Over de ‘Broken Circle’ van Robert Smithson die allang verdwenen had moeten zijn

Het was niet de hand van Rembrandt die de stroken van het doek afsneed en je kunt je afvragen in hoeverre hij had ingestemd met deze beslissingen, maar het antwoord zullen we nooit horen. Deze vraag kan ook worden gesteld bij het werk van de Amerikaanse kunstenaar Robert Smithson in Emmen. In 1971 creëerde hij op de grens van water en land aan de zandgroeve in Emmerschans een doorbroken cirkel, Broken Circle, met een daarop gelegen rotsblok uit de ijstijd. Door middel van uitgravingen en het ophogen van de bodem van het water ontstond er, de zogenoemde, landtong. Smithson – die bekend staat om zijn landschapswerken – vond zo een natuurlijke plek die hij kon vervormen en manipuleren, waarover hij tijdelijk macht had. Met nadruk op het woord tijdelijk want het werk moest eigenlijk na verloop van tijd weer opgaan in de natuur. Het werk zou in de toekomst worden teruggewonnen door het water. Het zou vrij spel moeten krijgen, zich over de landtong heen bewegen en het verplaatste zand weer gelijk verstrijken over de bodem.

Het zou vrij spel moeten krijgen, zich over de landtong heen bewegen en het verplaatste zand weer gelijk verstrijken over de bodem.

 

Broken Circle – Robert Smithson

Dit kunstwerk had er nu dus helemaal niet zo uit moeten zien. Sterker nog, het had er helemaal niet meer moeten zijn. Vanaf het moment dat de natuur zijn macht terug won werd er al zand bij gestort om te voorkomen dat het werk ooit zal verdwijnen. Zijn we bang voor de intentie van Smithson? Het besef dat schoonheid kan verdwijnen? Want ook hier bepaalden esthetische argumenten de huidige status van het kunstwerk. Iets dat als ‘mooi’ wordt gezien wil men liever behouden, ondanks de intentie van de kunstenaar. De verheerlijking voor het oog is belangrijker dan de oorspronkelijk intentie.

Zijn we bang voor de intentie van Smithson? Het besef dat schoonheid kan verdwijnen?

 

Anna Utopia Giordano – Venus Project

 

Anna Utopia Giordano – Venus Project

Nu werd bij zowel het werk van Rembrandt als bij Smithson vlak na dato een aanpassing gedaan en waren beide kunstenaars op dat moment niet meer in leven. Wanneer we deze aanpassingen hadden gedaan na een lange tijd, lees gerust een eeuw later, werd dit vast niet gehonoreerd. Daarom besloot kunstenares Anna Utopia Giordano dan ook een collectie gefotoshopte meesterwerken te maken. De klassiekers, van onder andere Sandro Botticelli, werden door haar bewerkt omdat zij niet meer voldeden aan het huidige ideaalbeeld. Giordano maakte de ‘Geboorte van Venus’ slanker, gespierder en gaf de vrouw een ware borstvergroting. Waar enerzijds mensen positief waren over de bevraging van de esthetische standaard, was er ook een publiek dat het ongepast vond om dit soort grootheden ‘aan te tasten’, al is haar statement in zekere zin bij deze tweede reactie ook bereikt.

Dat beseft men dan pas

Ze bewerkte het originele werk niet zoals bij de twee eerder genoemde voorbeelden, maar het feit dat tijdsverloop de waarde kan bepalen van een werk, komt wel overeen met deze voorbeelden. Hoe meer waarde een kunstwerk heeft voor een cultuur, hoe meer we onze handen ervan af moeten houden. Maar wanneer deze waarde doormiddel van de tijd nog niet zo is gestegen, heeft een handeling invloed op het behoud van de esthetiek. We lijken met de tijd de intentie van de maker meer en meer te accepteren en onderstrepen. Wie weet zal het in takt gehouden werk van Smithson men over een eeuw laten beseffen dat het allang verdwenen had moeten zijn onder water. Het had naar de bodem moeten zakken en de ogen over honderd jaar mogen het werk eigenlijk nooit in levende lijve aanschouwen, maar goed, dat beseft men dan pas.