Opgetekend in doeken, over Interwoven Histories in Rozenstraat – a rose is a rose is a rose

Soms was ik er wel bij, bij de oorsprong, wanneer mijn moeder of oma me hielp mijn eerste lapjes te breien die ik alleen nog in herinneringen weet terug te vinden. De groepstentoonstelling Interwoven Histories doet me terugdenken aan deze momenten waarop zorg, aandacht en lichamelijke nabijheid verweven werden in het weefsel van kleine breiwerkjes, iets wat tegenwoordig ver te zoeken is in mijn kledingkast waarvan een groot deel tot mijn spijt fast fashion is. De tentoonstelling is samengesteld en georganiseerd door Christel Vesters en is te zien in de Amsterdamse projectruimte ROZENSTRAAT – a rose is a rose is a rose. Interwoven Histories toont de geschiedenis die in en door textiel gedragen wordt.

De verhalen die textiel met zich meedraagt, lijken vaak vergeten te worden. Volgens Ileen Montijn, schrijfster van Tot op de draad, is het gebrek aan belangstelling voor de betekenis, herkomst of constructie van kleding het gevolg van het onvermogen om verder te kijken dan de oppervlakte, de buitenkant, de stof om het lichaam. In de meest traditionele opvatting wordt de productie van kleding toegekend aan de vrouw en het huishouden en daardoor bestempeld als oppervlakkig en onbelangrijk. Maar de geschiedenis van werken met naald en draad gaat een stuk dieper dan dit oordeel onterecht lijkt te beweren.

Zo laat de Feministische Handwerk Partij (FHP) zien dat het repareren van textiel niet enkel draait om het herstellen van stof. Het is een oefening in vertragen, belichamen en transformeren. “Daarmee verbinden we ons met de onderbelichte geschiedenis van textielproductie binnen de dagelijkse realiteit van vrouwen.” verklaart de partij in haar manifest. De vrouw die van origine het aardse, het lichamelijke en het zorgen vertegenwoordigt, wordt uit het verdomhoekje gehaald. Binnen de partij wordt textiel als bemiddelaar ingezet om lichaam en geest weer te verbinden en op gelijke hoogte te plaatsen. Daarnaast wordt het zorgen, dat vanwege haar intieme karakter vaak onzichtbaar blijft, uitgedrukt in textiel met als doel meer erkenning en waardering te bewerkstelligen.

In de tentoonstelling zien we fragmenten van het project Wilde-haired Foremothers van de FHP. Naaldwerk, dat vaak onterecht wordt toegekend aan enkel het private domein, toont hierbij zijn politieke potentie. In vier sessies die allen plaatsvinden in de ROZENSTRAAT gaan huidige generatie feministen collectief aan de slag om met naald en draad een banier te maken. Dit feministische symbool zal hun boodschap verder het publieke domein in dragen. In de tentoonstellingsruimte ligt de banier uitgespreid over een tafel, omringt door onder andere de FHP-kostuums en een historische banier voor vrouwenkiesrecht.

De banier is gemaakt van groene fluwelen stof, omsloten door gouden sierranden die op sommige plekken grip missen en loslaten. Bovenaan zijn gouden letters verwijderd die vervolgens over de banier zijn verspreid waardoor hun oorspronkelijke samenhang zoek raakt. Ook in het centrum van de banier lijkt iets verwijderd te zijn. Na enig onderzoek blijkt de banier oorspronkelijk een historisch katholiek spandoek te zijn geweest met een illustratie van de Heilige Familie erop en de bijbehorende tekst ′′ H. FAMILIE, BESCHERM ONS ′′ (‘Heilige Familie, bescherm ons’). Inmiddels is het spandoek getransformeerd tot werkplaats waarbinnen mogelijke manieren om de geschiedenis te herstellen onderzocht worden. De zoektocht lijkt nog volop in gang te zijn wanneer ik mijn bezoek breng aan de tentoonstelling. De banier ligt nog vol met klosjes garen, losse draden, stukjes stof, een schaartje en een tornmesje. Ik vraag me af hoe deze zoektocht zich in de komende sessies zal voortzetten op de stof, welke draden nog meer verwijdert of toegevoegd zullen worden en zo plaats maken voor een nieuw verhaal, een herziene geschiedenis.

Ook kunstenares Mounira Al Solh gebruikt stoffen om een verhaal te vertellen. In haar serie tenten tekent ze persoonlijke, aangrijpende geschiedenissen op in textiel. Het zijn gedeelde verhalen van veelal Libanese vrouwen over de strijd tegen de patriarchie, ongelijkheid, ontbering en verbanning. Net als een tent, in het bijzonder in de cultuur van de Bedoeïenen, bescherming biedt tegen de elementen, beschermt de serie tenten, genaamd Lackadaisical (Sunset to Sunset), de verhalen tegen de vergetelheid.

In de tentoonstellingsruimte is een grote katoenen tent gehuld in aardetinten te zien. De tent is aan een kant open en bij binnenkomst springen meteen de geborduurde motieven en cirkels met tekst in het oog. De teksten zijn uitgewerkt in zowel het Engels als in het Arabisch, de officiële taal van Libanon. Aan de hand van de teksten en het borduurwerk maak je kennis met het verhaal van Hind en haar dove moeder, hun zoektocht naar zowel hun vader als een beter leven in Duitsland en hun terugkeer naar Libanon. Een groot deel van het borduurwerk bestaat uit vogels afkomstig uit de Libanese bergen. Vogels worden veelvoudig benoemd in de Koran en staan symbool voor de goddelijke link tussen hemel en aarde. Naast vogels bevat de tent ook geborduurde elementen die Al Solh gebaseerd heeft op haar eigen lichaam. In de geborduurde motieven rijk aan culturele tradities, bronnen en symboliek word je als bezoeker niet alleen meegenomen in het persoonlijke verhaal van Hind en haar moeder, maar ook in de culturele geschiedenis die verbonden is met hun verhaal. Weefsels overlappen, vormen patronen, verstrengelen zich tot verhalen.

Soms ontstaan verhalen tijdens het maken, wanneer de draden één voor één stukjes geschiedenis vastzetten op de stof zoals in het borduurwerk van de serie tenten genaamd Lackadaisical. Soms ontstaan ze daarna pas, wanneer bijvoorbeeld een kledingstuk af is en gedragen wordt. Het leven slijt er met de tijd in: Tomatensoep die per ongeluk de rechtermouw in plaats van het bord vond, de kleine scheur van toen je net iets te snel wilde, de missende knoop waar je nog lang naar hebt gezocht. Zaken die niet alleen vragen om herstel, maar ook om koestering.

In Trésors toont Sheila Hicks het belang van het koesteren. Kleurrijke zachte stenen gemaakt van met draad omwikkelde stof beschermen de herinneringen die zich erin genesteld hebben. De zachte stenen zijn onderdeel van een grotere serie Trésors et secrets, waarmee de inmiddels 87-jarige Hicks is begonnen begin jaren ‘80 en nog steeds bezig is. De ‘Trésors’ hebben zich door de jaren heen verspreid over verschillende plekken zoals New York, Boston, Utrecht en Amsterdam en kunnen in allerlei samenstellingen geëxposeerd worden.

In de ROZENSTRAAT zijn een 15-tal ‘Trésors’ aanwezig die samen een rijk spel in kleur en textuur vertonen. Diep blauw, schreeuwend roze, mystiek paars, levendig oranje en aards beige komen samen en tonen de expertise van Hicks voor kleur. Elke steen is uniek door de wisselende draden en stoffen die ervoor gebruikt zijn. De stoffen die omwikkeld zijn door draad behoren toe aan vrienden van de kunstenares: allemaal hebben ze een kledingstuk aan haar afgestaan. De stenen staan voor de vele vriendschappen die met net zoveel zorg tot stand zijn gekomen als de stenen die ze representeren. Wikkel voor wikkel klontert de stof steeds verder samen tot een stevige kern. Dit proces vraagt om tijd, aandacht en zorg. Sheila Hicks herinnert ons hiermee aan hoe vriendschap, een belangrijk onderdeel in het weefsel van ons leven, groeit en bloeit bij de tijd en liefde die we erin steken.

De tentoonstelling ‘Interwoven Histories’ is samengesteld door Christel Vesters en tot en met 30 oktober 2021 te bezichtigen in ROZENSTRAAT – a rose is a rose is a rose, Rozenstraat 59 in Amsterdam.

‘Interwoven Histories’ presenteert gelijktijdig een uitgebreid publiek programma, agenda en tickets via www.touch-trace.nl