Overeenkomsten in verschillen in galerie Hommes
Hoe persoonlijk kun je zijn als het over kunstenaars gaat? Zij zijn al zo persoonlijk. Ze maken hun werk vanuit een noodzaak die ze in zichzelf vinden en laten dat zonder voorbehoud zien. De kunstenaar laat zien wat zijn verbeelding te bieden heeft, hoe hij naar zijn plek in de wereld kijkt, hoe hij zich verhoudt tot het bestaan, hoe hij in het leven staat.
Dat doen de kunstenaars in de tentoonstelling ‘A Sense of Mysterious Sameness’ in Galerie Hommes ieder op een eigen manier. Tegelijkertijd is er een onderlinge band, een raadselachtige overeenkomstigheid die weliswaar niet aan de kunstenaar is voorbehouden, maar die in de kunst wel een specifiek karakter krijgt en floreert.
Kunstenaars komen overeen in hun verschillen. Dat is een tegenstrijdigheid die wordt geïllustreerd in deze tentoonstelling door Marguerite de Geus, Tilly Heijster, Piet Rogie en Diana Roig.
Hoewel beeldend kunstenaars bij uitstek eenlingen zijn die in hun werk veelal teruggetrokken in hun studio tot stand brengen, worden ze uiteindelijk bij elkaar gebracht in groepstentoonstellingen als deze. Daarin gaan ze zich tot elkaar verhouden op een manier die ze vanuit persoonlijke overwegingen niet direct nastreven. Er ontstaat een verband tussen de werken die ze niet hebben opgezocht, maar die zich simpelweg voordoet. Kunstwerken staan niet op zichzelf. Hoezeer maatschappelijk het beeld van de op zichzelf teruggeworpen kunstenaar nog wordt gekoesterd, de praktijk is daar in feite nooit mee in overeenstemming geweest. De kunstenaar moet misschien wel als geen ander moeite doen om zich maatschappelijk te handhaven in zijn relatie tot zijn leefomstandigheden en de mensen in zijn directe omgeving.
Het blijft een eigenaardig romantisch drogbeeld om van een kunstenaar te denken dat hij een geïsoleerd bestaan leidt en volkomen is overgeleverd aan de kwaliteit van zijn verbeeldingsvermogen, alsof de kunstenaar niet ook gewoon zijn fietsband moet plakken of met de auto naar de garage moet. Een kunstenaarsleven is net zo banaal als het bestaan zelf.
Kunstenaars vinden elkaar dus wel in een sociale omgeving; ze ontmoeten elkaar bijvoorbeeld bij het schoolplein als ze hun kinderen brengen of halen. In het leven zijn er allerlei overeenkomstigheden die in hun werk, in de kunst, ook een tegenhanger vinden, zonder dat die bij voorbaat of doelgericht worden gezocht. Er zijn allerlei voor de hand liggende vergelijkingen mogelijk, omdat kunstenaars nu eenmaal vergelijkbare opleidingen hebben gehad, met materialen werken die in de verschillende kunstdisciplines gebruikelijk zijn, er allerlei genres zijn die door veel kunstenaars worden beoefend enzovoort. Toch is de kunstenaar iemand die het graag in zijn eentje uitzoekt. Alles wat er in hun vak al is gemaakt, doet er niet toe als de kunstenaar zijn werk begint. Het moet altijd opnieuw worden begonnen. Voor de kunstenaar strekt zich elke dag een leegte uit, een woestijn of een zee, een sneeuwvlakte of een donkere nacht, een mistig uitzicht of een zonovergoten weiland. En als het geen leegte is, is het een ondoordringbaar gebied, een woud, een rotsig gebergte, een dicht gebouwde conglomeratie. Kortom, de kunstenaar loopt altijd ergens tegenaan: tegen zijn onvermogen omdat gebied, die leegte of die bedoening, te kennen. Hij moet een stap in het onbekende zetten.
Een kunstenaar weet niet wat hij doet, voordat hij eraan begint. Hij kan er nog zoveel over hebben nagedacht, het zetten van die stap is een stap in het niets, een sprong in de leegte, de diepte, de hoogte. Bij ieder werk dat hij maakt, heeft hij opnieuw geen grond onder de voeten. Daarom heet die overeenkomstigheid in het werk van kunstenaar ook ‘mysterieus’ zoals in de titel van deze tentoonstelling. Er is geen redelijk verklaring voor. Dat wil niet zeggen dat het onredelijk is wat kunstenaars doen. Zij denken wel na voordat ze een stap zetten. Zij denken zo lang na dat ze aan alle overwegingen om het niet te doen voorbij gaan.
Neem het werk van Piet Rogie. Hij is een schilder en een danschoreograaf. Als hij een stap zet, is die stap weloverwogen. Als hij een handeling verricht dan kent hij de beweging in de ruimte. Dat is nog geen houvast. Dat vindt die beweging pas als deze wordt beantwoord. Een solo is in feite altijd een uitnodiging tot een duet. De tekeningen en schilderijen van Piet Rogie zijn dat ook. Hij kijkt je ermee aan in de veronderstelling dat er wordt teruggekeken. Zijn tekening of schilderij bestaat niet in zichzelf, maar in de hoedanigheid dat het wordt gezien.
Diana Roig maakt op het oog onvergelijkbaar werk, maar je ziet aan ieder schilderij af dat zij er een ontoegankelijke vlakte in betreedt. Het is een ruimte waarin zij zich manifesteert. Wat zij daarin aanbrengt is organisch en naturel. Het is beweeglijk en kleurrijk. De landschappelijkheid ervan is overweldigend. Het picturale ervan is uitnodigend maar je moet in je ogen wel een denkbeeldige machete dragen om je er een doorgang in te kappen. Je kunt niet aan de oppervlakte blijven.
Een vergelijkbare tastbaarheid is in het keramische werk van Tilly Heijster te ervaren. Je ziet bij haar dat ze in haar ontdekking van de wereld tegen iets aan is gelopen. Ze heeft letterlijk indrukken opgedaan; die hebben in haar reliëf gekregen. De natuurlijke staat van haar beelden geeft uitdrukking aan de plaats die zij ermee vindt in het bestaan. Haar beelden zijn onophoudelijk. Zestapelt steeds mee bouwstenen op elkaar waardoor het beeld verandert. Die transformatie geeft uitdrukking aan de veranderlijkheid van haar overwegingen om beelden te maken. Ze snijdt de aarde aan en legt die open als een anatoom. De inhoud wordt zichtbaar en krijgt zin in onze observatie ervan. We kunnen ermee oplossen wat we nog niet weten. Tilly Heijster laat met haar vingers in de klei ons voelen wat er aan de hand is.
Marguertite de Geus maakt met haar schilderijen van mensen die binnenste buiten worden gekeerd nu eens niet een statement. Al wordt dat wel van kunstenaars verlangd; dat zij zich uit te spreken over de intenties en beweegredenen van hun werk. Haar schilderijen zijn duister en toch lichten ze op. Ze laten iets zien waar we geen weet van hebben en we voelen dat we aan die onwetendheid zijn uitgeleverd. Ook wat we niet kunnen verklaren doet zich voor in wie we zijn. Het komt van binnenuit en zoekt zich een weg naar buiten. Eerder slikken we het nog in dan dat we het uitspugen, maar het is onontkoombaar. We dragen de dood in het gezicht. We baren het monster. Tegelijkertijd biedt haar werk een feestelijke aanblik van onze teloorgang. We gaan alleen maar dood, omdat we leven.
Deze tentoonstelling laat zien dat de kunst tussen de mensen staat en ja, misschien wel als levende doden die uit de graven kruipen, als zombies die uit zijn op het rauw verorberen van onze hersenen, maar dan wel als een euforische uiting van ons vermogen onze verbeelding de vrije loop te laten. Er is maar een ding wat kunstenaars werkelijk bindt: de vrijheid om te maken wat de verbeelding mogelijk maakt.
De tentoonstelling ‘A Sense of Mysterious Sameness’ is nog te tot en met 21 april 2017 in Galerie Hommes, Charloise Kerksingel 14, 3082 DA Rotterdam.
Ook adverteren op mistermotley.nl ? Stuur dan een mail naar advertenties@mistermotley.nl