Rietveld Review(ed), videoportretten van recent afgestudeerde kunstenaars (deel 3)

Novi Erytryasilani (1969) is vorig jaar afgestudeerd aan de opleiding DOGtime Expanded Painting met een reeks tekeningen en een speels object dat Erytryasilani voorttrekt door de expositieruimte. Een titel ontbreekt, maar als Erytryasilani over haar werk vertelt, wordt al gauw duidelijk dat deze vorm van openheid haar werk beter past. De tekeningen tonen de wijze waarop verschillende gebeurtenissen op haar lichaam hebben ingewerkt. Zo vertelt Erytryasilani over hoe ze 24 jaar geleden vanuit Indonesië naar Nederland kwam en hier werd geconfronteerd met het grote aanbod aan apparaten. Al die keuzemogelijkheden en de angst om verkeerd te kiezen deden haar bijna overgeven, wat terug te zien is in een van de tekeningen.
Op grote witte vellen papier zijn rauwe omtrekken van lichamen aangebracht, waarvan de verhoudingen gevoelsmatig aandoen. In enkele tekeningen vallen er in de aangebrachte lijnen en vegen fysieke voorwerpen te herkennen, en in ander werk geeft het getekende uitdrukking aan gevoelens binnen het lichaam. Via haar tekeningen poogt Erytryasilani het lichamelijk voelen en spelen terug te vinden. Dit uitgangspunt komt ook terug in de blokken hout die in zachte kleuren gehuld als een soort speelgoedtreintje achter Erytryasilani aan door de tentoonstellingsruimte rijden. De twee open ramen die op de blokken zijn bevestigd tonen een openheid die Erytryasilani de kijker ook graag biedt: “Ik zie wel wat anderen willen zien en willen voelen”. Zelf wil ze gewoon spelen, geeft ze aan.

Roxane Mbanga (1996) is vorig jaar afgestudeerd aan de opleiding Fashion met haar thesis en installatie genaamd “NOIRES”. De installatie komt voort uit haar thesis die een politiek en persoonlijk dagboek betreft, waarin ze haar eigen verhaal deelt en de verhalen van andere Franse zwarte vrouwen die ze heeft geïnterviewd. Hierin vertelt Mbanga onder andere hoe ze in haar leven geconfronteerd werd met haar zwarte uiterlijk en wat dat betekende binnen verschillende contexten. Zo geeft ze aan dat dit aspect van haar identiteit in het witte Europa sterk wordt benadrukt, terwijl in landen waar hoofdzakelijk zwarte mensen wonen, haar vrouw zijn juist werd benadrukt en dat ze soms zelfs werd gezien als witte vrouw.
In Mbanga’s immersieve, multimediale installatie krijgen deze verhalen over de identiteit en geschiedenis van zwarte vrouwen fysiek gestalte. De installatie bevindt zich in een klein losstaand gebouw dat is beplakt met posters die niets van wat binnen plaatsvindt doorlaten. Eenmaal binnen openbaart zich een ruimte vol teksten, geluiden, video’s, sculpturen en prints. Midden in de ruimte bevindt zich een zitplek gesluierd in gevlochten haar, waar plaatsgenomen kan worden op grote zitzakken.
Mbanga geeft aan dat haar eigen verhalen altijd verbonden zijn met plekken waar haar lichaam en ziel samenkomen, haar notie van thuis. Als bezoeker betreed je dus niet enkel een installatie, maar tegelijkertijd ook Mbanga’s huis. In deze intieme en persoonlijke sfeer word je als bezoeker uitgenodigd om vanuit empathie in gesprek te gaan met zowel de plek als Mbanga zelf. De installatie biedt zo ruimte voor reflectie over de positie van zwarte vrouwen en de positie die bezoekers zelf innemen in de westerse wereld.

Anna Plowden is vorig jaar afgestudeerd aan de opleiding Fine Arts met haar film “I Don’t Sleep, I Dream”. Wie betekenis vindt in het absurde acteerwerk en de vervreemdende dialogen, loopt het risico deze betekenis ook zo weer kwijt te raken. In het videoportret zie je vlagen van de film voorbijkomen, waarna je telkens terugkeert in een vacuüm waarin Plowden de enige aanwezige is. De vlagen van de film lijken daardoor niet zozeer uit het leven gegrepen, maar eerder voort te komen uit Plowden zelf, uit haar verbeelding, haar dromen.
Film als medium heeft een grote overtuigingskracht volgens Plowden. Haar film illustreert dit gegeven: binnen enkele seconden word je als kijker meegesleurd in een werkelijkheid die niet valt te rijmen met de dagelijkse realiteit, maar daar tegelijkertijd gevaarlijk dicht tegenaan schuurt. Zo krijg je een close up te zien van een vrouw die haar hoofd tegen de muur slaat, maar ook een serene scene waarin twee vrouwen kijken naar een vrouw die in haar onderbroek aan de deur hangt. Even lijkt de film te gaan over geweld, sociale interactie, seksualiteit, maar geen van deze begrippen blijkt steekhoudend.
De toelichting die Plowden geeft in het videoportret lijkt enkel een nieuwe, door humor en spontaniteit gekenmerkte laag toe te voegen aan deze verwarring. Één eigenschap hebben de scenes in de film echter wel gemeen: ze bevinden zich vaak op of voorbij de rand van wat moreel acceptabel is. Zoals in dromen verlangens en behoeftes vrij spel krijgen, lijken ook de personages in Plowdens film meer speelruimte te krijgen dan de werkelijkheid hen biedt. De film doet daarmee aan als een verwarrende openbaring, een fascinerende droom verpakt in een gouden opblaasbare kamer, die op een foute manier toch aantrekkelijk is en bezoekers uitnodigt binnen te treden in Plowdens werk.