Ossip

20 januari 2015

Ruim tien jaar geleden kocht ik met behulp van de kunstkoopregeling mijn eerste kunstwerk, een fotowerk van 24 bij 20 centimeter van de kunstenaar Ossip, dat (inmiddels drie huizen verder) nog steeds een ereplaats aan de muur in mijn woonkamer heeft. Destijds sprak het werk mij in eerste instantie aan door de serene schoonheid die het uitstraalt, de onbekende vrouw, die duidelijk niet uit onze huidige tijd komt, toont een zekere onschuld en kwetsbaarheid maar gek genoeg is zij tegelijk zeer krachtig, zelfverzekerd en stoer.

De zwarte draadjes, waarvan de kunstenaar haar heeft voorzien, die onder andere uit haar neusgaten, ogen en tepels komen, versieren haar als een soort sieraden en versterken voor mij haar krachtige voorkomen, terwijl anderen mij vaak hebben gezegd dit element eerder als luguber te ervaren. Misschien is het ook precies dit spanningsveld tussen breekbaarheid en naargeestigheid waarin eigenlijk alle werken van Ossip verkeren en waarmee ze de kijker op verschillende niveaus kunnen raken.

In de huidige solotentoonstelling bij Galerie Ramakers in Den Haag zijn veel recente en enkele oudere werken van Ossip te zien. In tegenstelling tot een eerdere tentoonstelling in het Haags gemeentemuseum in 2009, waar het atelier van de kunstenaar werd nagebootst en de ruimte helemaal volstond met driedimensionale werken, is de huidige presentatie rustiger van opzet: er is voornamelijk werk aan de muur gehangen. Ook de onderwerpen waarvan de kunstenaar recentelijk gebruik heeft gemaakt komen zachter en lichter over. Zo hebben de oudere presentaties van verminkte, misvormde en geketende figuren veelal plaatsgemaakt voor bijvoorbeeld onderwerpen uit de kunstgeschiedenis. Waar de kunstenaar vroeger de oude zwart-wit foto’s completeerde met kettingen of touwtjes, waardoor ze een zekere driedimensionale waarde kregen, zijn de originele foto’s nu zelf uitgesneden en door middel van ijzerdraadjes als het ware uit hun tweedimensionale kader bevrijd.

Tegelijkertijd zorgt de fragmentering van het originele beeld voor een zekere vervreemding. Zo is het portret van een man van Lucas van Leyden onherkenbaar geworden doordat het gezicht als het ware in kleine puzzelstukjes is geëxplodeerd en door het oog niet meer tot een zichtbaar geheel kan worden gevormd. Het uit elkaar spatten van de mens roept natuurlijk associaties op van geweld, zoals bijvoorbeeld de gevolgen van bomaanslagen waarbij zowat dagelijks mensen om het leven komen. In dit werk blijft daarentegen de man zelf intact, zij het niet meer identificeerbaar waardoor hij nog anoniemer is geworden. Het geheel levert een prachtige esthetische balans op en zorgt ervoor dat het werk vooral prettig en intrigerend is om naar te kijken.

Een bijzonder en verrassend aspect aan de nieuwe werken is het element van beweging. De bezoeker mag een tikje tegen de ijzerdraadjes geven waardoor de onderdelen kunnen ronddraaien en in andere gevallen een beetje op en neer blijven deinen. Door de kleine stukjes klei aan de uiteinden van de draadjes komen de onderdelen uiteindelijk weer tot stilstand in dezelfde vorm die zij al hadden. Zo lijken de werken voor een korte tijd even tot leven te komen om uiteindelijk toch weer langzaamaan in de onvermijdelijke bewegingsloze toestand terecht te komen, waarbij de echo van beweging en wanorde in de geest van de toeschouwer blijft hangen.

Bij het werk Morfologie, pag. 23 heeft Ossip een oude zwart-wit reproductie van een schilderij van Rubens ontleed door de verschillende ledematen los te knippen en naar voren te halen. Hier is het nog wel mogelijk om een beeld te vormen van de originele foto door te visualiseren hoe de losse lichaamsvormen in het platte vlak teruggeplaatst kunnen worden. Met name de losgeknipte benen zijn bijna abstracte werkjes op zich geworden doordat zij bijna niet meer als zodanig herkenbaar zijn, met name wanneer zij in beweging zijn gebracht en hierdoor nog meer los komen te staan – of beter gezegd zweven – van de context waartoe zij eigenlijk behoren.
Ook hier is het bijna niet mogelijk om enige associatie met geweld buiten beschouwing te laten. De lichaamsonderdelen zijn als het ware in stukken gehakt en zijn dan ook nog met kleine stokjes doorboord, die in feite ervoor zorgen dat zij in beweging kunnen komen, maar ook doen denken aan pijlen waarmee de lichamen zijn doorkliefd. De gezichtsuitdrukkingen van de vrouwen versterken het gevoel van dramatiek over wat ze overkomen is, iets wat in het origineel waarschijnlijk ook aanwezig is, maar door de nieuwe zo zorgvuldig gecreëerde context nog extra wordt benadrukt. In dit werk is op een vergelijkbare manier een enorme hoeveelheid melancholische schoonheid te vinden die het naargeestige opnieuw in evenwicht brengt of misschien zelfs wel overheerst.

Galerie Ramakers
t/m 8 februari te bezoeken