Stad en platteland

Bij mij roept het ook angst op want ik ben toch al niet zo op m’n gemak met honden. Op mijn witte  racefiets verken ik de omgeving van Diepenheim in het kader van een onderzoek naar volkskunst en volkscultuur. Dit affiche, ik besluit dat het ook onderdeel mag zijn van de volkskunst. In de stad zijn het altijd lieve poesjes die zoek raken, hier rennen de waakhonden dus soms het bos in.

Diepenheim, ja dat ligt in Twente, ver weg en voor mensen zonder rijbewijs, zoals ik, behoorlijk onbereikbaar. Samen met Gijs Assmann maken ik er al vijf jaar tentoonstellingen, twee Amsterdammers die heen en weer rijden naar een kleine hechte gemeenschap waar je nooit echt tot doordringt.

In 2009 werd ‘volkskunst en volkcultuur’ de rode draad van het tentoonstellingsprogramma, een thema dat nogal met argus ogen werd bekeken.  Imiddels is het thema populair maar wel uitgebreid met ‘het landschap’ want dat is de grote troef van Diepenheim. Op de fiets maakte ik steeds grotere cirkels rondom de stadskern en werd betoverd door de prachtige natuur, iedere ochtend wandelde ik door de mistige weiden, en zag zo veel lieve onbekende en bekende vogeltje die me toezongen dat ik even overwoog te gaan verhuizen, in de vroege ochtend een vosje en voortdurend omringd door stille bloemetjes, groen en natuurgeluiden. Mijn schouders zakten minstens 10 centimeter naar beneden. Misschien een pipowagen ergens op een strookje land?

Als voorbereiding op een grote afsluitende tentoonstelling in 2015 maken we een boekje over de volkskunst en volkscultuur van Diepenheim. We bezoeken de schuttersfeesten, gaan mee op drijfjacht, de trekkertrek, en bezoeken in de vroege ochtend de fancy fair. De jacht is aan strenge regels gebonden en zo kon het gebeuren dat en groepje herten op z’n gemak  langs de jagers  met geweer kuierde, het leek wel een cartoon.

In een bed en breakfast hangen aan het plafond omgekeerde flessenrekken gevuld met kunstbloemen en lange guirlandes. Duchamp eat your heart out! De lieve gastvrouw vroegen we naar het nabuurschap (noabers) en ze antwoordde met een blik van herkenning ‘Ah de sociale controle!’  In Diepenheim kent vrijwel iedereen elkaar en er blijft niet veel ongezien of onbesproken maar de eenzaanheid in in zo’n gemeenschap en stuk minder. Daar kunnen wij stadse gasten wel wat van leren. Zo kent de kunstwereld een stevige roddelcultuur maar staat daar dezelfde warmte tegenover? In een tuin heeft de buurt een een bord voor een verse baby neergezet: hallo Linda, welkom in de buurt.

Zo mooi en welig de natuur rondom de bebouwde kom is, zo lijkt in het stadje zelf de natuur onder strenge controle te staan. De voortuinen zijn met een dwingende en liefdevolle hand in patronen en perken  geduwd. Alle tuinen zijn netjes, soms iets te netjes naar mijn smaak: een Forsythiastruik in kubusvorm lijkt een zachte variatie van een sculptuur van Judd, heggen geknipt als hanen of een koningskroon. Figuratie alom. Vogelhuisjes alom. De vogelhuisjes komen van de Gamma of van de gepensioneerde meneer  die in het schuur achter zijn huis de huisjes in elkaar knutselt . Een plankje met een dak biedt plaats voor een volle pindakaaspot zodat de vogeltjes die kunnen leegsnoepen. Als hobbie binnen de vogelhuisjeshobbie maakt hij houten poppen.

Zelf maken is een groot goed in Diepenheim. Op zondag ga ik naar de markt op het Morshuus, daar verkoopt iedereen zijn zelfgemaakte spullen, een kraampje heeft 22 soorten jam in de aanbieding, en natuurlijk mag je eindeloos proeven. Een ander kraampje verkoopt uilen die zijn gemaakt van berkenhout  of takjes en de maker poseert lachend met zijn favoriete uil. Zoveel vriendelijkheid op een veldje, mijn schouders zakken nog een stukje lager.

Ik zoek iemand die me iets kan vertellen over de vlinders van Diepenheim en iedereen komt met dezelfde naam, Gerrit, Ik bel op en dat is zo wonderlijk, in Diepenheim kun je meteen langskomen, of anders over een uurtje. Ook bij de kleinste bioscoop van Nederland wordt ik hartelijk ontvangen, koffie, koek en veel gastvrijheid.

Een familie gele eend waggelt in de tuin van een boerderij, een aankondiging van Pasen of een geboorte? De boer is net vader geworden van een tweeling, en een vriend van zijn zwager had deze familie nog in de schuur. Als verrasing werden ze in zijn tuin losgelaten. Het wordt duidelijk dat achter de nette aanblik van de voortuin een zelkmaakhart klopt, een lieve noaber die er altijd is als je hem nodig hebt en daaromheen is een dampkring van groen vol vogelgeluiden