The trees are inviting the wind

De enige zekerheid die we hebben is dat als de mens ten ondergaat aan zijn spilzucht, de natuur er vanzelf weer bovenop komt. Een van de deelnemende kunstenaars, Eva-Fiore Kovacovsky illustreert dat in de inzichtelijke publicatie bij de tentoonstelling met het verhaal van een tweeduizend jaar oud zaadje dat in de ruïnes van Masada in Israël werd gevonden; daar ontsproot alsnog een Judese dadelpalm uit die de bijnaam Methusalem heeft gekregen naar de bijbelfiguur die 969 jaar zou zijn geworden. Daarmee illustreert ze de benadering van Timmermans die tegenover het cyclische proces van groei, bloei en verval onder meer de variant plaatst waarin de natuur wordt gekenschetst als ‘het niets in actie’.

De enige zekerheid die we hebben is dat als de mens ten ondergaat aan zijn spilzucht, de natuur er vanzelf weer bovenop komt.

In deze tentoonstelling zien we geen verbeelding van ecologische rampspoed, maar veelal van bijna onooglijke processen die benadrukken dat de mens als onderdeel van de stuwende energie van de natuur geen enkele superioriteit heeft. De omstandigheid dat de mens de natuur ogenschijnlijk aan zijn bestaan ondergeschikt heeft gemaakt, leidt er enkel toe dat we bedrogen uitkomen. Wat we ook vernielen uiteindelijk worden we overwonnen door het nietige.

Toch sluiten de kunstenaars in deze expositie niet de ogen voor milieukwesties. Ze halen wat dat betreft alleen niet het gelijk dat we al kennen. Hier ontbreekt de inbeelding van de morele voortreffelijkheid van de milieuactivist die de wereld rondvliegt om iedereen erop te wijzen dat hun ecologische voetafdruk te groot is. Timmermans heeft kunstenaars gevraagd die laten zien dat de natuur iets aanreikt wat de menselijke verbeelding zelf niet tot stand kan brengen. Het is een bewijs dat de kunst onbestaanbaar is zonder wat we aan de natuur onttrekken en dat wederkerigheid daarbij een voorwaarde is voor het gebruik ervan. Het gaat erom dat je teruggeeft wat je wegneemt. In die zin is het werk van de deelnemende kunstenaars een vorm van restitutie. De meeste werken in de tentoonstelling zijn ijl en licht als condens die neerslaat. Ze vormen een wasem die weer vervloeit met waaruit het voortkomt.

Juuso Noronkoski

Ogenschijnlijk is alles ontdekt, alles is in kaart gebracht, alles heeft een naam gekregen en desondanks is er steeds weer iets dat we nog niet hebben gezien, dat we nog niet hebben vastgelegd en waar we nog geen naam voor hebben. De natuur is een energie die we niet in de hand hebben, waar we lang niet altijd bij kunnen, die ontsnapt aan ons voorstellingsvermogen: ‘Ça pousse, ça pousse,’zeggen de Fransen.

Juuso Noronkoski brengt het eiland Inaccessible onder de aandacht, het meest afgelegen eiland op de wereld, 14 km2groot en als uitgedoofde vulkaan met steile rotswanden van bijna 600 meter hoog –de naam zegt het al – ontoegankelijk.  Het onbewoonde eiland is een natuurgebied en staat op de werelderfgoedlijst van de UNESCO. Daarmee is dit eiland een symbool voor het besef dat we ook van de natuur af kunnen blijven, dat niet alles gecultiveerd hoeft te worden, dat de natuur ons ook kan cultiveren en beschaving bij kan brengen.

De natuur is een energie die we niet in de hand hebben, waar we lang niet altijd bij kunnen, die ontsnapt aan ons voorstellingsvermogen

 

Eva-Fiore Kovacovsky – foto Marcel Bruinshoofd

Dat laat Eva-Fiore Kovacovsky zien in haar video ‘Sand Drawings’waarin plantensprieten bewegend op de wind figuren in het zand maken die er als geometrische tekeningen uitzien. Soms kruipt een insect door het beeld die ook een spoor in het zand achterlaat en zoiets toevoegt aan de tekening van de wind die het sprietje als een graveerstift in een onvoorspelbaar ritme over de grond laat bewegen.

Sabina Timmermans zelf laat in haar schilderijen in grijstonen een vorm van verlatenheid zien waar ze in de natuur graag naar op zoek gaat. In haar schilderijen isoleert ze de waarneming die ze in het landschap doet. Als schilderij verliest de registratie haar natuurlijke landschappelijkheid om als een met olieverf bedekte ondergrond een zelfstandig beeld te vormen. De herkenning van wat we zien, wordt ondergraven door de materialiteit van het schilderij. Het is geen rots, geen steen, geen begroeiing; wat is gezien vervloeit in verf.

Sabina Timmermans

Roos Holleman laat in haar monumentale vastleggingen van insecten zien dat de natuur niet voor de mens is gemaakt, maar simpelweg alles is wat erin is, de mens incluis. De natuur is overal, alleen in onze perceptie meer of minder aanwezig. Het is een bevinding die Ruchama Noorda inzet in haar werk waarmee ze ervaringen oproept die je in de daadwerkelijke natuur niet ondergaat. Ze maakt daardoor een andere beleving van natuurlijke elementen mogelijk. Licht wordt tastbaar, aarde doorlaatbaar.

Ruchama Noorda – foto Marcel Bruinshoofd

Annabelle Binnerts – Foto Marcel Bruinshoofd

Annabelle Binnerts laat het wereldbeeld, dat voor onze ogen verandert, zien aan de hand van bewerkingen van atlassen uit verschillende tijden. In de tentoonstelling toont ze tekeningen van de manier waarop de Zuidpool in die atlassen is voorgesteld, niet door de landschappelijkheid ervan als zodanig, maar door enkel de naamgeving van alle gebiedsonderdelen na te tekenen, al zou je misschien van ‘overschrijven’moeten spreken. Door de manier waarop die teksten in de atlassen zij geschreven kun je je toch een geografische voorstelling van het gebied maken. Naarmate de Zuidpool beter in kaart wordt gebracht in de loop der tijd zie je de naamgeving toenemen en veranderen. Een inzichtelijke benoeming is de beschrijving ‘Traces of a supposed chain of mountains’ dat ze op een van de landkaarten aantreft en dat ze geïsoleerd in de meanderende beschrijving die ze in de atlas vond heeft uitvergroot en op de tentoonstellingswand in de originele typografie heeft aangebracht.

Door de manier waarop die teksten in de atlassen zij geschreven kun je je toch een geografische voorstelling van het gebied maken.

Nan Groot Antink is wellicht de kunstenaar die het meest zichtbaar de wederkerigheid tussen de natuur en de mens aantoont. Al dertig jaar onderzoekt ze of ze van plantaardig materiaal verf kan maken waarmee ze haar monochrome doeken kleurt. Door uiteenlopende bewerkingsprocedés van planten toe te passen maakt ze natuurlijke kleurstoffen die ze in water oplost om haar doeken erin te drenken. Toen ze met dit werk begon wist ze er eigenlijk niets van, maar door haar artistieke research ontstond een fascinatie waardoor ze zich eindeloos in de plantenkunde heeft verdiept. Wetenschappelijk onderzoek, ambachtelijke processen, dagelijkse wandelingen, talloze reizen en residenties zijn de bronnen waaruit ze put om te laten zien welke kleur er schuilt in bloesem, bast, bladeren, zaden en takken. De kleur die ze verkrijgt geeft ze terug in haar schilderijen.

Deze kunstenaars bieden een tegenwicht door hun werk een vorm van purificatie te laten zijn in voorstellingen die niet zozeer de natuur als onderwerp hebben maar als voedingsbodem.

Sabina Timmermans heeft een tentoonstelling gemaakt waarin de kunst zich net zo ongerept voordoet als de natuur zich aan kan dienen en waar het verlangen van de mens naar uitgaat: als iets puur en onbedorven is kennen we er een grote waarde aan toe om het vervolgens te verontreinigen en te bederven. Deze kunstenaars bieden een tegenwicht door hun werk een vorm van purificatie te laten zijn in voorstellingen die niet zozeer de natuur als onderwerp hebben maar als voedingsbodem.

De tentoonstelling ‘The trees are inviting the wind’ is nog t/m 6 oktober 2019 te zien in de Willem Twee Kunstruimte in ‘s-Hertogenbosch: www.willem-twee.nl