Orgasme als wondermiddel
In het werk van Reich draait het om orgon-energie, de kosmische oerkracht of levensenergie die hij naar eigen zeggen in 1939 zelf heeft ontdekt. Curator Pádraic E. Moore nodigde bij Garage Rotterdam zes kunstenaars uit om zich te verhouden tot het gedachtegoed van Wilhelm Reich en zijn orgon-energie. Waar de ene kunstenaar zich verdiept in het theoretische onderzoek van Reich, speelt de ander via een omweg met zijn ideeën.
Orgon-energie, de kosmische oerkracht of levensenergie die Reich naar eigen zeggen in 1939 zelf heeft ontdekt.
Zijn levenslange obsessie rond de genezende krachten van het orgasme resulteerden in 1927 in het boek The Function of the Orgasm waarin hij concludeerde dat er maar één ding mis is met neurotische patiënten, namelijk het ontbreken van volledige en regelmatige seksuele bevrediging. Reich ontwikkelde vervolgens de Orgone Energy Accumulator: een houten kast ter grootte van een telefooncel, bekleed met metaal en geïsoleerd met staalwol waarin zijn ideeën over seks voorverpakt waren. Hij beschouwde zijn orgon-accumulator als een magisch apparaat dat de ‘orgastische potentie’ van zijn gebruikers en met name hun mentale gezondheid zou kunnen verbeteren. Hij beweerde dat de kast het lichaam kon opladen met de levenskracht die in de atmosfeer circuleerde en die hij ‘orgon-energie’ doopte; in geconcentreerde vorm konden deze mysterieuze stromingen niet alleen helpen bij het oplossen van repressies, maar ook bij de behandeling van kanker, stralingsziekte en tal van kleine kwaaltjes.
Seksueel evangelist Wilhelm Reich (1897-1957) was ervan overtuigd dat een bevredigend orgasme het verschil maakte tussen ziekte en gezondheid. Volgens hem waren orgasmes het wondermiddel voor alle kwalen, inclusief het fascisme. “Er is een seksuele revolutie aan de gang,” verklaarde hij, “en geen macht op aarde zal die stoppen.”
Patiënten zouden maximaal 30 tot 45 minuten achtereen, afhankelijk van het individuele energielevel, in de accumulator zitten en de orgon-energie absorberen via hun huid en longen. Net zoals niemand je vertelt hoeveel water je moet drinken om de dorst te lessen, vertelt niemand je hoe lang je blootgesteld moet worden aan de levensenergie om te ‘genezen’. De accumulator verbetert de kwaliteit van het bloed en het lichaamweefsel door de levensenergie te laten stromen. De fysieke gesteldheid van een mens uit zich ook direct in de mentale gezondheid. Oorspronkelijk kwamen de ideeën van Reich voort uit de psychiatrie en de theorieën over het libido van Sigmund Freud. Later baseerde Reich zich op de biologie en zag hij het orgasme als een uiting van oerkracht; de orgon-energie van het menselijk lichaam. De helderheid, kracht en durf van Reich’s vroege werk vormen ook nu nog een bron van inspiratie voor verschillende kunstenaars.
De accumulator verbetert de kwaliteit van het bloed en het lichaamweefsel door de levensenergie te laten stromen.
Bij Garage Rotterdam is het niet nodig om gedurende bepaalde tijd in een krappe ruimte te bivakkeren. Via ontelbare schermen, posters en pagina’s flitsen levensgrote afbeeldingen en videobeelden van seks langs. De boodschap dat seks je zal redden en je libido zal bevrijden is niet zo sterk aanwezig, maar in de groepstentoonstelling Orgonomics komt wel naar voren dat alle aspecten van het bestaan met elkaar verbonden zijn, zowel op sociaal-maatschappelijk, wetenschappelijk als op spiritueel niveau. De tentoonstelling vormt een samenkomst van werken waarin uiteenlopende ideeën zoals de behoefte aan een meer holistische visie ten opzichte van menselijke emoties en seksualiteit en de sterke hang naar een meer harmonieuze relatie met onszelf en de planeet waarop we leven.
Radiance (1976) van Dorothy Fadiman schittert, reflecteert en verlicht. De video is een audiovisuele collage waarin het licht zowel spiritueel als wetenschappelijk wordt benaderd. De caleidoscopische beelden van onder andere natuurscènes met begeleidende muziek en een dichterlijke verteller, zorgen ervoor dat je als toeschouwer gebiologeerd naar de opnames blijft kijken. Fadiman verweeft in deze film verschillende culturen, visies en waarden. De psychedelische beweging van de jaren zestig is overduidelijk aanwezig: mandala’s en polychrome beelden zorgen voor een hallucinerend effect.
De psychedelische beweging van de jaren zestig is overduidelijk aanwezig: mandala’s en polychrome beelden zorgen voor een hallucinerend effect.
De manier waarop de beelden worden vervormd, zou een visualisatie van Wilhelm Reich’s beschrijving van de orgon-energie kunnen zijn: “Orgon-energie bevat drie soorten stralen: blauwgrijze mistachtige dampen; diepblauw-violette uitdijende en samenballende lichtstippen en witgele, snel bewegende stralen van stippen en strepen. De blauwe kleur van de lucht en het blauwgrijze van de atmosferische dampen op warme zomerdagen zijn directe reflecties van de atmosferische orgon-energie. Het blauwgrijze, wolkachtige noorderlicht, het lichtverschijnsel sint-elmsvuur en de blauwachtige formaties in de lucht die onlangs werden waargenomen door astronomen vanwege een verhoogde activiteit van zonnevlammen zijn ook manifestaties van orgon-energie.”
Aarde, grond, vocht, koper, hout, water, wol, foto’s van hunebedden en elektrische apparaten: deze losstaande materialen zijn op verschillende plateaus door Jasper Griepink samengebracht. Zo krijgt Darkness is light germinating (2019) de uitstraling van een disfunctioneel altaar. Het werk komt voort uit Griepinks onderzoek naar Europees heidendom en de opleving van aardse spiritualiteit.
De installatie slaapt en bevindt zich in een toestand die op de dood lijkt. Darkness is light germinating is een verwijzing naar een naar binnen gekeerd mens. De duisternis die in ons huist kan een enorme ontwikkeling teweeg brengen. Griepink signaleert dat er in deze tijd geen ruimte is voor de natuur en het heilige. Hij stelt voor om te profiteren van de kracht van de winterslaap om opnieuw tot de natuurlijke kern van de mens te komen. Hij presenteert dit werk als een nieuwe, heilige plek, waarin de aarde terugkeert als kern van onze processen, zowel in het persoonlijke als het politieke, de ecologie en onze collectiviteit.
De installatie slaapt en bevindt zich in een toestand die op de dood lijkt.
In een serie tekeningen Trans Neolithic Future (2019) suggereert Griepink een alternatieve neolithische tijdruimte die al voorbij is, of nog moet komen. Griepink stelt dat we ons moeten concentreren op de realiteit van het nu. De tekeningen tonen een landschap waarin gender wordt ervaren als een geografie bestaande uit verschillende zones, in plaats van een binair bedenksel. Waar het grijs van de stenen voor het dichtgeslagen, behoudende en conservatisme staat, is het heldergroene korstmos een symbool van de wilde wijsheid van de natuur. Zoals de 17.000 verschillende soorten korstmos een samenwerking kunnen vormen tussen soorten, genders en levensvormen, bedekken en overgroeien ze vanuit de volharding van de natuur, alles wat de mensheid doet. Om het kantelpunt in de huidige toestand van onze aarde te benadrukken, wil Griepink aantonen dat korstmos meestal groeit in dunbevolkte natuur of in regio’s met zeer schone lucht. In Nederland is het aantal gegroeid: is het een belofte voor een schoner wordende atmosfeer, of een voorbode van een post-humaan tijdperk waarin het groen alles heeft overgenomen?
Christoph Keller is een bouwer. In zijn doorlopende project bouwt Keller op verschillende locaties over de hele wereld ‘cloudbusters’. De ‘cloudbuster’ is naast de orgon-accumulator een van de bekendste uitvindingen van Wilhelm Reich. Reichs ‘cloudbuster’ bestond uit een frame waarop enkele lange koperen pijpen, idealiter aangesloten op stromend water, zich ten hemel richten. De buizen zouden de orgon-energie uit de lucht halen en daarmee plaatselijke energiestromen en weerpatronen beïnvloeden. Reich vergeleek de functie van zijn cloudbuster met een bliksemafleider die niet werkt op elektriciteit, maar op orgon-energie.
Keller toont een publicatie uit 2003 waarin de documentatie van zijn cloudbuster-experimenten op het dak van het P.S.1 Contemporary Art Center in Long Island en bovenop de Clock Tower in New York te zien zjin. De publicatie bevat daarnaast beelden van de krantenverslagen over de hevige regenbuien die in 1953 zogezegd werden veroorzaakt door het gebruik van Reichs cloudbuster-technologie. Sinds het experiment in 2003 heeft Keller op verschillende plaatsen de cloudbuster opnieuw getoond en uitgevoerd.
Electroacoustic Aspects of Plant and Man II (2018) van Christine Ödlund laat zien hoe de communicatie tussen planten verloopt via hun chemische signalen, akoestische trillingen en genetische processen. Er is een wens om een meer symbiotische communicatie tussen het dieren- en het plantenrijk te bewerkstelligen aangezien de verbinding tussen de mens en het plantenrijk is verbroken. Haar materialen zijn planten en geluiden, natuurlijke netwerken en toekomstvisioenen, kassen en laboratoria, het occulte en de wetenschap – alles slingerend in een constante beweging. Het werk getuigt van een nauwkeurig afgestelde sensitiviteit waarmee Ödlund fenomenen en werelden onderzoekt en vormgeeft die wij als mensen amper kunnen waarnemen.
Annie Ratti creëerde haar eigen Orgone Accumulator (2015) waarmee ze in de voetsporen trad van vele kunstenaars die ofwel aan de accumulator refereerden of er zelf een maakten. De meeste accumulatoren werden geconstrueerd volgens de principes van Wilhelm Reich, zoals hij ze heeft vastgesteld in de late jaren dertig en vroege jaren veertig; ijzer of staal trekt orgon-energie aan en stoot het af; elektrische isolatoren en organische materialen trekken orgon-energie aan en houden het vast.
Ratti laat zich vaker inspireren door alternatieve wetenschappelijke en filosofische tradities. Naast de reconstructie van de orgon-accumulator, toont de kunstenaar ‘draagbare sculpturen’ Kimonos (2017). Ze maakt hiermee de dagelijkse ervaring van het menselijk lichaam tot ruimtelijk sculptuur, waarin het gaat om de ervaring zelf, die op gespannen voet staan met de snelheid van de digitale connectiviteit. De kimono’s onderstrepen ook hoe Ratti haar rigoureuze onderzoek in evenwicht brengt met een esthetische visie: ze gebruikt luxueuze stoffen en rijke kleuren die de zintuigen strelen.
Naast de ruimtes van zowel textiel als hout, toont Annie Ratti ook een tafel waarop geselecteerde publicaties over orgonomisch onderzoek worden tentoongesteld. Alle publicaties op Table with orgonomic functionalism publications Annie Ratti (2018) zijn gedrukt en verspreid door Ritter Press vanaf de vroege jaren vijftig. Deze originele publicaties waren enkele van de eerste onafhankelijke publicaties met authentiek en origineel onderzoek naar orgonomie. Op enkele omslagen staan handgemaakte tekeningen van verschillende (onbekende) kunstenaars.
Essay on Orgonomics (2019) van Kenneth White is een essay waarin zijn ervaringen met de accumulator gedetailleerd worden omschreven. In 2018 werkte universitair docent filmwetenschappen White samen met kunstenaars Peggy Ahwesh, Keith Sanborn en Soyoung Yoon aan de bouw van een orgon-accumulator met behulp van de oorspronkelijke blauwdrukken van Wilhelm Reich. Met de orgon-accumulator ter plaatse, geeft White regelmatig lezingen over de functie van de accumulator, zijn geschiedenis en nalatenschap. Bezoekers van Garage Rotterdam worden uitgenodigd om een exemplaar van het essay van Kenneth White, speciaal bewerkt en gedrukt voor de tentoonstelling, mee te nemen, te lezen en te verspreiden.
Of de orgon-energie het wondermiddel is tegen de wereldproblematiek valt nog te bezien, maar het hernieuwde leven dat de kunstenaars de ideeën van Reich hebben ingeblazen, zorgt in ieder geval voor een poging tot verbintenis, herstel en verbroedering.
Orgonomics met werk van Dorothy Fadiman, Jasper Griepink, Christoph Keller, Christine Ödlund, Annie Ratti en Kenneth White
16 nov 2019 – 19 jan 2020
Garage Rotterdam
Ook adverteren op mistermotley.nl ? Stuur dan een mail naar advertenties@mistermotley.nl