Persoonlijke logica en banaliteit
‘Als mens heb je de vrijheid om continu van mening te veranderen.’, aldus kunstenaar Kim David Bots. Ik sta voor de deur van zijn atelier, die eruit ziet als de ingang van een garagebox. Wanneer deze voor mij geopend wordt zie ik een brede, metershoge trap zonder leuningen en kom vervolgens in een gang met een flinke keuken en de werkplaats van Bots, die hij deelt met een vriend. Aan de linkermuur hangen verschillende schilderijen en drie tafels liggen vol met boeken, losse papieren, een printer, schrijf- en tekengerei, een koffer en een flesje tabasco. ‘Ik doe het op alles wat ik eet, dat is echt lekker.’
Wanneer Bots als kersverse kunstenaar van de academie in Utrecht komt, plakt hij twee jaar reclameposters om zijn geld te verdienen. ‘Ik neem wel genoegen met een flutbaantje, waarbij het niet nodig is veel na te denken’ zegt Bots in een interview tijdens zijn studententijd. Vlak daarna ontvangt hij een beurs van het Mondriaan Fonds en kan zich daardoor volledig focussen op zijn kunstenaarspraktijk. Sinds kort is Bots ook twee dagen in de week docent aan de HKU. Hij is inmiddels van gedachten veranderd: ‘Ik zie mijn huidige baan als onderdeel van mijn kunstenaarspraktijk.’ De kritische houding die Bots als docent aanneemt werpt ook nieuw licht op zijn eigen kunst. Hij geeft les aan het tweede jaar van de opleiding Illustratie. Studenten kiezen een beknopt filmscript of schrijven er zelf een. Naar aanleiding van het scenario gaan ze beelden verzamelen en creëren. Bots laat studenten stapsgewijs hun illustraties verrijkingen waardoor ze gedurende het proces meer op de thema’s van het verhaal inzoomen. ‘Dit is een methode om fascinaties uit te kristalliseren, je kiest een bepaalde vertelling niet zonder reden.’
Een tentoonstelling van Walter Swennen in het WIELS (http://www.wiels.org/nl/exhibitions/475/walter-swennen) in Brussel bracht veel bij Bots teweeg: ‘Na het zien van die expositie dacht ik: Shit, nu moet ik het helemaal anders gaan doen.’ Hij heeft eerst, zoals hij het zelf noemt, ‘heel veel onzin’ gemaakt, die hij me liever niet laat zien. Kim David Bots is vooral bekend vanwege zijn boeken, die hij sinds zeven jaar maakt, waarin de beelden altijd naar een specifieke episode in het verhaal verwijzen. De onderwerpen die hij gebruikt in zijn boeken spelen ook bij het maken van Bots’ schilderijen een grote rol. Eerder was het belangrijk dat hij die volledige controle over de uitkomst had, nu is er binnen het maakproces veel meer de ruimte voor verandering en ontdekkingen. ‘Binnen die vrijheid geef ik mezelf een handicap: het canvas moet 40×60 centimeter zijn; dat is net te smal. Door deze dwingende factor wordt het beeld compact, de compositie wordt naar het midden gedrukt.’ Bots’ schilderijen met dit kader zijn inmiddels uitgegroeid tot een doorlopende serie, ‘door het hanteren van deze werkwijze ben ik aan het vreemde formaat gewend en is het langzaam aangenaam voor me geworden.’
Naast de schilderwerken die Bots in de middag en avond maakt is hij ’s ochtends ook elke dag bezig met een groot boekproject. De inhoud ervan staat nog in de kinderschoenen, maar hij kan alvast vertellen dat er drie uitgangspunten zijn: de stad, de dreiging en de vreemdeling. Waarbij hij nadrukkelijk vermeldt dat deze vreemdeling niet per se vluchteling is. ‘Ik voel geen behoefte om de vluchtelingenproblematiek te behandelen. Met ‘de vreemdeling’ bedoel ik een buitenstaander binnen de samenleving en die kan meerdere gezichten hebben.’ De stad in dit drietal is een persoonlijkheid; een karakter. Het verhaal beschrijft de zes maanden vóór een massaal dramatische gebeurtenis en Bots maakt hierbij gebruik van voorbodes, die voor de lezer pas zichtbaar worden nadat het boek volledig is uitgelezen. Volgens Bots is dit precies de manier waarop een voorbode werkt; het ondermijnt zijn eigen definitie. Pas na het voltrekken van een gebeurtenis worden voortekenen als zodanig aangewezen.
Vormplatform schreef in december 2014 (http://www.vormplatform.nl/kim-david-bots-x-vormplatform-x-umlaut/) dat Bots een fascinatie heeft voor ‘het ludieke, belachelijke en absurde in de wereld’. Wanneer ik hem vraag of hij dit uit kan leggen zegt Bots: ‘De verwoording/fascinatie is eigenlijk te algemeen; vindt niet iedereen het ludieke en belachelijke fascinerend? Mijn interesse ligt in de manier waarop verhalen worden verteld en hoe taal en beeld hierbinnen kan fungeren.’ Zoals? ‘Mijn vader deed laatst een bijzondere ruitspraak: “Ik was laatst onderweg naar een begrafenis en toen kwam Bach op de radio. Uitgezet.” Ik vind deze uitspraak een van de mooiste citaten die ik het afgelopen jaar heb gehoord. Het is de perfecte grap waar je niet om hoeft te lachen. Het begin van de zin impliceert een lang, dramatisch verhaal dat vervolgens abrupt wordt afgekapt.’ Van zijn werk hoopt Bots dat het op eenzelfde manier in het hoofd van de toeschouwer door blijft ‘mekkeren’. ‘Als een beeld of uitspraak je fascineert, dan zal elke mogelijke uitleg die aan het object wordt toegekend onbevredigend zijn.’
‘Ik zag laatst een interview met Wim T. Schippers waarin hij vertelt over een pilaar die hij maakte van purschuim. Toen Schippers in zijn atelier kwam dacht hij “daar moet een blauw petje op.” Het zit hem in deze details, een blauw petje kan alles veranderen.’ Het is volgens Bots veilig om grote uitspraken te doen over een kunstwerk en hieruit een autoriteit te ontlenen voor jezelf. ‘Je kunt bijvoorbeeld zeggen: Ik hou me bezig met de relatie tussen mens en natuur. Eigenlijk zijn we zelf dieren, maar toch zijn we continu bezig onszelf buiten deze correlatie te plaatsen.’ Dit soort verheven bewoordingen zijn volgens Bots onbruikbaar. ‘De verklaring is zo abstract, dat hij vaak niet begrepen wordt door degene die hem uitspreekt.’
Terwijl Bots vertelt over zijn werk en werkwijze noemt hij meerdere malen zijn eigen uitspraken zelfingenomen en haalt ze met een strenge afkeur weer stellig onderuit. Grote verhalen zijn belangrijk, maar niet altijd meer waard dan kleine observaties, ‘Er zou geen hiërarchie in mogen zitten.’, het is volgens Bots belangrijk dingen zo min mogelijk te benaderen vanuit een vooringenomen ordening.
Bots pakt een aantal ingeklemde stapeltjes papier vast tijdens ons gesprek, waarop hij stukjes tekst heeft geschreven in vele kleuren. ‘Ik heb een obsessie voor het opschrijven van allerlei losse gedachten, uitspraken en kleine ideeën. Deze fragmenten leiden niet direct tot tekst of beeld, maar vormen het fundament van mijn proces.’ Een reeks zinnen is opgeschreven als een gedicht, die op het eerste gezicht volledig willekeurige, bij elkaar geraapte woorden lijken.
‘Wekelijks bezweek hij’
‘Tegen beter weten smeten wij’
‘In de avonduren aanbidt zij’
‘Zijn afgekoelde Wiener schnitzel’
Het grootste deel van de mapinhoud is nog onbeschreven, ‘Het is de start van een oefening waaruit hopelijk een dikke stapel vellen komt met vreemd op elkaar aansluitende gedachten en korte observaties die in hun banaliteit heel waardevol kunnen zijn. Van alle objecten die gemaakt worden in de wereld is er maar een klein percentage dat zichzelf kunst noemt, maar dat maakt de rest niet minder relevant.’
Aan de muur boven de tafel van Bots hangt een A4-tje met een kleine print van een logo met de tekst ‘Freizeit Normal’, ontworpen voor een nooit uitgebracht magazine. Verder is de muur leeg; hij heeft zijn atelier opgeruimd voordat ik langs zou komen; ‘Het was hier echt onbegaanbaar.’ Ik vraag Bots of hij meer kan vertellen over het beeldmerk. Freizeit is de Duitse equivalent van de Privé zoals we die hier in Nederland kennen. Het tabloid wordt uitgebracht in een grote hoeveelheid varianten: Freizeit weekend, Freizeit Monat, enzovoorts. Met bevriende kunstenaars Ingmar König en Paul de Jong raakte Bots hierover in gesprek en de drie kwamen op het idee om een eigen versie van het tijdschrift te maken, omdat het begrip ‘vrije tijd’ veel vragen bij hen oproept. ‘Het is bizar dat we ons leven indelen in vrije tijd en werk. Betekent deze verdeling dat je in je werk niet doet wat je echt wilt? Je werkt zodat je na veertig jaar met pensioen kan gaan om vervolgens op recreatieparken te hangen waar je je vrije tijd mee op wil vullen.’ De print hangt boven Bots’ tafel als een enkelvoudige to-do lijst: plannen voor de toekomst.
‘Het eindexamen van Kim David Bots’ door Koert van der Ploeg & Veerle Cima is hier te bekijken op Vimeo
Ook adverteren op mistermotley.nl ? Stuur dan een mail naar advertenties@mistermotley.nl