Susanna Inglada legt de diepgewortelde rolpatronen tussen man en vrouw bloot

De Spaanse kunstenaar woont en werkt in Nederland. Haar internationale succes is af te lezen in de lijst aan tentoonstellingen door heel Europa en ze zal in het voorjaar van 2022 haar debuut maken bij de internationale kunstbiënnale The Havana Biennial. Haar artistieke carrière begon, voordat ze besloot verder te gaan in de beeldende kunst, met een theateropleiding. De invloeden van haar theatrale achtergrond zijn nog altijd aanwezig in haar werk. De figuren die in elk beeld voorkomen zijn te zien als personages in de scènes die Inglada met haar grootschalige tekeningen creëert.  

Sociale ongelijkheid en machtsverhoudingen zijn belangrijke thema’s in haar oeuvre, zo ook in deze tentoonstelling. De ruimtes zijn gevuld met diverse werken: collages, animatie, raamtekeningen en keramische en textiele objecten. De kenmerkende collages van Inglada bestaan uit houtskooltekeningen op verschillende soorten papier die aan de muren hangen of die als decorstukken op de vloer zijn gezet. Het valt mij meteen op dat er in elk beeld iets van een lichaam te zien is. Het menselijk lichaam is te herkennen, maar het is vaak niet in zijn geheel zichtbaar. 

Filmscènes 

De figuren die als personages een rol in Inglada’s werk spelen, komen steeds weer terug. De negen figuranten die in de werken ‘Dos en Uno (1), (2) & (3)’ te zien zijn, bevinden zich op een verhoging in de tentoonstelling. Om de werken van dichtbij te kunnen zien, word je als kijker uitgenodigd om het podium te beklimmen. Ongemerkt word je zo zelf onderdeel van de scène waar je eerst enkel toeschouwer van was.
Als centraal stuk hangt in het midden een collage waarin drie vrouwelijke figuren te zien zijn. De figuren zijn in elkaar gestrengeld, hun lichaamsdelen wringen zich in onmogelijke bochten waardoor zij samen een eenheid lijken te vormen. De twee personages aan de zijkanten kijken omhoog terwijl zij beide met een hand de borsten van de persoon tussen hen in pakken. Deze middelste figuur staat ondersteboven en lijkt te schreeuwen, maar het is onduidelijk of dit een uiting van angst of genot is. Het doet mij denken aan de tegenstrijdigheid van seksualisering van vrouwen. In de beelden die wij dagelijks consumeren via social media, op producten en in advertenties, worden vrouwen op een geseksualiseerde manier gerepresenteerd. Ik moet denken aan parfumreclames, waarin de vrouwen vaak bloot en verleidelijk worden weergegeven, volledig ingespeeld op de male gaze. (1) We zijn gewend om naar een vrouwelijk lichaam te kijken als lustobject. Wanneer zij echter haar eigen seksualiteit toe-eigent, wordt dit gezien als uitdagend en provocerend.

In de twee werken aan de zijkanten van de ruimte zijn mannelijke figuren te zien die volledig in zichzelf gekeerd zijn, ongeïnteresseerd in wat er naast hen gebeurt. De mannen kijken toe naar hoe de vrouwen in het midden zich in vreemde bochten wringen. Door de houdingen van de mannelijke personages wordt er een afstand zichtbaar, ze kijken elkaar niet aan of hebben zich van elkaar afgekeerd. Ondanks deze afstand is er ook een intimiteit te zien in hoe ze het contact opzoeken door op elkander te leunen en door elkaars handen vast te houden. 

Objectivering 

Het eerste werk van de tentoonstelling deed me denken aan een theorie van Laura Mulvey. (2) In Visual Pleasure and Narrative Cinema beschrijft Mulvey hoe vrouwen door de mannelijke blik in film worden geobjectiveerd. Dit gebeurt onder andere door vrouwelijke personages van dichtbij en niet in het geheel (close-ups) te tonen, wanneer zij bijvoorbeeld wordt geïntroduceerd. Dit zorgt ervoor dat de kijker een voyeuristische rol krijgt toebedeeld en gaat kijken met een blik die meer behept is met haar uiterlijk dan haar innerlijk.  

Zoals de titel ‘Hard Touch (hands) & Pilar (torso)’ al laat blijken, bestaat het werk uit twee delen. Het eerste deel is een zestal reusachtige handen dat op de muur lijkt te smelten. De houtskooltekeningen laten een contrast zien tussen de zachte lijnen en harde licht-donker vlakken. Handen hebben iets sensueels, iets intiems, stereotypische vrouwelijke eigenschappen. Tegelijkertijd staat dit lichaamsdeel vaak symbool voor kracht en macht, wat stereotypische mannelijke eigenschappen zijn. Het contrast tussen het harde en het zachte komt in meerdere werken van de tentoonstelling naar voren.
Het tweede onderdeel van dit werk laat een deel van een lichaam zien, als een zwarte lijntekening op wit papier. De schouder loopt over in de borst en vanuit hier weer verder naar de heup en het been, het doet mij denken aan een berglandschap. Mijn blik wordt door het landschap geleid en ik zie niet meer de persoon achter het lichaam. Dit is hoe de theorie van Mulvey tot uitwerking komt: door een deel van het lichaam te zien, komt dit los te staan van de persoon aan wie het lichaam toebehoort. Het lichaamsdeel wordt tot een voorwerp gemaakt, een ding dat daar voor ons is om naar te kijken. 

In het collage-werk ‘No Body owns Me’ zijn drie figuren te zien die in elkaar verwikkeld zijn. Het doet mij ook denken aan de theorie van Mulvey, omdat de lichaamsdelen van deze figuren letterlijk zijn afgehakt. Zo heeft de linker figuur een hand vast die niet is bevestigd aan een arm. Tegelijkertijd wordt het hoofd van diezelfde figuur losgerukt van de nek met een voet van een ander figuur. De personages zijn naar elkaar aan het grijpen, elkaar aan het uitpluizen, zonder besef van de ander. Ze duwen elkaar met moeite weg als een poging om los te raken, maar hebben niet door dat ze zo ook de ander vast blijven houden. 

Rolpatronen 

Een ander onderwerp dat in de tentoonstelling sterk naar voren komt, is het omdraaien van traditionele rolpatronen. Zoals in de tentoonstellingsbeschrijving staat aangegeven, worden er met het werk van Inglada vragen gesteld over wat wij als stereotypisch masculien en feminien zien. 

Hoog aan de muur, op afstand van de kijker, hangt een tweetal werken: ‘Crying Man (1) & (2)’. In beide collages is een man te zien die hard aan het huilen is, zo hard dat de tranen als een fontein uit hun ogen stromen. Beide mannen houden hun kin omhoog, niet uit trots maar uit schaamte. Ze keren hun blik weg van de kijker die onder hen staat, alsof ze niet in deze huilende staat gezien willen worden. Door hun hoge plaatsing aan de muur lijkt het alsof zij zichzelf boven de kijker neerzetten. Hierdoor kan ik me voorstellen dat de mannen het gevoel hebben dat zij zichzelf sterk moeten houden. Als de kijker hun kwetsbaarheid ziet, vallen ze wellicht van hun voetstuk.
Het beeld speelt in op het actuele thema toxic masculinity dat verwijst naar de normen die voor mannen worden gesteld die schadelijk kunnen zijn voor henzelf en voor anderen. Een voorbeeld hiervan is de angst om zich kwetsbaar op te stellen door hun gevoelens te tonen. Zo blijven deze mannen op emotionele afstand van hun omgeving, net zoals de mannen in deze werken. 

Op de eerste verdieping is ‘HERØA’ te zien, ook in dit werk wordt de stereotypische rolverdeling tussen man en vrouw omgedraaid. In de collage zie je een vrouw in traditionele vrouwelijke kleding: een plooirok, een shirt met een print erop en loafers. De benen van de vrouw lijken alsof ze van een figuur van Michelangelo zijn, zo nadrukkelijk zijn de kuitspieren getekend. Ze is sterk, daar is geen twijfel over mogelijk. We zien het personage precies op het moment van haar heldenactie. Op haar schouders tilt ze een man die ze redt van het gevaar achter hen.  
Inglada bevraagt hier welke stereotypische rolverdelingen er zijn genormaliseerd. Een beeld van een vrouw die een man redt is vervreemdend, maar waarom zien we zo’n beeld niet vaker? De grenzen van gender lijken in deze tijd steeds meer te vervagen en op te rekken. Toch blijven we eigenschappen als sterk en krachtig als typisch mannelijk zien en zacht en kwetsbaar als typisch vrouwelijk. 

Gelijkheid 

Vandaag de dag lijkt het alsof de gelijkheid tussen de sekse zo goed als behaald is. Zo is sinds kort de helft van de ministers in het kabinet vrouw en per 1 januari is het ingroeiquotum ingesteld om de positie van vrouwen op de arbeidsmarkt te verstevigen. Ook is er in de media steeds meer aandacht voor de kwetsbaarheid van de man om zo toxic masculinity tegen te gaan en het gesprek is gestart over hoe vrouwen onterecht geseksualiseerd worden.  

Door diepgewortelde patronen bloot te leggen, laat Inglada zien dat mannen en vrouwen vooralsnog structureel ongelijk behandeld worden. Met haar beelden onderzoekt ze de grenzen tussen het feminiene en masculiene, waarmee ze de gender stereotypische rolpatronen doorbreekt. Inglada maakt de toeschouwer onderdeel van het werk, door hem bijvoorbeeld een podium te laten beklimmen, zo laat ze je nadenken over je eigen overtuigingen en vooroordelen. Van huilende mannen tot een lichaam ingezet als landschap, elk werk doorbreekt het patriarchale gedachtegoed op een eigen manier. Het werk confronteert op een humoristische manier en laat de toeschouwer zichzelf afvragen wat zijn rol is in het tot stand houden van deze stereotyperingen. 

De tentoonstelling is te bezoeken t/m 27 februari, op wo-zo van 12.00 – 17.00 bij Drawing Centre Diepenheim, Grotestraat 17 te Diepenheim