Sentimenteel

Op The Sentimental of Sumatra Island’s Poet Yu Dafu, een schilderij van de Chinees-Nederlandse kunstenaar Evelyn Taocheng Wang, staan twee schattige figuren. Links een soort paashaas met een witte strik om zijn hoofd en een ei voor zijn buik. Rechts een kat, ook al met een mooie strik. Een gelukskat misschien, hoewel deze in Japan en China populaire talismannen meestal met één pootje zwaaien. De kat in het schilderij doet dat niet. De haas lijkt een wierookstokje vast te houden. Samen met een vaas met bloemen staan de miniatuurdieren op een tafeltje of kast. De achtergrond bestaat uit een gordijn dat achter het meubelstuk hangt, maar er ook gedeeltelijk overheen is gedrapeerd, wat het perspectief op een prettige manier vervormt. Onderaan lees ik in grote blokletters het woord ‘sentimental’. 

Dit werk is te zien in Wangs solotentoonstelling Het licht is rond in het Dordrechts Museum. Terwijl de andere schilderijen en tekeningen een contemplatieve afstand vragen, trekt The Sentimental of Sumatra Island’s Poet Yu Dafu mij dichterbij. Ik wil het doek aanraken, de vaas of de figuren iets verplaatsen. Schattig is het tafereel niet, ondanks de afgebeelde dieren. Het heeft eerder iets van de verstilling van een huisaltaar dat aan een dierbare is gewijd. Sentimenteel? Dat effect kunnen zulke altaartjes zeker sorteren, maar niet dit specifieke beeld.

De Yu Dafu in de titel van Wangs schilderij was een schrijver van korte verhalen en een dichter van klassieke Chinese poëzie. Hij overleed op Sumatra in 1945, net na de Japanse capitulatie, vermoord door Japanse militairen voor wie hij gedwongen werkte. Een van zijn bekendste verhalen, ‘Sinking’ uit 1921, beschrijft het lot van een Chinese student in vooroorlogs Japan. Deze jongeman is sentimenteel, iemand die in tranen uitbarst als hij de natuur bewondert. Hij draagt bundels van Heinrich Heine en William Wordsworth met zich mee. Een romanticus. Maar niet in staat om vriendschap te sluiten met leeftijdgenoten, extreem verlegen bij vrouwen en zich minderwaardig voelend tegenover Japanners. Eenzaam is hij vooral. Geïsoleerd. 

Als deze student met de trein van Tokio naar het platteland reist, roept hij plotseling in een vlaag van melancholie uit: ‘Sentimental, too sentimental’. Met zulke sentimentele karakters zocht Dafu bewust naar een breuk met het verleden, zo begrijp ik het. Confucianistische vormelijkheid en beheersing stonden het nieuwe China in de weg. Dafu’s sentimentalisme heeft als doel om lezers te shockeren, het volk wakker te schudden. De neergang van de student is ook een metafoor voor de slechte situatie van het land in die periode. Sentimentaliteit kan dus ook een vorm van oprechtheid zijn, van radicale openheid. Schattig, sentimenteel; twee termen die iets verschuiven door dit werk. 

Ik blijf voor het doek staan omdat ik het stilleven zo rustgevend vind. En lieflijk. Recente misdaadfilms uit China, van Diao Yinan bijvoorbeeld, kunnen lieflijkheid en schoonheid combineren met uitspattingen van geweld. Ergens bespeur ik ook geweld in dit doek, misschien verhuld door het mooie gordijn. Wat als je het gordijn opzij zou schuiven en er een venster verschijnt? Een blik op de gewelddadige geschiedenis van het China in de eerste helft van de twintigste eeuw. De zinloze moord op een schrijver, toen de oorlog al voorbij was. Maar die beelden van wreedheid zitten vooral in mijn hoofd. Er is alleen een gordijn, twee schattige dieren, een wierookstokje, een ei en een vaas met bloemen. Wat beklijft is het gevoel dat ik naar een verstild eerbetoon kijk voor een schrijver die ver van zijn vaderland werd vermoord.

—

De tentoonstelling Het licht is rond van Evelyn Taocheng Wang is nog tot en met zondag 16 maart 2024 te zien in het Dordrechts Museum.