Olafur Eliasson : de zonnegod

25 juli 2019

Of je het nu wel, of niet met eigen ogen gezien hebt: het beeld van een enorme, goud gloeiende, stralende bal van geel licht, hoog hangend in de Turbine Hall van TATE Modern in Londen is maar weinig kunstliefhebber vreemd. The Weather Project (2003) is een iconisch kunstwerk uit de handen van Olafur Eliasson, de zonnegod.

Een kunstenaar die het weer – de wind, regen, en zon -, beschouwt als een van de weinige fundamentele ontmoetingen met de natuur die nog in de stad ervaren kan worden. Hij is geïnteresseerd in hoe het weer een stad vormt en, op zijn beurt, hoe de stad zelf een filter wordt om het weer te ervaren.

Ondanks de inspanningen en sabotage van de mensheid ligt de onvoorspelbaarheid van het weer nog steeds buiten onze controle.

De indrukwekkende installaties van Eliasson vestigen de aandacht op de fundamentele handeling van het waarnemen van de wereld om ons heen. Maar, net als het weer, zijn onze percepties voortdurend in beweging. Ondanks de inspanningen en sabotage van de mensheid ligt de onvoorspelbaarheid van het weer nog steeds buiten onze controle. Zijn installatie bij TATE trok in een halfjaar tijd meer dan twee miljoen bezoekers. Mensen van over heel de wereld die allen wilden ervaren hoe het is om in een hoge, majestueuze ruimte naar een artificiële zon te kijken (of naar zichzelf, zonaanbidders in de reflectie van een enorme spiegel aan het plafond.) Eliasson creëert meeslepende omgevingen in publieke ruimtes waar men voorheen misschien voorbij liep, maar na ingreep van zijn hand absoluut in aanwezig wil zijn.

“I use my obsession with weather in everything that I do” zei Eliasson in een TED Talk. En dat is waar, want in alles wat uit de gouden handen van kunstenaar Olafur Eliasson ontstaat, komt zijn obsessie voor het weer terug. Eliasson maakte nog veel meer kunstwerken die zijn inspiratie of oorsprong vonden uit het licht, de straling of de vorm van de zon.

Samen met engineer Frederik Ottesen ontwierp Olafur Eliasson ‘Little Sun’. Ontworpen met het doel een schone, betaalbare lichtbron mogelijk te maken voor de vele mensen in ‘off-grid’ delen op onze aarde. Dankzij ‘Little Sun’ krijgen mensen uit Afrikaanse landen een goedkope, eindeloze lichtbron: gratis energie van de zon en dat in het jasje van een mini kunstwerk. Mensen in off-grid gebieden hoeven op deze manier geen bezine en kerosine meer te kopen voor gevaarlijke kerosinelampen, die ook nog eens giftige dampen en fijnstof uitstoten, ‘Little Sun‘ draagt juist bij aan de vermindering van CO2-uitstoot.

Bekend om hun elegante eenvoud en gebrek aan materialiteit, zijn zijn installaties geworteld in de overtuiging dat kunst een ruimte kan creëren die individueel én collectief is. Een samenwerking met modehuis Louis Vuitton lijkt in eerste instantie misschien een beetje vreemd. Toch maakte Eliasson voor de winkeletalages van het modemerk de installatie ‘Eye See You’. De vraag rest, wie kijkt naar wie? De installatie bestaat uit ‘zonnekokers’, verwijzend naar wat in wezen aangepaste versies zijn van een massaproductieapparaat dat in de derde wereld veel wordt gebruikt, bijvoorbeeld om kleding mee te maken. Het honorarium van het project, evenals de opbrengst van de verkoop van een editie van 33 ‘Eyes’ schenkt de kunstenaar aan 121Ethiopia.org, een organisatie die hij en zijn vrouw hebben opgezet in Ethiopië, waar ze een weeshuis renoveren. “In a museum, the tradition is to suggest that you are alone, I’m reminding you here that fashion does too. It’s a game of seeing and being seen. In this display-window-installation you are staged as an actor, and the rest of the street is the audience. When you look into the light, you see more of yourself than you ever have.”

Niet alleen in de kunst die hij maakt, maar ook in de meer architectonische, of praktische projecten waarmee hij al jaren de wereld een beetje beter probeert te maken, is de zon een terugkerend thema binnen zijn werk. “It’s not just about decorating the world, but about taking responsibility” aldus de kunstenaar. Want, Olafur Eliasson is naast een activistische kunstenaar die de wereld door middel van zijn kunst niet alleen verwonderd, maar tevens aan het denken zet, óók een wereldverbeteraar. Zijn geloof in het vermogen nuttig te zijn en dingen te veranderen, lijkt eindeloos.