Diversiteit is big business

Een aantal maanden geleden werd ik gebeld door een productiebedrijf: of ik mee wilde doen aan het Geheim van de Meester, een nieuw kunstprogramma van AVRO/TROS gepresenteerd door Jasper Krabbé. Toen ik vroeg waarom ze voor mij hadden gekozen, omdat ik de bui al voelde hangen, kwam inderdaad het verwachte antwoord: ‘We willen het programma meer divers maken.’ Op mijn vraag of ze dan ook niet-westerse kunstenaars in het programma gingen behandelen kreeg ik een stotterend, negatief antwoord.
‘Ah’, was mijn reactie, ‘jullie willen dus een cosmetische oplossing?’ Wederom gehakkel, gesputter en gestotter aan de andere kant van de lijn. Op mijn vraag of ze dacht dat hiermee hun programma divers zou worden werd het stil. 
Ik antwoordde dat ik het wel wilde doen, mits ik ervoor betaald zou worden. 
Diversiteit is big business. Er wordt veel geld aan verdiend en vaak niet door mensen met een kleur. Er bleek natuurlijk geen budget voor mij te zijn. Toen ik vroeg of Jasper het ook gratis deed, viel er wederom een oorverdovende stilte aan de andere kant van de lijn. Ik bedankte vriendelijk.

Een week later werd ik gebeld. Er bleek toch wel budget voor mij te zijn.

Men was verbaasd over mijn uitgebreide kennis en heldere uitleg over het onderwerp; het schilderij Kindje Kerkje Beestje van Karel Appel. Inmiddels heb ik een olifanten huid gekweekt voor deze vorm van micro-agressie. 
Hoe verander je een situatie gebaseerd op eeuwenoude koloniale machtsstructuren die erop uit zijn om dezelfde soort te bevoordelen? Een cultuur die ergens nog steeds niet helemaal kan bevatten dat mensen van kleur ook intelligent zijn. Van generatie op generatie wordt dit, meestal onbewust, doorgeven. Het is wat Gloria Wekker in haar boek White Innocence het ‘culturele archief’ noemt. 
Een cultuur die zichzelf nog steeds als superieur ziet, zoals minister Schippers ons nog recentelijk nog even in wreef. En waarbinnen je jezelf maar moet invechten, volgens Minister Rutte, terwijl je eigenlijk altijd een buitenstaander blijft. Zelfs een derde generatie Nederlander. 

In zijn essay Cultural Identity and Diaspora benadrukt Stuart Hall dat we het trauma van de koloniale ervaring  alleen kunnen begrijpen als we de relatie zien tussen dominantie en representatie.‘They had the power to make us see and experience ourselves as Other of a dominant discourse.’
Wat mij opvalt is dat witte organisaties bijna nooit hun eigen etniciteit en hun diversiteit bevragen.
Men heeft de misvatting dat diversiteit kunstmatig ‘aan te brengen’ is. Dus als we een of twee mensen met een kleur opnemen in onze organisatie, hebben we onze taak volbracht en zijn we divers. 
Zonder dat deze witte bolwerken onderzoeken waarom naarmate we de trap hoger beklimmen het steeds witter wordt. Een ivoren toren waar mensen van kleur hoogstens als schoonmakers mogen binnentreden.
Zo ook in de White Cubes. De naam zelf behelst al een wit hermetische vorm waar witheid in al zijn facetten bejubelt en benadrukt wordt. Ik ben benieuwd of ik het nog mee ga maken dat een zwarte kunstenaar een grote solo tentoonstelling in het Stedelijk museum krijgt. En dat terwijl de samenleving buiten die Cube een prisma is bestaande uit allerlei stralende kleuren en rijke culturen. Ik hoop dat men ooit gaat beseffen dat deze kleuren heel goed samengaan met wit, sterker het wit wordt er zachter en mooier van en de kleuren van het prisma zullen helder stralen op die witte wanden.

Marlon James zegt in zijn artikel ‘Why I am done talking about diversity’:
How to overcome racism, sexism and all the other isms that divide us? Well for one, saying these isms are dividing us is implying that we are equally to blame for the division. What is happening is one group using social, economic and political policies to separate themselves from others, not always deliberately. It’s not for the black person to be more open-minded. It’s for the white person to be less racist and more inclusive.

Zelf heb ik enorme achterdocht gekregen tegen al die ‘diversiteit projecten’: seminars, congressen denktanks et cetera. Het is in Nederland een manier geworden om het wederom niet te hebben waar het werkelijk over gaat, namelijk: ras en de ongelijkheid die daarin verscholen ligt.
Door al dit eigenlijke stilzwijgen is er geen narratief ontwikkeld om over de echte pijnpunten te praten. Ik zou het interessant vinden als een individu dat ongemak voor zichzelf durft te onderzoeken in plaats van er voor weg te lopen. Je kunt het vergelijken met balanceren op een strak gespannen koord met het risico een vrije val te maken, eentje die bevrijdend kan werken en nieuwe mogelijkheden kan bieden in de ontmoeting met de ander. Er is niks meer te verliezen.

Wat ik hiermee wil zeggen is dat de witte beperkte blik op kunst en de starre houding van veel musea doorbroken dient te worden, alleen door een vrije val kunnen zij zichzelf bevrijden. 
Hans Hartog Jager schrijft in zijn artikel over de show Postwar van Okwui Enwezor: ‘Hoe verschillend de kunstwerken op Postwar ook zijn, er is wel degelijk een begrip dat ze bij elkaar houdt: het streven naar vrijheid, naar onafhankelijkheid, zowel artistiek als sociaal als politiek.’

Ik ben er geen voorstander van om datgene wat pijnlijk is weg te vegen uit de geschiedenisboeken, of straatnamen te verwijderen, standbeelden te vernietigen, tekstbordjes uit musea veranderen. Laat alles zoals het is, maar voeg er een commentaar vanuit een ander perspectief aan toe: maak het verhaal volledig. Napoleon schreef ooit: ‘Geschiedenis wordt geschreven door de overwinnaars’. Maar een wijs man uit Koerdistan zei ooit: ‘De waarheid ligt bij de onderdrukten’.

Patricia Kaersenhout, Your history makes me so horny

Patricia Kaersenhout is een Nederlandse visueel kunstenaar en cultureel activist. Ze studeerde sociale wetenschappen aan Amstelhorn Amsterdam en beeldende kunst aan de Gerrit Rietveld Academie. Haar werk onderzoekt sociale onzichtbaarheid als gevolg van de Afrikaanse Diaspora. Ook richt ze zich op het kolonialisme in relatie tot haar eigen opgroeien binnen een West-Europese cultuur.