Sausage banality – Kitty Maria

Zomaar, omdat ik benieuwd ben naar de verschillen en overeenkomsten met het Rietveldgebouw in Arnhem waar ik zelf gestudeerd heb. Maar stiekem ook een beetje om weer even die academiesfeer in te ademen; een bruisende omgeving vol creatief experiment, een chaos die tegelijkertijd goed georganiseerd is en waar een gevoel van vrijheid heerst. Ik moet eerlijk toegeven, al ben ik heel blij dat ik ben afgestudeerd, ik mis de academie soms wel. De veiligheid van het instituut, de inspirerende werkomgeving vol faciliteiten en mijn voormalige atelier in het centrum. Daar waar ik nu meer op mezelf aangewezen ben, had ik voorheen op elk gewenst moment van de dag gelijkgestemden om me heen waarmee ik kon praten over mijn werk en andere bezigheden. Vergelijkbare redenen hebben Kitty ertoe bewogen om het besluit te maken na haar afstuderen aan ArtEZ de master opleiding Dirty Arts te volgen aan het Sandberg Instituut. Ik ontmoet haar in haar atelier op school en we praten over haar werk en leven.

“Ik ben opgegroeid in Ottersum, een klein dorpje in Noord-Limburg. Ik zat op een christelijke basisschool en deed mee in een kerkkoortje, maar ben totaal niet religieus opgevoed. Destijds was het heel hip om bij dat koor te gaan en blokfluitles te nemen, dus besloot ik beide te doen. Ik zong elke zondag. Meestal playbackte ik gewoon; het zingen zelf vond ik nooit zo leuk, het ging mij om het samenzijn met mijn vriendinnen en mijn zus, die ook in het koor zat. Daarnaast danste ik heel veel, wat ik van mijn moeder heb meegekregen. Ook was ik altijd bezig met kleine ‘projecten’. Samen met mijn vader deed ik scheikundeproefjes in huis en tuin met wasmiddel, bleek en andere huishoudelijke dingen. Ik gooide alles bij elkaar en keek wat eruit kwam.” Als kind is ze vrij afwezig, ze kijkt en mijmert. Dit is uiteindelijk ook de reden dat haar ouders haar adviseren om naar de kunstacademie te gaan. “Ik kon heel goed tekenen, maar was nooit zo productief. Het was meer de manier waarop ik dacht en hoe ik dingen beschouwde, waardoor mijn ouders dachten dat het interessant zou kunnen zijn om de kunst kant op te gaan. Later heb ik dat idee zelf overgenomen en ben ik de vooropleiding van de kunstacademie gaan doen, gevolgd door Fine Art.”

Kitty Maria is er vroeg bij, op zeventienjarige leeftijd gaat ze op kamers in Arnhem en start ze met haar studie. Het eerste jaar krijgt ze enkele vakken, maar ook veel ruimte voor vrij werk. Naarmate de tijd strijkt wordt die ruimte en de daarbij horende vrijheid steeds groter. Dit zorgt voor een enorme tweestrijd; aan de ene kant vindt ze de academie fantastisch, maar aan de andere kant heeft ze veel moeite met de enorme speelruimte die de opleiding haar biedt “Tijdens de opleiding Fine Art bevond ik mij in een wonderlijke situatie, omdat je jezelf ultieme autonomie toedicht maar wel onder een instituut studeert. Ik vond het lastig dat ik op die leeftijd al zo een grote stem had. Omdat je als kunstenaar je eigen product en visie neerzet kun je alleen maar op jezelf leunen, dus je komt jezelf de hele tijd tegen. Dit zorgde voor een crisisperiode, waarin ik me geconfronteerd voelde met een soort leegte, het feit dat ik niets specifieks aan het studeren was, behalve hetgeen wat ik mezelf voorlegde.”

Kitty Maria van Ekeren, Ode an die Freude

Momenteel houdt Kitty Maria zich met name bezig met performances, die voortkomen uit haar interesse voor banaliteit, de productie- en consumptiemaatschappij. In de performances werkt ze met haar eigen lichaam en kan zo zelf het perfecte personage neerzetten dat aansluit op haar concept. Voordat ze start met het maken van performances, houdt ze zich twee jaar lang bezig met worsten: saucijsjes om precies te zijn. Ze bestudeert het vlees van top tot teen en maakt werk dat onder andere bestaat uit foto’s, films, sculpturen en schilderijen. “Ik heb er echt van alles mee gedaan. Op een gegeven moment had ik de esthetiek van de saucijsjes dusdanig bestudeerd dat ik precies per supermarkt wist wat de grootte, kromming, prijs, verpakking, kleur en samenstelling van de vleesmaling was. Het saucijsje is voor mij een product dat op een metaforische manier de ultieme tweestrijd tussen de banaliteit en de ingenieuze kant van het menselijk bestaan laat zien. Aan de ene kant bestaat het clichébeeld van een slappe pik, dat als een soort massaproduct geproduceerd wordt. Maar aan de andere kant is het ook enorm inventief dat er ooit een mens is geweest die heeft bedacht om het dier binnenstebuiten te keren, het vlees eruit te halen en het vervolgens weer terug in de anus (darm-red.) te stoppen om er een snack van te maken. Daarnaast is de worst voor mij ook nog een verwijzing naar de mens, gewoon een stukje vel met vlees vanbinnen.” Over deze laatste opmerking praten we nog een tijdje na, ik ben benieuwd hoe Kitty dit precies ziet. Zie jij de mens dan letterlijk als een betekenisloos worstje op de lopende band van een fabriek? “Al sinds ik heel jong ben, houd ik me bezig met de dood. Om daarmee om te kunnen gaan, heb ik op een gegeven moment besloten dat de mens totaal insignificant is, dat het hebben van een bewustzijn van geen enkel belang is. Dat was heel bevrijdend voor mij. Sindsdien ben ik heel erg gefixeerd op de banale kant van het bestaan, maar tegelijkertijd ook heel vatbaar voor de grootsheid van de dingen die betekenisvol aandoen. Bijvoorbeeld de consumptiemaatschappij, wat in deze tijd als een soort van betekenisgevende factor fungeert. Ergens weet ik ook wel dat mijn denkwijze een soort beschermmantel is waarachter ik me verschuil, maar aan de andere kant is het ook een manier om ermee om te gaan. Ik bevind me in een soort innerlijke existentiële crisis, omdat ik aan de andere kant ook de sublieme eigenschappen van de mens erken, zoals het creërend vermogen. Ik vind dat de mens groot is in wat hij doet, maar wil het geen externe betekenis geven.”

Kitty Maria van Ekeren, Will o’ the Wisp

Kitty Maria van Ekeren, Good Wealth Management

Deze existentiële crisis en tegenstrijdige gedachtegangen geven Kitty een speelveld waaruit ze inspiratie put. In het derde jaar van haar studie besluit ze verder te kijken dan de ‘white cube’ van de kunstwereld en naar buiten te treden met haar werk, waarbij ze de dagelijkse realiteit inzet als omgeving voor interventies. Haar eerste videoperformance speelt zich af in een supermarkt, waar ze het klassieke muziekstuk Irrlicht van Schubert zingt voor een perfect gespiegeld schap met chips. Er is een zekere spanning merkbaar, er zijn verschillende dingen gaande wanneer ze de Duitse tekst over een dwaallicht in een landschap zingt. Haar handeling heeft een vervreemdend effect en roept veel vragen op. Wat doet dat zingende meisje daar in die supermarkt? Waar zijn de winkelende mensen gebleven? Waarom kiest ze dit nummer uit en wat betekent het? “Ik vind de tekst van het muziekstuk heel interessant. Het gaat over het leven en dood en geeft kritiek op de rationaliteit van de verlichting. Door het muziekstuk daar te zingen, romantiseer ik als het ware de supermarkt, maar tegelijkertijd ontkracht ik de tekst doordat ik totaal niet kan zingen.” De plek en de handeling zijn erg contrasterend. Ze ontwricht als het ware de betekenis van de plek door Schubert voor te dragen. Dit is op een vergelijkbare manier ook het geval bij twee andere videoperformances; een waarin ze in een slagerij danst en figuren maakt in de lucht met een lint, terwijl ze tussen het uitgestalde vlees voor de vitrine staat. Tussendoor zijn enkele close-ups van het vlees te zien en de bereiding ervan, maar tijdens de performance zelf is wederom geen enkel ander persoon zichtbaar. In de derde video is Kitty te zien terwijl ze in de etalage van een Chinese Toko poseert en haar arm op en neer beweegt als een gelukskat. Dit keer is er wel publiek, er lopen winkelende mensen langs het raam die zich afvragen wat er gaande is. Met haar performances wil ze extreem georganiseerde plekken desorganiseren. Door chaos te creëren, kan de hele situatie heroverwogen worden of de vreemde essentie van de dingen benadrukt worden. Echter zonder waardeoordeel of wijzende vinger. “Ik probeer interventies te plegen zonder moraal, omdat ik al heel snel het idee heb dat mijn werk activistisch zou kunnen zijn en dat probeer ik juist tegen te houden. Daarom verricht ik handelingen die heel veel dingen in het midden laten en geen vragen beantwoorden, maar wel een interessant contrast op kunnen brengen met de omgeving.” 

Kitty Maria van Ekeren, Mars van de afgezonderde menigte

Sinds kort voert Kitty naast videoperformances ook live performances op. De eerste is tijdens de thema-avond Outer Space van Extrapool in Nijmegen, waar ze de performance Mars van de afgezonderde menigte uitvoert en voor het eerst in aanraking komt met publiek. Door middel van een tekst verzoekt ze de toeschouwers om haar te volgen naar buiten en in het donker mee te doen met een mars dwars door de winkelstraten van de stad, als een afgezonderd eiland van mensen. Een jongen die ook meeloopt krijgt een cd-speler in handen, die het nummer Are You Lonesome Tonight van Elvis Presley afspeelt. “Het viel me mee hoe makkelijk de mensen naar mij luisterden en meededen. Van te voren had ik bedacht dat er altijd een mogelijkheid zou zijn dat niemand mee zou doen. In dat geval had ik de performance alleen uitgevoerd. Omdat ik tijdens de mars voorop liep kon ik niet zo goed zien wat de reactie van het publiek was, maar door goed te luisterden hoorde ik wel dat er een spanning was tussen hun en de omgeving. De mars was een verwijzing naar de filosofie, naar de betekenisgeving en de zinloosheid.”

Kitty Maria van Ekeren en Elise Ehry, Air hostess selfie

Naast haar eigen werk gaat Kitty Maria vaak samenwerkingen aan met andere kunstenaars. Zo is ze aangesloten bij het kunstenaarscollectief Faux Pas, wat zich op een anonieme en machinale wijze bezig houdt met de productie en consumptiemaatschappij. Gezamenlijk creëren ze kunst waarbij iedere deelnemer om de beurt een toevoeging doet aan het product. Uiteindelijk ontstaat er een eigenaarloze creatuur die geproduceerd is onder de naam Faux Pas: een overtreding van de sociale regels. “De anonimiteit is een belangrijke eigenschap van Faux Pas, op deze wijze benadrukken we de fabriekssituatie waarin we opereren. Net zoals ik, houdt iedere deelnemende kunstenaar zich binnen zijn eigen werk ook bezig met de consumptiemaatschappij, we hebben allemaal werk dat bij elkaar past. ” Momenteel werkt Kitty samen met Elise Ehry, medestudent Dirty Arts. Samen ontwikkelen ze een performance op Schiphol, waar ze zich storten op de fysieke en existentiële leegte. “Met dit project willen we onszelf neerzetten als stewardessen waarbij we ‘air hosten’. Laatst zijn we op het vliegveld geweest en hebben we onszelf in kostuum met een selfiestick gefilmd en gefotografeerd te midden van reizende en werkende mensen. We zijn op zoek naar een spanningsveld tussen fictie en de realiteit.” De komende tijd werken Kitty en Elise verder aan dit project.

Tot slot vraag ik Kitty wat de belangrijkste eigenschappen van een kunstenaar zouden moeten zijn. “Ik heb geen ideale visie over wat de ideale kunstenaar of het ideale kunstproduct zou moeten zijn. Dan zou ik het aan mezelf moeten staven, maar ik heb heel veel tegenwerkende eigenschappen, zoals mijn twijfelachtige karakter. Misschien moet een kunstenaar compromisloos zijn naar zichzelf toe. Niet voor minder gaan dan het uiterste wat haalbaar is, het meest ultieme wat je kunt bereiken. Wat het uiterste is, verschilt natuurlijk per werk. Dat is in ieder geval iets wat ik van mezelf verwacht, dat ik het meest ultieme behaal wat mogelijk is. Anders ben ik niet tevreden.”