Tijdelijke lichamen – Eva Spierenburg in het Centraal Museum

Onderarmen van gipsresten, mallen waar de gegoten was nog in zit, een enorme steen van polystyreen, een glimmende rok: het lijkt alsof alle elementen in de ruimte zijn achtergebleven op een tijdelijke plek. Alles lijkt klaar te liggen om opnieuw opgepakt en verplaatst te worden. Spierenburg speelt met de ruimte waar je je als toeschouwer in begeeft door de echo van haar aanwezigheid achter te laten. De objecten zijn secuur gepositioneerd. Door het werk verspreid over de zaal op de grond, hangend of staand te presenteren, haar fysieke afwezigheid is voelbaar. Het lijkt alsof ze er een half uur geleden nog aan het werk geweest is en besloten heeft het voor nu zo achter te laten. Hoe lang de installatie in deze hoedanigheid zal bestaan, is onbekend. Het belang van de handeling is een deel van het onderzoek. Haar installatie wordt van tijd tot tijd met performances tot leven gewekt. Enkele hiervan zijn aangekondigd, andere juist niet.

 

Overzicht presentatie Eva Spierenburg / Jan Kees Steenman

Het restant van aanwezigheid
Haar fascinatie voor het menselijk lichaam staat al langere tijd centraal. De dood van haar moeder heeft een grote rol in het proces van Spierenburgs werk gespeeld. Het eerste jaar na het verlies was ze vooral bezig met de emotionele band, het verlies en het moederschap; het idee dat je bestaat vanwege iemand anders. In het tweede jaar verschoof de focus naar het fysieke proces van het sterven. Wanneer de laatste adem het lichaam verlaat, wordt een lichaam zielloos en ontstaat er een nieuwe toestand. Mede vanuit dat moment ontstond de vraag: hoe kunnen een object en een omgeving versmelten met het lichaam, zowel in statisch werk als in video en performance?

Hoe kunnen een object en een omgeving versmelten met het lichaam, zowel in statisch werk als in video en performance?

Spierenburg onderzoekt wat er gebeurt als een lichaam geen lichaam meer lijkt te zijn maar een abstract object wordt. Dit doet ze door middel van het gebruik van latex als synthetische huid en staal als de tegenhanger van de eindigheid van het menselijke. Het lichaam is aanwezig in de afdrukken die het achterlaat in de interactie met de desbetreffende omgeving. De achterste wand in de expositieruimte vat de andere werken samen: ze zijn onderdeel, ze zijn de afdruk of het restant van de handeling. Zo hangt er een rok Untitled (2019) die voorkomt in een videowerk naast een stuk of 15 rubberlatex handschoenen To stroke (while keeping a distance) (2019) die misschien wel zijn gebruikt om About the things that were swallowed by the earth (2019) te vormen. Zo hangt niet alleen de echo van de handeling nog in de ruimte, maar zijn de middelen om die handelingen uit te voeren aanwezig als onderdeel van de installatie.

 

Gedeelte presentatie Eva Spierenburg / Jan Kees Steenman

Verbinding
Katoenen doeken en een geel fluwelen gordijn zorgen voor afscheidingen tussen de werken. Daarnaast is de vloer niet overal even donker waardoor het voelt alsof je niet overal mag lopen. Toch doe ik het. Ik stap letterlijk in de vervreemdende, ongrijpbare wereld van materialen, gedaantes, objecten en herinneringen. Een wereld waarin ieder onderdeel van de installatie zorgvuldig in de ruimte is geplaatst en zo vanuit verschillende hoeken een reactie uitlokt bij de bezoeker. Hoe beweeg je je rond objecten aan de muur, een liggend blok of een video op de vloer?

Zo hangt niet alleen de echo van de handeling nog in de ruimte, maar zijn de middelen om die handelingen uit te voeren aanwezig als onderdeel van de installatie.

Ondanks het feit dat de zichtlijnen door stof onderbroken worden, staan de onderdelen met elkaar in verbinding. Spierenburg onderzoekt hoe tegenstellingen kunnen samensmelten. De kunstenares focust in haar werk niet op twee uitersten, maar juist op de vereniging van de dualiteit. About the things that were swallowed by the earth (2019) bestaat uit verschillende materialen waaronder polystyreen, katoen en zand. De gebruikte kleuren en texturen verwijzen naar lichamelijkheid en de menselijke huid. Ook het oppervlak van de steen die tot heuphoogte komt, geeft subtiele suggesties naar de oneffenheden van de huid. Rimpels, puistjes en huidplooien worden door Spierenburg op genuanceerde wijze ingezet om de eindigheid van het leven te benadrukken.

 

About the things that were swallowed by the earth (2019) / Jan Kees Steenman

Anticlimax als climax
De vijf minuten durende video Three stages of being red (2018) brengt een beetje ongemakkelijkheid met zich mee. Een rood kussen wordt door een ondefinieerbaar object in een hand opgeblazen of leeggezogen. Er klinkt gekraak waarna een in een witte handschoen gestoken hand het kussen streelt. De minimale bewegingen zorgen voor een nieuwsgierigheid naar wat het volgende beeld zal zijn. Wanneer het kussen het gewicht van hurkende knieën niet houdt en je het keramieken object ziet breken, wordt het beeld zwart. De anticlimax zet zich voort wanneer de hand het kussen teder aanraakt.

Ook in de video The ground and the lost head (2016) wordt tijdens het kijken een verwachting opgebouwd. Een rok en twee voeten op een homp klei voor een felblauwe achtergrond, meer is het niet. Je staat ademloos te kijken naar de bewegende tenen en de vorm die de klei aanneemt onder de lichaamsdelen. In afwachting van… ja, van wat eigenlijk? Er lijkt iets te komen wat je niet verwacht – wegglijdende voeten, een val. Het komt niet. Spierenburg weet de anticlimax tot een climax te verheffen want juist doordat de climax niet komt, blijf je kijken.

Er lijkt iets te komen wat je niet verwacht – wegglijdende voeten, een val.

Disappearance in slow motion benadrukt het kwetsbare en tegelijkertijd krachtige karakter van het lichaam ten opzichte van het leven zelf. Hoe zelfverzekerd we ook zijn, des te teerder we worden.

Eva Spierenburg: Disappearance in slow motion
12 okt 2019 – 12 jan 2020
Centraal Museum Utrecht