Ohrenspitzengefühl
Wilma Sütö bezocht de opening van de huidige tentoonstelling ‘a click or a whistle’ van Vibeke Mascini en Elise ‘t Hart bij galerie Cokkie Snoei in Rotterdam. ‘a click or a whistle’ biedt een uitzonderlijke ervaring die het bewustzijn van en de waardering voor de geluiden die ons dagelijks omringen, scherpt – waarvan we sommige geluiden misschien nooit meer zullen horen. De installaties zijn nog te zien tot en met 12 januari 2020. De galerie is open op donderdag, vrijdag en zaterdag en elke laatste zondag van de maand van 13 tot 18 uur.
De eerste die je ziet als je binnenstapt bij Galerie Cokkie Snoei aan de Mauritsweg 55 in Rotterdam is een mythologisch wezen, een griffioen, die in het Nederlands ook wel grijpvogel heet. Dat klinkt nog iets griezeliger. Dit fabeldier met zijn uitgerolde tong heeft al bijna honderd jaar over het pand gewaakt voordat Cokkie er in 1995 met haar galerie naar toe verhuisde, maar ze passen prima bij elkaar.
Griffioenen symboliseren een dubbele macht: heerschappij over het rijk van de aarde en dat van de lucht. Let op de leeuwenklauwen onder het gevleugelde lijf. In die dubbele positie schuilt een sterk voorbeeld – de griffioen als rolmodel voor de galeriehouder. Aan de ene kant deel je als galeriehouder immers in de verbeeldingskracht van de kunstenaars; aan de andere kant treed je op als nuchtere zakenvrouw die de kunst als koopwaar verhandelt. Met de voeten op de grond; het hoofd in de wolken! Dat zie ik wel voor me bij Cokkie Snoei, de grande dame van het galeriewezen in Rotterdam.
Aan de ene kant deel je als galeriehouder immers in de verbeeldingskracht van de kunstenaars; aan de andere kant treed je op als nuchtere zakenvrouw die de kunst als koopwaar verhandelt.
Deze lente vierde ze het 30 jarig jubileum van haar galerie. Een imposante tijdspanne en een triomf over de economische crisis, het antikunstklimaat en de glazige internetopmars, die tastbare kunst wegduwt achter schermpjes – ongrijpbaar voor de griffioen. Cokkie’s galerie tintelt juist van dat wat écht is, lijfelijk, met humor, erotiek en avontuur, surrealistisch en subliem, zoals een fan op haar website zegt. Snoei is glamoureus met een twist. De straatartieste op de uitnodiging voor haar jubileumshow, in een foto van Boris Michailov, is een briljant boegbeeld. Bij Snoei vind je virtuoze, manische en hypnotiserende kunst, een beetje vreemd, maar wel lekker, ook buiten de druk bezochte openingsborrels.
Afgelopen vrijdag belde ik Cokkie even. Het was tegen het eind van de middag, rond sluitingstijd, en ik overrompelde haar met de vraag of ze het na 30 jaar wel eens zat was. Het antwoord kwam zonder omwegen. ‘Heel erg!’, zei Cokkie. ‘Natuurlijk! Vandaag zijn er nul bezoekers geweest, niemand, de hele dag niet. O nee, wacht even, ik vergeet de Poolse transporteur. Die kwam een paar kisten halen van 40 kilo, dus ik heb wel lopen zeulen.’ Einde citaat. Er viel een stilte. Daar zat ik met mijn mond vol tanden, tegenover die lege galerie. Maar toen klonk Cokkie’s opgeruimde stem alweer. ‘Ik heb vandaag drie kunstwerken verkocht van achter de computer, dus bezoekersaantallen zeggen niks. Het was een vruchtbare dag. 2019 is sowieso een goed jaar.’
Gelukkig, maar toch. Het is mooi dat computers ons bestaan aanvullen en ik ken de scroll-verslaving, maar laten we niet vergeten dat de digitale wereld energie vréét, tot op het lamlendige af, is terwijl dat met kunst-in-het-wild precies andersom is. Kunst prikkelt de zintuigen en de geest, omdat ze de wereld altijd net iets anders laat zien dan we zijn gewend. Een fijne tentoonstelling staat garant voor een boost aan energie.
Bij Cokkie Snoei staat nu bovendien een batterij, die serieus energie levert. Het is een walvisbatterij, met alle magische krachten die daarin schuil kunnen gaan. Walvisvet is van oudsher een bron van energie en aangespoelde walvissen worden nog altijd via verbranding ingezet voor ons elektriciteitsnet. Als ik kunstenaar Vibeke Mascini goed begrijp draaien er in Nederlands jaarlijks zo’n 14.000 huizen op walvisenergie. Van kunst leer je de wonderlijkste dingen. Het gebruik van kadavers is natuurlijk geen punt, maar de sterfte is dat wel. Walvissen lijden onder de vervuiling. Er zijn 82 soorten en hun populaties krimpen.
Behalve een walvistotem, is de wonderbaarlijke installatie van Mascini een loflied en treurzang tegelijk. Haar batterij drijft een pianola aan, die de walvissen een stem geeft. Tijdens performances op afgesproken tijden klinkt een muziekstuk naar hun gezangen; een ijle hymne. Mascini gebruikte wetenschappelijke geluidsopnames voor haar compositie, speciaal van bultruggen, want dat zijn de meest vocale walvissen. Hun taal golft door alle oceanen. Hoewel. De communicatie stuit op hindernissen, door scheepvaart en opstuwend afval. Daardoor dalen de frequenties.
Behalve een walvistotem, is de wonderbaarlijke installatie van Mascini een loflied en treurzang tegelijk.
Walvissen zijn zoogdieren net als wij, maar ook mysterieuze oerwezens. Als giganten van de onderwaterwereld hebben ze iets mythisch, terwijl ze toch echter dan echt zijn, anders dan griffioenen: levend en warmbloedig. Vorige week maakten biologen bekend dat walvissen ons beschermen tegen de klimaatverandering, omdat ze als ‘enorme stofzuigers’ broeikasgas opslaan en de lucht zuiveren. Als wij de walvissen beschermen, beschermen we onszelf. In de pianola van Mascini komt die tere balans aan de oppervlakte: bij het gebruik ervan loopt de walvisbatterij langzaam leeg, op de klanken van de muziek, recht in onze oren.
Gelukkig staat daar iets tegenover. Mascini’s nieuwste sculptuur is een klok met één wijzer, een kaars, die het verstrijken van de tijd verbeeldt, maar ook de eeuwige omwenteling en omvorming van energie. Hij is gemaakt van het kostbaarste walvisvet, ook wel walvissperma genaamd, wat een plastische vergissing is. Het olie-achtige spul komt uit de schedelholte van potvissen, sperm whales. De schrijver Herman Melville beschouwde dit als het heilige der heiligen van de potvissen. Er werden dure kaarsen van gemaakt die de schoonste vlammen gaven, met het minste roet. De klok van Vibeke Mascini heeft echter een kaars met afgeschermde pit, nimmer smeltend, als een totem tegen de vergankelijkheid.
Een klok met één wijzer, een kaars, die het verstrijken van de tijd verbeeldt, maar ook de eeuwige omwenteling en omvorming van energie.
En dat is precies wat we nodig hebben, nu de dagen korter worden. Alleen een diva als Cokkie Snoei kan 30 jaar een galerie runnen zonder zelf ook maar een dag ouder te worden. Maar toen ik dat tegen haar zei, kaatste ze dat meteen terug met die Rotterdamse nuchterheid van haar: ‘Nou, jouw ogen worden er ook niet scherper op.’
Dat zou kunnen, en het treft dan ook dat er juist voor de oren zoveel te beleven valt. Op de duo-show in haar galerie werkt ook Elise ’t Hart met klank. Zij heeft haar ‘Instituut voor Huisgeluid’ naar de galerie verplaatst, een archief vol vreemde en vertrouwde klanken. Je wordt er omspoeld door een hoorspel dat hele werelden oproept, met rinkelende deurbellen en krakende vloeren, of zo’n verraderlijke traptrede die je overslaat om niemand wakker te maken.
Maar er zijn ook minder herkenbare geluiden, zoals een zoemende noodverlichting. Elise tackelt onze omgeving met haar microfoon, brengt de klanken in kaart en zendt ze uit. Ze biedt zelfs een gratis geluidenabonnement aan op haar website, waar je ook voorproefjes hoort. Populair is het snurkend konijn, dat ik in de galerie niet eens als konijn herkende; ik dacht aan een druilende baby. Om zulke misverstanden te voorkomen, voegt ’t Hart ook foto’s, plattegronden en teksten toe, die haar Instituut voor Huisgeluid een literaire, poëtische dimensie geven. Hoe benoem je een klank? Het openen van een blikje bier bijvoorbeeld? En wie wist dat het woord pruttelen uit plofklanken en vloeiklanken bestaat? Dit woordenspel past helemaal bij de Neerlandica die Cokkie Snoei van huis uit is.
Hoe benoem je een klank? Het openen van een blikje bier bijvoorbeeld?
Ook haar galerie is door Elisa ’t Hart geportretteerd via het geluid, van de vloer tot en met het plafond, voor het ware Ohrenspitzengefühl. Mét de krakende planken, de ratelende deurdranger en de bonkende bovenbuurman. En met Cokkie zelf natuurlijk, tikkend op haar toetsenbord.
Ook adverteren op mistermotley.nl ? Stuur dan een mail naar advertenties@mistermotley.nl