Pleidooi voor de pelgrimage!

Een pelgrimstocht is van oorsprong een reis naar een bedevaartsoord met een spirituele betekenis. Maar hierbij gaat het niet alleen maar om de bestemming, de reis is tevens van groot belang. Mensen die een pelgrimsreis ondernemen zijn vaak op zoek naar een hoger doel, zoals God, of om tot bezinning te komen. Ook zou het ondernemen van een pelgrimage ervoor zorgen dat je zondes vergeven zouden worden, of dat je genezen zou worden van een ernstige kwaal of ziekte.

Een pelgrimspaspoort

In het Rautenstrauch-Joest museum in Keulen opent 10 oktober de tentoonstelling: “Pelgrims, op zoek naar geluk?” Deze tentoonstelling focust zich op pelgrims en de belangrijkste pelgrimsroutes door de eeuwen heen. Veertien bekende en minder bekende pelgrimsplaatsen komen aan bod: zo zijn Santiago de Compostella, Mekka, en Jeruzalem vertegenwoordigd, maar ook minder grote steden zoals Kerbela (Irak), Varanasi (India) en Sinakara (Peru). De pelgrimsoorden zijn opgedeeld in de drie grote religies: het christendom, de islam en het boeddhisme. Centraal bij elke pelgrimstocht staat het geloof, en de gebruiken die hieraan verbonden zijn. Een pelgrimstocht hoeft in principe geen religieuze achtergrond te hebben, jaarlijks trekken er vele mensen naar ‘bedevaartsoorden’ zoals Graceland (het oude huis van Elvis Presley), het WTC monument in New York en het Louvre in Parijs. Deze plekken hebben voor veel mensen iets spiritueels, iets heiligs, alhoewel zij niet van oorsprong sacraal zijn. We kunnen het begrip ‘pelgrimstocht’ dus heel breed trekken.

Bedevaart in Kamay Ni Hesus, Filipijnen

Dat de de pelgrimstocht weer populair is heeft een financiële reden. Mensen kunnen het tegenwoordig makkelijk betalen om op reis te gaan, in tegenstelling tot vroeger. Voor jonge mensen is het steeds makkelijker om te ‘vluchten’ naar een andere realiteit: na het behalen van een middelbare schooldiploma kiezen jongeren er massaal voor om voor een langere tijd te gaan reizen. Deze reizen, veelal naar andere continenten zoals Azië en Zuid-Amerika, dienen voor de jongeren als een soort pelgrimsreis: op zoek naar het leven buiten het te bekende Nederland. Het enige verschil tussen de pelgrimstochten van vroeger en nu is dat men niet meer op zoek is naar een object, zoals kledingstukken of persoonlijke gebruiksvoorwerpen van een heilige, maar naar zingeving. Wat wil ik de rest van mijn leven gaan doen, hoe word ik gelukkig, wat is mijn doel in het leven, hoe vind ik rust, hoe kom ik over verlies heen? – deze vragen zorgen ervoor dat mensen een reis ondernemen. Misschien is in je eentje backpacken in een ander continent wel de moderne variant van de pelgrimstocht.

Hindu pelgrimstocht naar de Ganges, India

Toch blijft het gek, want hoe druk we ook zijn, zelfs reizen biedt geen ontspanning meer, want we zijn altijd beschikbaar. Daarom vind ik dat de ouderwetse pelgrimstocht moet terugkeren– in je eentje op reis naar een speciale voor jou heilige plaats, zonder computer of telefoon. Het hoeft niet lang te zijn, misschien zelfs maar vier dagen, maar leer weer stil staan. Kijk om je heen, neem het in je op. Ontmoet nieuwe mensen, luister naar ze en laat je inspireren. Geef je over aan de mystiek van een bijzondere plaats. En misschien vind je dan wel deel van jezelf, vergeef je jezelf of iemand anders, of leer je afscheid nemen van iets.
De tentoonstelling in het Rautenstrauch-Joest museum toont dat de bedevaartstocht een belangrijke wereldwijde trend is, en dat samenlevingen het nodig hebben om op zoek te gaan naar plaatsen waardoor we het leven kunnen duiden. Zijn we dan tegenwoordig niet allemaal moderne pelgrims, op zoek naar geluk en spiritueel bewustzijn, maar moeten wij weer leren hoe het is om naar ons gevoel te luisteren, in plaats van naar een mobiel apparaat? 

Pilgern, sehnsucht nach Glück?
van 8 oktober 2015 tot 9 april 2017 te zien in het Rautenstrauch-Joest Museum, Keulen