Saskia Janssen – Diamonds in the Sky part 6

DINSDAG, 28 MEI 2013
NEGATIEF EN POSITIEF & 
STERREN AAN DE HEMEL

Een vriend liet me een paar weken geleden een boek zien met oude Tantrisch Hindoeïstische meditatietekeningen. 
Ik werd op slag verliefd op de tekeningen.
Ik haal het boek weer tevoorschijn en kijk nogmaals naar de tekeningen. Ik heb lang niet meer zo geboeid gekeken naar tekeningen ondanks dat ik hun betekenis niet ken en die ook niet kan doorgronden.
Het zijn eenvoudige, maar heel aantrekkelijke en eigenwijze voorstellingen. Ze zijn volstrekt autonoom. Er is weinig informatie te vinden over deze tekentraditie maar in een paar boeken en op internet vind ik iets. De tekeningen zijn bedoeld om op te mediteren. Je hangt zo’n tekening aan de muur in je kamer en gebruikt deze iedere dag als object van meditatie. Afhankelijk van wat het patroon oproept bij degene die mediteert zijn ze op te delen in drie categorieën: ‘subliem en sereen’, ‘dynamisch en actief’ of ‘afschrikwekkend’.
Degenen die de tekeningen maken worden niet beschouwd als kunstenaars maar zijn eerder ambachtslieden in een kopieertraditie. De afbeeldingen worden namelijk niet steeds opnieuw bedacht maar al eeuwenlang opnieuw gekopieerd door bepaalde families. Wie de oorspronkelijke auteur van de voorstellingen is, is onbekend en is ook niet van belang. Het ego speelt hier geen rol.  

Er staan vooral veel ovale vormen in het boek. Het zijn Shiva Lingam vormen: een soort van visuele mantra als een manier om het onzichtbare goddelijke te verbeelden en een representatie van Shiva.
De tekeningen zien er erg hedendaags uit maar dateren al minstens uit de 17e eeuw. Al is het ook goed mogelijk dat de voorstellingen zelf al veel ouder zijn. Door de klimatologische omstandigheden in Noord-India blijft papier niet lang goed en is het niet precies meer na te gaan.

Ik moet steeds opnieuw kijken naar de tekeningen. Ik krijg er geen genoeg van, ze blijven maar boeien ondanks hun eenvoud. Het boek ligt naast mijn bed en naast me op tafel, ik neem het overal mee naar toe. De tekeningen zijn magisch. Ik zou zo’n tekening graag aan mijn muur hebben. Zou dit net zo zijn als dat ene favoriete liedje dat je keer op keer kunt beluisteren? Een liedje voor elke stemming, een om vrolijk van te worden, een ander juist voor tijdens liefdesverdriet.
Ik wil proberen of dit de tekening als song is. Of misschien de song als tekening.
Ik krijg ineens een idee. Als we nu eens met zijn allen hier aan een gezamenlijke serie meditatie tekeningen gaan werken, waarbij er geen auteur is. De tekeningen kopiëren we dan, net zoals het gaat in de oorspronkelijke traditie. Er is dan geen kunstenaar, je hoeft geen afbeelding zelf te verzinnen, en als ik zelf al een begin maak is er ook geen wit papier. Iedereen doet dan alleen het gedeelte dat hij of zij wil of kan. En misschien heeft de voorstelling  tijdens het tekenen al een goede uitwerking op degene die er aan werkt. Ik ga het proberen.
Ik kies twee tekeningen uit voor de patiënten waarvan ik denk dat ze ‘subliem en sereen’, en ‘dynamisch en actief’ zijn. De categorie ‘afschrikwekkend’ sla ik maar over.
‘Sereen en subliem’ zie ik in een zacht blauwe Shiva Lingam met gekleurde confetti. Op internet lees ik dat het de cosmos met sterren verbeeldt.
‘Dynamisch en actief’ zie ik in een vierkant dat bestaat uit gelijke witte en zwarte strepen. Ik lees er over dat het de afwisseling van het goede en het kwade, het positieve en het negatieve voorstelt.

Ik schilder een aantal blauwe hemels op papier;  blauwe Shiva Lingam vormen zonder de sterren. En ik schilder zwarte strepen op vellen papier, zonder het wit er tussen.
Aan patiënten die langs komen vraag ik of ze mee willen schilderen aan een grote gezamenlijke serie en ik leg het uit. De gekleurde stippen zijn direct populair om te doen. Geen wit papier betekent inderdaad geen teken stress meer. Er worden al snel ook blauwe ondergronden en witte strepen geschilderd met de mallen die ik gemaakt heb. Als er gewerkt wordt is het opvallend rustig, alsof de meditatie al in gang gezet is. Als de ‘rehab’ groep langskomt om te tekenen willen ze graag de ‘positief & negatief’ tekeningen maken. Vooral omdat ze alleen aan het witte positieve gedeelte hoeven te werken, het zwarte negatieve gedeelte is al gedaan. Een aantal willen hun tekening ook echt graag mee naar hun kamer nemen om op te hangen en komen hem later, als de verf droog is, ophalen.

Alleen Anthony  kan niet lang stilzitten aan tafel, hij wil liever iets nuttigs maken van hout. Ik stel hem voor om een ladder te timmeren. Dat is altijd nuttig en ook symbolisch want een ladder laat je bij plaatsen komen waar je gewoonlijk niet bij kan. In twee dagen timmert hij twee perfecte inklapbare houten ladders voor zichzelf. 
Als we al een eind op weg zijn met de tekenproductie lees ik ergens dat de afbeeldingen die we aan het kopiëren zijn heilig en geheim zijn, want goddelijk voor Hindoes. Ik maak me ineens zorgen over wat we aan het doen zijn. 
Kunnen we dat zomaar doen hier? 

Maar als ik zie hoeveel rust en concentratie het de patiënten geeft kan ik me niet voorstellen dat er iets goddelijks is dat hen dat niet zou gunnen.