Stilstand is de enige weg naar voren – Een onuitgesproken lezing/gedicht/manifest

Want dat is het doel. Slag bij slag de kunsten scheren. Kaalslaan sinds 2010. Tandsgewijs van ons afnemen wat we maar niet kunnen begrijpen. Alsof we niet mogen houden van wat we maar niet kunnen begrijpen. Het is altijd de bedoeling geweest. Bezuiniging op bezuiniging als omgekeerde hersenspoeling. Tot er alleen nog maar uitgestrekte woestijnen zijn.

Het is politiek, geen toeval: beleid. Want wie zijn verbeelding kwijt is, slikt alles. Zonder fantasie geen alternatief. Zonder stroming geen beweging.

Geen kletterende limonadewaterval. Geen klapperend kraaiendal. Geen zwalkend brabbelpaard. Geen eenhoorn, geen tweehoorn, geen driehoorn. Geen wolken als klodders verf. Geen kruising tussen niets en alles. Geen spiegels, geen priesters, geen honden, geen musjes die uit dodelijke wonden vliegen. Geen Nobelprijs voor de Literatuur voor de eerste mens die besloot venkel in een worst te stoppen. Geen mysterie. Geen poëzie.

Want dat is het doel. Want in een wereld zonder mysterie groeien de cijfers en de mannen met cijfers hebben nooit genoeg cijfers. Het klinkt als complot en zo is het.

Kapitalisme verdraagt in de kern geen kunst. Kapitalisme bestaat bij de gratie van groei. Kapitalisme eist dat de economie groeit, zoals een fiets eist dat de fietser vaart maakt. Staat hij stil, dan valt hij om. Stilstand is niet zomaar achteruitgang. Stilstand is het tegenovergestelde van wat kapitalisme wil. Stilstand is het grote gevaar.

Groei op groei betekent dat de fietser ook steeds sneller moet. Versnelling op versnelling, trappen omdat je steeds sneller trappen moet. Niet zo gek dat zo veel mensen crashen: ravijnig, botmager, hol. Het moest sneller, snellersneller. Tot we nu het menselijke maximale bereiken.
Sta stil. Haal adem. Zo zal de revolutie zijn.

Deze is voor de mensen die na het vallen weer opstaan en weigeren weer in volle vaart mee te hollen. Deze is voor de mensen die weten hoe ze moeten huilen. En weigeren weer mee te hollen, omdat de uitholling zo heftig was. Voor de zachte krachten. Voor de mensen die pauzes niet per se als oplaadpunt zien om weer door te kunnen moeten. Voor de mensen die geen haast hebben in hun fastfood, speeddaten, discodutjes, snellezen, tiktok (want tiktok tiktok, zo klinken de klokken in onze koppen) en multitasken, omdat één ding tegelijk te weinig zou zijn. Dat willen ze dat je gelooft. En dit willen ze dat je vergeet:

Hoe ver raketten ook vliegen,
ze blijven altijd in dezelfde ruimte.

En ondertussen gaat alles sneller en sneller, zelfs de verandering gaat steeds sneller. Geen tijd om te wennen, want het is gelijk alweer anders. Alles wat ik denk, alles wat ik zeg, is gelijk alweer achterhaald. En ja snelheid is geil, en ja competitie is geil. Maar competitie is angst, angst om achterop te raken. En ja competitie is lekker, snelheid is lekker, bereik is lekker. O, geile dynamiek, je bent niet vol te houden.

Want wij kunnen niet sneller. De natuur kan niet sneller. We kappen te snel voor de bomen. En democratie kan niet sneller. Democratie gaat te langzaam voor het razende kapitalisme. Het ontkomt er niet aan brandjes te blussen, ducttape te plakken, houtje te touwen. Want echte oplossingen kosten te veel tijd. En dat is er niet. Er is geen tijd. Er is alleen maar nu nu nu.

Weg met de inspiratie, zeggen ze, en weg met de provocatie en weg met de troost. Tot alle stemmen monotoon dreunend hetzelfde liedje zingen.

En dan recht tegenover die zanderige, ongespoelde hersenen bouwen ze brutaal hele wijken vol glimmende stalen lullen. Van veertig hoog lachen ze in hun uniforme krijtstrepen dikke tranen naar beneden. Denken dat niemand ze kan horen. Maar we horen het, horen hoe jullie lachen, lachen totdat alles leeg geworden is, en hol. Tegen hen zeg ik: lach maar, de opstand is hier.

Jullie zullen het niet begrijpen en dat is de bedoeling. Daar waar jullie bang voor zijn, kondigt zich aan. Dit is de revolutie van de stilstand. Want stilstand is de enige weg naar voren.

Dit is een oorlogsverklaring. De dichters komen jullie halen.

Proost!

Jullie kracht zal onherroepelijk jullie zwakte zijn. Jullie fetisj met het verbeeldingloze wordt jullie ondergang. Jullie hebben de kracht van de poëzie onderschat. Weet je nog, de zomer van 2001, toen niemand nog dacht aan vliegtuigen in de pikken van een siamese tweeling. Het was verschrikkelijk overdadig in het geweld, maar je moet toegeven: poëtisch was het wel. We kunnen het nooit meer anders zien.

Zoals bussen over Afsluitdijken voor altijd kamers in nachten zullen zijn, terwijl ze dat daarvoor nooit waren geweest.

Zoals chrysanten in vazen op tafels bij ramen opeens toch geen chrysanten zijn en daarna voor altijd niet.

Zoals eerst niet en dan opeens, als de druk maar goed genoeg is opgevoerd, de praktische bezwaren tussen droom en daad verdampen en het stervende paard zal worden doodgeslagen.

Ik kom niet in vrede. Ik kom commotie brengen. Haal adem.

Kapitalisme is een losgeslagen paard, een bus uit een jarennegentig-film, een lawine. Suiker heeft ons veel gebracht, we hebben het nodig gehad. Maar een totalitair suikerdieet… precies. Maar een allesoverheersende versnellende dynamiek… precies. Ik slik het niet meer.

En poëzie is het antwoord. Poëzie verlangt stilstand. Poëzie verlangt dat je inademt, uitademt. Iets dat om te janken zo mooi is, zonder dat je precies snapt waarom. Iets dat, zo voelt het toch, de wereld even stil laat staan. Stilstand, het hoogste. Stilstand, het gevaar. Ik, ik ben het gevaar. Haal adem.

Hoi Mark Rutte, breedgrijnzende non-mens. Glimlachend jat je van de armen, geeft het aan de mensen die toch al aan het winnen waren. Denkt dat het een spelletje is. Alleen valsspelers denken dat.

Hoi Thierry Aartsen, bolle havist die neerbuigend doet over topmusici die duizendmaal meer kunnen dan jij ooit kunt bevatten.

Hoi Halbe, met een reputatie zo berucht dat je genoeg hebt aan een voornaam. Niemand is veilig, dreigde je destijds. Klopt. Niemand, niemand is veilig. Ook de duivel niet.

Tegen jullie en tegen iedereen zeg ik: verbeelding is een aardse engel, die in een hoek gedrukt de woorden nog eens aanwendt voor een revolutie. Verhaal komt halen. Er was een kaalslag, een beeldenstorm, een palmyra. Er komt een moment dat we opduiken uit de dode hoek van de arrogantie, dat de woorden langs jullie heilige cijfers komen zeilen, dat de rivieren van de zee naar de bergen zullen stromen. Dat we ons planten waar jullie niet wisten dat het mogelijk was. En dat komt steeds dichterbij.

Proost!

Opdat wat we maar niet kunnen begrijpen. Opdat het onvoorstelbare voorstelbaar wordt. Opdat we stil kunnen staan, als we maar willen.