Tentoonstelling: Fields of Joy

De kunst is in staat barsten en gaten te slaan in de werkelijkheid. Een schilderij is een weggenomen deel uit onze waarneming alsof een glassnijder een stuk uit een ruit heeft gehaald. Opeens kijk je dwars door iets heen waarvan je al wist dat het transparant was, maar het heeft in een schilderij opeens ook geen soortelijke gewicht meer. Het is gewichtloos geworden. De massa is verdwenen. Je kunt zo je hand er doorheen steken. Lucio Fontana noemde de incisie die hij in het schilderij zelf aanbracht Concetto Spaziale – ruimtelijke concept, een idee overigens dat bij hem bestond uit de handeling van het doorsnijden van het schilderslinnen. Een idee voor schilderij moet altijd nog worden uitgevoerd.

Als het schilderij geen kader is, maar een ruimtelijke opening, dan functioneert de schilderkunst niet meer als een venster op de wereld, maar als een waarnemingsveld op zich. Je kijkt niet langer naar iets wat is afgebeeld, maar naar een uitdrukking van kleur en ruimte te midden van een omringende atmosfeer van andere kleur en ruimte waar je dankzij het schilderij doorheen kunt kijken. Het schilderij is dan een doorgang tussen perceptie en verbeelding.

Het werk van Piet Dieleman, Jan van der Ploeg en Beat Zoderer laat zien dat die doorgang verschillende gedaanten aanneemt. Als ze abstract werk maken met geometrische vormen is dat een constatering die weliswaar in visuele zin accuraat is, maar die geen recht doet aan wat hun werk in de ruimte teweegbrengt. Daar zijn die abstracte, meetkundige vormen in contrasterende kleuren eerder mateloze perforaties van het stoffelijke, als zwarte gaten in de zichtbare werkelijkheid waarin de blik met de tijd verdwijnt.

De ruimtelijke beelden van Beat Zoderer zijn constructies die dichtgetimmerde bouwwerken ontsluiten en modificeren, zoals het licht dat door een prisma heen valt wordt gebroken in de kleuren van de regenboog. Bij Zoderer kun je door dat gebroken licht heen bewegen als een golf of als een stroom waarbij wisselwerking tussen vast en vloeibaar voelbaar wordt. Er ontstaan waarnemingspatronen in tastbare structuren die tussen de concrete uitwerking ervan alleen als de ruimte tussen de dingen kan worden geverifieerd. De installaties van Zoderer zijn in hun kleurrijke gelaagdheid erop uit de ruimte tussen de kleuren inzichtelijk te maken. Je kijkt naar een complex ogende constructie om er doorheen te bewegen. Wie de uitweg in een doolhof wil vinden, steekt eenmaal binnen zijn hand uit naar de wand en loopt vervolgens op de tast verder. Je kunt het best blindelings je weg vinden. Een blinde komt zo eerder buiten dan een ziende die zich laat misleiden door visuele valstrikken. De blindganger neemt niet de snelste weg naar buiten, maar hij komt er altijd uit. Zo is het ook met de beelden van Beat Zoderer; je moet er op de tast doorheen om te ervaren wat ze zichtbaar maken.

Fields of Joy

De muurschilderingen van Jan van der Ploeg hebben een radicaliteit die bestaat bij opmerkelijke subtiliteit van harde overgangen en uitgesproken ruimtelijkheid in het platte vlak die een weidse aanblik veroorzaken, een veld van lucht en ruimte, hiaten in de vaste grond onder je voeten. Hij doet dat op monumentale schaal, zodat je er deel van uit kunt maken. Een beschilderde muur, vloer, een plafond of zuil van Jan van der Ploeg is een zwembad van kleur waar je in kunt duiken. Je gaat er niet in op, maar in onder. Je verliest je in het vaste houvast dat je wordt geboden. Je wordt meegevoerd in een ruimtelijke beleving waar je geen visuele greep meer op hebt. Zijn werk biedt houvast in het luchtledige, in het volumeloze. Je verliest je in de aanblik van wat zo rigide en ongenaakbaar oogt, terwijl het juist de viering is van de minzame vreugde van kleur en vorm. Door zeer uitgesproken te zijn relativeert het werk van Jan van der Ploeg ons begrip van maat, omvang, bereik, afstand, nabijheid, grootte, volume, proportie, dimensie verhouding en lichaam. Het gaat erom dat je je door de gevormde en gekleurde ruimte beweegt om jezelf te verliezen in wat je er tegenkomt.

Fields of Joy

Piet Dieleman schildert alsof hij schiet met een repeteergeweer. Na het eerste schot volgen er nog vele omdat de plaats van inslag en uittrede per keer verschillen met de afstand en snelheid die wordt ingezet om tot een resultaat te komen. Wees gerust, hij schiet niemand neer. Het zijn gaten in de lucht. Je kunt zijn reeksen werk zien als variaties op een uitgangspunt, maar het zijn eerder veranderingen in de blik die zich van het uitgangspunt verwijderen om er soms ook weer bij terug te keren. Het begint ergens, maar houdt ook weer op, vaak om weer verder te gaan in een ander perspectief. Het is alsof hij soms met de ogen dicht schildert om de bij- en nabeelden van de beeldbron uit te kunnen putten. Ieder schilderij heeft daardoor een op zichzelf staande dynamiek. Juist wat erg op elkaar lijkt verschilt essentieel in intentie en resultaat. Het schilderij is in die zin een oplossing, er is een smeltpunt waar alles bij elkaar komt en in elkaar opgaat. Wat erin gaat, moet eruit komen. Hij gaat ergens doorheen om bij zichzelf uit te komen.

Het werk van deze drie kunstenaars is aan elkaar verwant, alleen al doordat ze door curator Linda Arts bij elkaar zijn gebracht. Verwantschap geldt echter in feite voor het werk van alle kunstenaars. Je kunt nog zo van opvatting en werkwijze verschillen, de kunst heeft altijd een gemeenschappelijke grond. Die verwantschap is een veld van vreugde, zelfs als je vindt dat je elkaar moet bestrijden. Je hoeft elkaar echter niet teniet te doen om allemaal tot je recht te komen. Je kunt ook ruimte bieden aan je opponent, want je bent er zelf namelijk ook een. Het is een kwestie van hoe je je ten opzichte van elkaar gedraagt, zoals de elementen in het werk van de kunstenaars zich ook ten opzichte van elkaar gedragen. Zowel in het leven als de kunst die altijd een intervisie aangaan, gaat het erom hoe we ons ten opzichte van elkaar verdragen. De werken in Fields of Joy zijn een kwestie van verdraagzaamheid. Deze tentoonstelling bewijst dat oppositie weliswaar weerstand is, maar iedere kunstenaar heeft altijd weer werk te bieden. Er ligt harmonie in het verschiet.

Fields of Joy

• Piet Dieleman, Jan van der Ploeg en Beat Zoderer
• PARK – platform for visual arts
• Wilhelminapark 53
• 5041 ED Tilburg
• www.park013.nl
• Vrijdag t/m zondag 13:00-17:00 uur