hoofd, we zouden meer moeten aarden volgens hen. Hiervoor hebben zij van hedendaagse kunstenaars foto’s, video’s en tekeningen met de afbeeldingen van de natuur gebruikt. De belangrijkste inspiratiebron van de presentatie All Heal (valeriaan), in de ruimte van Rongwrong, is de reis die de curatoren met bevriende kunstenaars Derk Alberts en Charlotte Rooijackers in de zomer van 2016 naar Prospect Garden, in het zuiden van Engeland maakten. Zij bezochten de veelbesproken tuin van de Britse filmmaker en kunstenaar Derek Jarman (1942 – 1994). Niet alleen de reis, maar ook de tuin en Jarman ‘s films The Garden (1990) en Bleu (1993), hebben het proces van tentoonstellen beïnvloed.
Prospect Garden staat bekend vanwege Jarman‘s modernistische gedachtegoed dat planten levende wezens zijn, een eigen wil hebben en zich zo ook ontwikkelen. Behalve dat de tuin ingericht wordt met planten als hondroos en zeekool, vulde hij het ook met buitenissige assemblages, zoals een stuk wrakhout en ijzer die op het strand zijn aangespoeld. Zo begon het uit te groeien tot een kunstwerk dat symbool stond voor het kunstenaarschap zelf: iets prikkelends creëren vanuit het niets. De wisseling van de jaargetijden weerspiegelen het leven en de dood; de groei van de gaarde staat in scherp contrast met gemoedstoestand van Jarman die gestaag aan het aftakelen was vanwege Aids.
Direct in de entree van de ruimte hangt een realistische tekening van de kruidenachtige valeriaanplant, die medicinaal onder andere wordt gebruikt vanwege haar kalmerende werking. In Rongwrong hoef je het niet te slikken of te kauwen. De kalmte sijpelt er uit de muren.
Vanaf de eerste fragmenten in de film Garden (1990) is te herleiden dat Jarman vanaf jongs af aan een verwoede tuinder was. Het was meer dan een hobby. Het blauw uit de film Bleu (1993) is hemels blauw, lucide blauw. Het is de kleur van het geluk, de verlossing en de dood. Het verwijst ook naar Jarman ‘s zicht, dat vertroebeld raakte door de medicijnen die hij slikte tegen Aids. Hij kreeg een blauwe waas voor zijn ogen. De kleur blauw komt op twee manieren terug: er liggen blauwe kussens op de banken in de ruimte en in het filmfragment draagt de tuinman een blauw pak, terwijl hij met z’n handen planten uit de grond trekt. Het is een compositorisch mooi beeld, de seizoenkleuren komen er verdeeld in terug en de rand van de foto is mistig, net zo nevelig als de lijdensweg die hij stilletjes in is gegaan.
Laurie Cluitmans schreef in haar essay De mogelijkheid van een tuin, naar aanleiding van haar bezoek aan Prospect Garden over de relatie tussen kunst en leven: ‘’Een goed kunstwerk is de enige vrije plaats in de samenleving waar rede en emotie schijnbaar bij elkaar komen. Friedrich Schiller schrijft daarover in zijn Esthetische Brieven. Een goed kunstwerk dient volgens hem geen ander doel dan dáár zijn voor zichzelf. Juist doordat het kunstwerk losstaat van de samenleving maar er tegelijkertijd in staat, kan de toeschouwer een heelheid ervaren die hij is kwijtgeraakt. Ik denk dat je Schillers ‘heelheid’ niet letterlijk hoeft te nemen. Er zijn verschillende scenario’s mogelijk waarin leven en kunst samenkomen.” Cluitmans won overigens me dit essay de Prijs voor Jonge Kunstkritiek.
De gedetailleerde zwart-witfoto’s van Derk Albers, die hangen aan de linkerkant van de ingang, maken precies de relatie waar Cluitmans over schrijft duidelijk. In dit werk komen rede en emotie samen. De rede van de natuur; de wetten van de planten en de bloemen die ieder jaar precies op dezelfde manier bloeien, worden in deze foto’s verwikkeld met de emotie van de verleiding. Door details ingezoomd te fotograferen verdwijnen de regels van de planten en wordt er plaats gemaakt voor abstracte, schone vormen die je wilt aanraken, ruiken en proeven. De planten zijn zowel scherp als onscherp gefotografeerd en Albers reageert hiermee op het vertroebelende zicht van Jarman.
Op de film still uit de video Headland van Jort van der Laan laat hij zien hoe de tuin van Derek Jarman van een desolaat landschap verandert in een poëtisch stilistisch vormgegeven tuin, waarin gevonden stukken ijzer in sculpturen zijn veranderd en een geheel worden met de bossen struiken. De kleuren zijn te herleiden naar de herfst, het seizoen van verval en converseren met de grijsblauwe lucht en ook weer met het grind op de grond. De hemel, de aarde en de natuur worden met elkaar verbonden.
Het concept van de presentatie geeft beeldend de kringloop van het leven weer: een begin, waar een proces van ontwikkeling bij hoort en waar deels herhaling, vervaging, overlapping, verstopping en tot slot de dood als einden in zijn verwerkt. En dat allemaal in een tuin. De valeriaanplant verandert aan het einde van de tentoonstelling van symbool voor ontspanning naar het symbool voor de eeuwige rust: de cirkel is rond.
Deelnemende kunstenaars: Derk Alberts, Jonny Bruce, Keith Collins, Moyra Davey, Elspeth Dierix, Amelia Groom, Sara Seijn Chang (Sara van der Heide), Alhena Katdof, Jort van der Laan, Charlotte Rooijakers en Werker Magazine.
De tentoonstelling is t/m 26 maart 2017 te zien.
Ook adverteren op mistermotley.nl ? Stuur dan een mail naar advertenties@mistermotley.nl