Ruimte om te ademen
Op ateliebezoek bij Marleen Kappe
De tekeningen van Marleen Kappe (1983) zijn ruimtelijke installaties. Zo gauw ze de tweedimensionaliteit van getekende lijnen uit het papier of van de wand af de lege ruimte intrekt, ondergaat de aard van haar werk een drastische verandering. Wat in het vlakke werk op papier nog ingehouden en voorlopig oogt, neemt dan de ware gedaante van haar verbeelding aan. Opeens is dan haar schijnbare bescheidenheid intimiderend. Ze stapt naar voren en neemt een plaats in. Iedere keer is het weer een verrassende wending die haar werk neemt, als ze die in een architectonische structuur integreert. Het beeld oogt dan maniakaal en obsessief. Er ontstaat iets gevaarlijks in. Er komt iets op je af waar je je niet tegen kunt verweren; je maakt zelf ook deel uit van die situatie die ze voor je optrekt en je voelt je niet bepaald op je gemak, maar wel gefascineerd.
Marleen Kappe woont en werkt in het centrum van Amsterdam. Vanuit haar vertrek kijkt ze op de stad die als een maquette op ware grootte onder haar ligt. Ze bespiegelt dagelijks haar eigen positie in het gekrioel en gewemel van de drukte onder haar. Steeds bepaalt ze hoe ze daar zelf in kan staan en hoe ze zich verhoudt tot wat zich in het leven voltrekt. Daarvoor moet ze wel de wereld in: reizen ondernemen en zich informeren over alles wat haar aangaat. Ze beschouwt alles met een eigenaardige kalmte in kleine tekeningen, poëtische teksten en een tastende manier van denken. Als ze zich er dan uiteindelijk instort, staat ook meteen alles op instorten. Het bestaan valt als het ware over haar heen en ze moet zich aan het puin waardoor ze wordt bedolven ontworstelen. Daarmee doet haar werk zich voor als een halve arm die uit de restanten van een ontplofte wereld steekt, waaraan ze zichzelf te voorschijn trekt, enigszins zoals de Baron von Münchhausen zich aan zijn eigen haren uit het moeras omhoog trok. Het is weliswaar onmogelijk, maar ze doet het toch. In haar installaties geeft ze een wending aan het noodlot dat ons wellicht te wachten staat. De te verwachten ramp kan ook worden afgewend door de wankele situatie opnieuw te construeren.
Het kunstenaarschap is voor Marleen Kappe een vanzelfsprekendheid die ze niet in twijfel kan trekken. Ze studeerde aan de AKI in Enschede waar ze op haar 18de terechtkwam kort na de desastreuze vuurwerkramp van 13 mei 2000. Tijdens haar studie bewoog ze heen en weer tussen toegepast en vrij werk, van de afdeling architectonische vormgeving naar beeldhouwen. Dat haar belangrijkste uitdrukkingsvorm toch vooral de tekening is, geeft haar werk iets wonderlijks. Het zijn namelijk nooit tekeningen die in zichzelf worden gerechtvaardigd en een innerlijke wereld scheppen. De uiterlijke gedaante ervan, kan alleen in de alledaagsheid van het leven worden verantwoord. Daarom moeten ze buiten het platte vlak treden en architecturaal manifest worden. Van jongs af heeft ze zich uitgedrukt door iets met haar handen te maken wat ze in haar hoofd had. Door het te maken kreeg het ook in haar hoofd een concretere gedaante. Het maken van haar werk is het tot stand brengen van een gedachte. Die wisselwerking is in haar installaties navoelbaar, omdat het vaak omvangrijke arbeidsintensieve constructies zijn waaraan je af kunt zien dat het geen eenduidige conclusies zijn van een logische redenering, maar een zoektocht door een doolhof van tegenstrijdige bevindingen. Je ziet dat het een manier is om je in een chaos te handhaven ten opzichte van de mensen met wie je leeft: familie, vrienden, bekenden en vreemdelingen, vreemden, onbekenden. Ze brengt een uitwisseling tussen het vertrouwde en on-vertrouwde tot stand. In haar installaties verschillen ze niet. Het verschil is Marleen Kappe zelf, omdat ze er op eigen voorwaarden een verhouding mee aangaat. Haar tekeningen laten zich zien als een oponthoud, als een situatie waaraan je wilt ontsnappen, die je eerst moet snappen om je er weer aan te onttrekken. Je zit erin en je wilt eruit, en als je eruit bent, word je er weer in getrokken. Marleen Kappe doet dat met de wonderlijke distantie die tegelijkertijd persoonlijke betrokkenheid is. Daardoor ontstaat er in haar werk altijd een intimiteit die enigszins ongemakkelijk aandoet. Je wilt als kijker niet echt weten of het wellicht ook op jou betrekking heeft. Er overkomt je dan iets waar je niet echt op had gerekend.
De werkelijke wereld waar ze vanuit haar huis als in het oog van de storm dagelijks zicht op heeft, kan ze alleen goed volgen als ze om haar eigen as draait om te controleren waar ze staat. Om niet duizelig te worden concentreert ze de focus op een punt in haarzelf. Haar tekeningen zijn pirouettes. Steeds ga je in haar installaties op zoek naar de plek waar zij dan staat, hoe zij er tegenaan kijkt. Dan kom je er vaak achter dat je recht tegenover haar staat en dat ze je met die tekeningen aankijkt, je bent als kijker naar haar werk in haar blik gevangen. Hier staat zij en daar sta jij. De vraag is: waar sta je voor als je achter iemand staat? Waar sta je achter als je voor iemand staat?
Zo zie je in haar installatie ‘Behind the scenes, will we get there? Do we want to?’ die ze voor Museum Van Bommel van Dam in Venlo maakte, een aantal protestborden die door niemand worden gedragen. Daardoor vraag je je af of jezelf wellicht de drager wou willen zijn, en wat staat er dan op?
Wat duidelijk naar voren komt, is dat Marleen Kappe ruimte zoekt om te ademen. In die zin onderzoekt ze in haar werk de verhouding tot maatschappelijke beroering waaraan ze onderhevig is. De vraag is waar je de aanstichter of het slachtoffer van bent. Ben je een passieve toeschouwer of een actieve betrokkene. Ook Marleen Kappe moet vanuit haar kunstenaarschap dagelijks het leven in, die stad door om zich in het bestaan te handhaven. Ze gaat wat dat betreft niets uit de weg. Ze leidt allerminst een teruggetrokken bestaan. Dat kan ze door zich van alles wat ze buiten doet een voorstelling te maken binnen de verbeelding van haar geïnstalleerde tekeningen.
Steeds staat in haar werk iets te gebeuren dat zich ieder moment kan voltrekken. Of er is al iets achter de rug waar je nog geen weet van hebt. Toch is er een teken aan de wand. Meer en meer hebben de menselijke figuren in haar tekeningen, zich al uit de voeten gemaakt of zijn ze onzichtbaar geworden in het dichte, overbelichte stof dat een ontploffing elders door de straten jaagt. Iedereen is blind, doof en stom geworden op dat ogenblik. Marleen Kappe staat ergens bij stil, voordat het weer losbarst. Ze laat zien: we zijn hier. Ze vraagt: waar gaan we heen? Terug kunnen we niet, maar in haar werk oppert ze de mogelijkheid dat je er omheen kunt. Vooruitgang betekent dat je er aan onderdoor kunt gaan. Bezinning betekent dat je eraan voorbij kunt gaan. Haar nieuwste installatie ‘Behind the Scenes’ die ze maakt voor Fontrodona Artspace, een vervolg op haar installatie in Venlo, is een puur architectonische analyse van conflictueuze situaties die ons leven beheersen. Ze geeft ermee te kennen dat het een keuze is om dat conflict aan de te gaan of om er doelgericht een harmonie in te vinden.
Marleen Kappe is een kunstenaar die zich met de wereld verstaat, omdat wat ze waarneemt haar verstand te boven gaat. Als je stil staat bij wat je niet begrijpt, heb je even geen woorden. Juist het letterlijke kan niet worden uitgelegd. De vraag is altijd: wat staat daar? Heb je daar een beeld van? Marleen Kappe wel.
Een nieuwe installatie van Marleen Kappe is van 4 maart tot en met 8 april te zien bij Fontodrona Artspace, Hendrik Jacobszstraat 18, 1075 PD Amsterdam. De opening is op zaterdag 4 maart 2017, 17:00-20:00 uur.
Klik hier voor de website van Marleen Kappe
Ook adverteren op mistermotley.nl ? Stuur dan een mail naar advertenties@mistermotley.nl