Serieus spel: ‘Perceptie is echt, de waarheid niet’

In de online afstudeercatalogus van de KABK zijn prachtige foto’s van de afstudeershow te zien. Met ernstige gezichten dragen de masculiene modellen extravagante gewaden die hun schouders en middenriffen veelal ontbloot laten. Een verkleedpartij is een spel, maar zoals cultuurhistoricus Johan Huizinga de spelende mens al beschreef in zijn invloedrijke boek Homo Ludens (1938), doen ook deze modellen dat in volle ernst. ‘… [H]et speelt, en het weet, dat het speelt,’ schrijft Huizinga over de mens als spelend wezen. 

Ik vraag me even af of de modellen meer feminien hadden kunnen zijn. Het lukt me echter niet om me dat voor te stellen zonder het gevoel van verkleden te verliezen. Dat heeft denk ik te maken met de selectie van de modellen. Het zijn geen androgyne types, maar ‘rough and raw’ zoals Sta. Iglesia zelf al schrijft op zijn graduation page van de KABK. Niet nadrukkelijk groot of gespierd, eerder slank, maar vaak met gezichts- en lichaamshaar en grove gelaatstrekken. Het verkleden waar ik de foto’s van de collectie mee associeer, komt wellicht voort uit de tegenstelling tussen de ruwe mannelijke lichamen en het volumineuze, zorgvuldig gedrapeerde textiel waar ze in gehuld zijn. 

De stoffen die Sta. Iglesia gebruikt, ogen zowel soepel als stug. Hij maakt gebruik van strakke plooien, maar neemt vervolgens de ruimte om het textiel weelderig uit te laten waaieren. In zachte tinten roze, blauw en grijs, al dan niet gecombineerd met denim of een subtiele houndstooth-ruitjesprint. Het enige zwarte stuk dat gecombineerd wordt met een onderkant van kleurige pailletten, maakt de compositie compleet concludeer ik. Het is een statige tegenhanger van de rest van de collectie, die meer licht en frivool is. Ook deze stukken zijn bezet met applicaties: veren, parels, maar ook goudkleurige vorkjes. Ik vind het knap hoe de kleding ondanks het volume en de gebruikte materialen, toch ook een zekere subtiliteit blijft houden. De gestileerde schoonheid van de items vormt een mooi contrast met de ongepolijste lichamen van hen die ze dragen.

Ik prijs mezelf gelukkig dat ik een kledingstuk in mijn kast heb hangen dat mij als gegoten zit. Iedere keer als ik deze zijden jumpsuit aantrek, voel ik hoe de stof moeiteloos iedere welving van mijn lichaam volgt en op precies de juiste plaatsen lichtjes spant. Ik ambieer een garderobe met alleen maar dit soort kleding; kleding die meer nog dan een tweede huid een soort 2.0 versie is van mijn lijf. De kleding uit de collectie Diamonds in Diapers is daarvan de overtreffende trap. Waar ík de zijden jumpsuit draag, die mij in ruil daarvoor in overdrachtelijke zin optilt, lijken Sta. Igelsia’s stukken zijn modellen te dragen. Ik kijk niet slechts naar een mooiere versie van de modellen, maar naar een hele nieuwe, verbeterde versie. De ruimte die ze, gehuld in zijn creaties letterlijk en figuurlijk innemen, maakt ze larger than life.

Sta. Iglesia heeft zich voor de collectie sterk laten inspireren door de voormalige First Lady van de Filipijnen, Sta. Iglesia’s land van herkomst: Imelda Marcos. Ik kijk The Kingmaker, de film die ook een van de inspiratiebronnen van Sta. Iglesia is geweest en word heen en weer geslingerd tussen ongelovige lachbuien en afschuw. Marcos doet me in eerste instantie denken aan het personage Hyacinth Bucket uit het komische Keeping Up Appearances, een Britse serie uit de jaren 90. Hyacinth is een vrouw die alles in het werk stelt de schijn te wekken dat ze bij de upper class hoort. Ze wordt hierin danig in de weg gezeten door haar meer lower class zussen en zwager. Hyacinth blijft sympathiek lachwekkend in haar tevergeefse pogingen haar afkomst te ‘ontstijgen’, zoals ze dat zelf ziet. Imelda Marcos is echter al heel snel niet grappig meer.

Marcos is de weduwe van Ferdinand Marcos, die vanaf 1965 president van de Filipijnen was. Aan zijn dictatoriale regime komt in 1986 een einde na een volksopstand, waardoor het gezin het land ontvlucht. Na een aantal jaar keert het gezin, Marcos senior is inmiddels overleden, weer terug naar de Filipijnen. Imelda Marcos blijft invloed uitoefenen en is nauw betrokken bij politieke campagnes van zoon Ferdinand Marcos Junior. In 2022 wordt hij president van het land. 

Met de titel van zijn collectie verwijst Sta. Iglesia naar het feit dat Marcos, bij het ontvluchten van de Filipijnen, diamanten verstopt in de luiers van haar kleinkinderen. Sta. Iglesia ziet in deze actie van Marcos, de essentie van de controverse gesymboliseerd. Hij is naar eigen zeggen geïnteresseerd in dat plekje tussen parfum en rot waar Marcos zich begeeft. Ik raak ook geïntrigeerd door Marcos bij het zien van de film. Het ontzet mij om te zien hoe nietsontziend ze blijft volharden in haar eigen mythe. Hierin is ze de moeder van het Filipijnse volk, die gul met geld strooit in het voorbijgaan. De vrouw die oorlogen weet te stoppen door in een enkele kennismaking bevriend te raken met dictatoriale wereldleiders. De muze die de taak heeft schoonheid en weelde tentoon te spreiden om het volk te verheffen. 

Ondertussen wordt datzelfde volk biljoenen afhandig gemaakt en worden tegenstanders en activisten gewelddadig de mond gesnoerd. Marcos onttrekt zich doorlopend aan de feiten, of het nu gaat om beschuldiging van moord of over het moment dat ze per ongeluk een aantal van de uitgestalde ingelijste foto’s van haarzelf met wereldleiders omstoot. Ze knippert niet eens met haar ogen, maar spreekt onverstoord verder en leidt de camera met een handgebaar naar de foto’s die nog rechtop staan. Er wordt ingezoomd op een van haar werknemers, die stilletjes de scherven opruimt.

‘Perception is real, the truth is not’, gelooft Marcos. Met haar tot in de puntjes verzorgde uiterlijk, haar onvoorstelbare hoeveelheid kleding en schoenen en het overdadige interieur van haar appartement vertegenwoordigt Marcos een specifiek soort luxueuze schoonheid. Juist dit soort schoonheid lijkt Sta. Iglesia met zijn collectie te vangen. In de vorm van prachtige pantsers waar je jezelf volledig in kunt hullen. Niet om subtiel iets van je eigen schoonheid uit te lichten, maar om een zelf gecreëerd personage op te voeren. Een personage dat grootser, mooier, beter is dan jij zelf denkt te zijn. Ook bij het kijken naar Marcos speelt de term verkleedpartijtje door mijn hoofd. Het is wrang en bijna ongelooflijk om te zien hoe groot het aantal mensen is dat in de film nog waarde hecht aan het personage Marcos. Die deze wrede moeder aanbidden als de heldere ster in de donkere nacht die zij zichzelf ook waant. 

De modellen die de collectie van Sta. Iglesia tonen, spelen hun spel ernstig, maar zelfbewust. Marcos echter, is dat punt al heel lang voorbij. Ik betwijfel of ze zich ooit gerealiseerd heeft dat perceptie slechts echt is in de waarheid van het spel. Ze heeft voor het Filipijnse volk het speelbord uitgevouwen en de spelregels bepaald. Maar wat als ook de trouwste deelnemers eindelijk uitgespeeld zijn? Wat blijft er dan nog over van de perceptie van haar als de moeder, de muze, de mythe? Het werk van Sta. Iglesia is een mooie poging om mensen en wellicht een deel van het Filipijnse volk in het bijzonder, wakker te schudden. Ze eraan te herinneren dat er al heel lang een spel gespeeld wordt en dat zij daarin nog altijd ernstig, maar onbewust meespelen.

—

De collectie Diamonds in Diapers is van 24 mei tot 9 juni tentoongesteld bij Das Leben am Haverkamp. Meer informatie: https://www.daslebenamhaverkamp.com/project-space/jose-marie-sta-iglesia-diamonds-in-diapers