No time, no space baby – Susan Kooi

Nadat ze zich in haar jeugd steeds meer gaat interesseren voor het universum, geschiedenis, filosofie en kunst, besluit Susan Kooi Humanistiek te gaan studeren. In eerste instantie voelt ze zich daar erg op haar plaats en verdiept zich in diverse theorieën en onderzoeken. Toch heeft ze uiteindelijk gekozen voor het kunstenaarschap. ‘Ik gebruik kunst als vorm om mijn interesses te uitten’ vertelt Susan me, terwijl we onze thee opdrinken in haar knusse tijdelijke werkruimte met uitzicht op haar achtertuin. Een verlengsnoer vanaf de keuken aan de achterkant van het huis voorziet de ruimte van stroom en zorgt ervoor dat kachel een aangename warmte verspreidt. ‘Veel van de interesses waar ik mee bezig ben pasten uiteindelijk niet echt bij de wetenschap, maar meer in kunst en het fysieke gedeelte daarvan, wat ik miste bij het theoretische Humanistiek. De keuze om naar de kunstacademie te gaan kwam echt vanuit mijn interesses die hun weg uiteindelijk in de kunst konden vinden.’

Ze start haar academietijd met een basisjaar op de Gerrit Rietveld Academie, waarin ze helemaal los gaat. Daarna besluit Kooi door te gaan en studeert in 2012 af bij de afdeling VAV (Voorheen Audiovisueel). ‘In mijn studietijd heb ik het erg fijn gevonden dat er veel internationale studenten met verschillende achtergronden waren met wie je over je werk kon praten. Verder was er nauwelijks een leidend programma en werd er daardoor veel ruimte geboden voor eigen ideeën. Ik vormde een groep mensen waarmee we zelf inhoud gaven aan onze studie door het organiseren van werkbesprekingen, lezingen en exposities. Dat is iets wat ik heb meegekregen van de academie en wat ik nog steeds doe.’ Susan Kooi gaat dan ook veel samenwerkingen met andere kunstenaars aan en werkt naast haar eigen beeldend werk ook vaak in groepen. Die combinatie vindt ze erg fijn. Zo is ze onderdeel van het kunstenaarsinitiatief beyoncé, wat ooit is begonnen als een aantal bevriende kunstenaars die op zoek waren naar een ruimte voor hun eigen werk. Later zijn ze een collectief begonnen die exposities, evenementen en performances organiseert waarbij ze werk en projecten van zichzelf en anderen tonen. Ze komen één keer in de week samen om aan de slag te gaan en nieuwe plannen te maken. Zo gaat het collectief komend voorjaar een kasteel bouwen in W139, met daarbinnen een performance programma. Ook staat er een expositie gepland die in Mexico City plaats zal vinden, waarin ze gaan werken met het thema van het Oude Egypte. ‘Het voelt op een één of andere manier veel lichter en makkelijker om in de context van een groep te werken en exposities te organiseren. Vooral na mijn afstuderen was dat erg fijn. De kunstwereld kan best wel hard zijn. Als je een leuke groep om je heen hebt, dan is dat een stuk fijner. Wanneer ik een solotentoonstelling doe is dat heel erg stressvol en ervaar ik een grote druk, maar als groep is dat veel minder. Door in een groep te werken blijf je actief binnen de kunstwereld. We doen waar we zin in hebben en creëren met het initiatief onze eigen omstandigheden binnen de kunstwereld.’

kunstenaarsinitiatief beyoncé, ‘Nouveau Romantique’

Ik vraag Susan wat een belangrijke eigenschap van een kunstenaar zou moeten zijn.‘ Ik denk dat geduld heel belangrijk is. Vlak na mijn afstuderen had ik een competitiedrang. Ten opzichte van mijn omgeving, maar ook in mezelf, ik streefde naar succes. Dat ontstond tijdens de eindexamententoonstellingen, voor die tijd had ik dat helemaal niet. Toen kwamen er allemaal curatoren en mensen van buitenaf naar je werk kijken om je te scouten. Ik vond het heel erg vervelend maar tegelijkertijd ging ik daar ook zelf in mee. Ik werd geconfronteerd met de druk om in een zo kort mogelijke tijd zo succesvol mogelijk te worden in de kunstwereld. Daar ben ik nu gelukkig weer helemaal van af, dat is veel fijner. Ik werk nu meer voor mezelf en niet voor het oordeel van een ander. Geduld is daarom een goede eigenschap van een kunstenaar. Zelf ben ik altijd heel erg gehaast, maar soms moet je dingen de tijd geven. Het is goed om er niet als ego voor te gaan, maar om ook vanuit een groep te handelen. Het kunstenaarsinitiatief heeft ook geholpen van om van competentiegevoel af te stappen, dat staat daar heel erg buiten. ’

‘Ik werk vaak aan verschillende dingen tegelijk’ vertelt Susan me, terwijl haar poes Roodstaart ons vergezelt in het gesprek. ‘De basis van mijn werk ligt vaak in het verzamelen.’ Om ons heen bevinden zich dan ook allerlei kastjes, planken en kratten waarin ze allerlei spullen bewaart die te maken hebben met tijd, het wereldruim en de eerste vormen van de mens. Zo heeft ze enkele meteorieten, het vingerkootje van een holenbeer, de documentaire First Life, het boek The history of the World in 100 Objects en fossielen van onder andere trilobieten (uitgestorven geleedpotigen) in haar verzameling opgenomen. Deze objecten zijn soms heel letterlijk aanwezig in haar werk, zoals dat in de film Fossils het geval is. In de film presenteert ze een aantal onderdelen van haar verzameling fossielen aan Roodstaart, waarin ze ons naar aanleiding van tastbare monumenten uit het verleden in contact brengt met de tijd waarin het leven is ontstaan. Het is moeilijk om grip te krijgen op ons verleden, toch waagt Kooi zich aan deze kwestie. ‘De kern van mijn werk is het voelbaar maken van abstracte processen.’ Dit is onder andere goed zichtbaar bij haar serie Fertile Soil For Melancholy, wat mede bestaat uit een wandkleed, stenen en eetbare tribolieten. Ze pakt de stenen van een plankje af overhandigt ze aan me. De stenen lijken echt te zijn, maar schijn bedriegt. Ze zijn veel lichter en bestaan uit zacht blijvende klei met latex en verf. Ze zijn vergankelijk en niet functioneel, wat in contrast staat met de stenen die je in de natuur aantreft. ‘Stenen hebben een belangrijke relatie met de wereld en zijn geschiedenis. Ze lagen altijd al op aarde, maar kregen een andere potentie toen mensen ze op gingen rapen en als werktuig en wapen gingen gebruiken. Hierdoor kon de mens de wereld om zich heen heel anders gaan zien, als iets wat bewerkbaar is en je kunt gebruiken. ’ Door de toeschouwer haar stenen in handen te geven, probeert ze hun die ervaring mee te geven. Een vergelijkbare ervaring probeert Kooi mee te geven met haar eetbare tribolieten. ‘Tribolieten waren lange tijd de voornaamste diersoort op aarde, het is een heel oud dier waar we uiteindelijk ook allemaal vanaf stammen in een soort levenslijn.’ Van de fossielen heeft ze afgietsels gemaakt en daarin vervolgens chocolade gegoten die bezoekers tijdens een tentoonstelling op konden eten. Ze kwam op het idee toen ze voor het eerst naar een kerkdienst ging en een hostie aangeboden kreeg. ‘In de kerk zeiden ze: ‘Dit is de Heilige Geest’. Ik ben helemaal niet religieus opgevoed dus ik kende het hele concept niet. Dat vond ik toen best bizar maar tegelijk ook een hele mooie gedachte; de Heilige Geest gesymboliseerd in een koekje die je opeet. ’ Het idee van de tribolieten is daarvan afgeleid. Naast de chocola toonde ze een korte tekst met wat informatie over het dier. ‘Mensen vonden het soms wel raar om op te eten.’ Ook met dit werk wil ze mensen een ervaring geven, zonder te oordelen over het werk. Als je naar een expositie of beurs gaat, vel je al snel een oordeel over het werk wat je ziet, daarom vindt Susan dat je het kijken naar kunst zou moeten vergelijken met het lezen van een boek. ‘Je leest de tekst, neemt het aan voor wat het is en pas daarna komt een kritische reflectie. Dat zou ik ook graag in de kunst willen zien, daarom maak ik vaak ervaringswerken.’

Susan Kooi, Fertile Soil For Melancholy, wandkleed met Roodstaart

Susan Kooi, Fertile Soil For Melancholy, tribolieten

Susan Kooi, Fertile Soil For Melancholy, stenen

Naast haar eigen werk en haar rol binnen kunstenaarsinitiatief beyoncé, is Susan Kooi ook onderdeel van het muziekduo echo+seashell. Hierin werkt ze samen met de Finse kunstenaar Henna Hyvärinen, die ze ontmoet heeft tijdens een uitwisselingsproject gedurende haar studietijd in Beelitz, net iets buiten Berlijn. Ze zijn toen begonnen met het maken van muziek maar doen inmiddels meer dingen samen, waaronder performances, films, exposities en binnenkort een musical. ‘Aanvankelijk had ik technisch gezien vrij weinig verstand van muziek, maar het was ontzettend leuk om dat samen met Henna te ontdekken en te zien dat als je ergens voor gaat, het ook mogelijk is.’ De teksten van hun nummers ontstaan vanuit gesprekken die ze met elkaar voeren, over interesses en belevingen. Vaak zit er een deel van hun persoonlijke leven in verwerkt, dingen die op dat moment spelen. Zowel de songteksten als de muziek zijn heel verschillend van aard. ‘Zo gaat het nummer Stone Shelter over de rol van de vrouw binnen de kunst: Wat als vrouwen vanaf het begin van de mensheid bij de kunstwereld betrokken waren? Zou de Venus van Willendorf dan een naakte man geweest zijn, gemaakt door een vrouw?’ Frutti di Mare daarentegen is een fictief verhaal over doem, aan de hand van een relatie met een jeugdliefde die helemaal misgaat. In de bijbehorende videoclip is het duo te zien met een ketting om hun hals, gemaakt van zeebanket bonbons. De chocolade zie je gedurende het nummer steeds verder wegsmelten.  De muziek wordt geproduceerd in samenwerking met steeds verschillende muzikanten. Momenteel zitten Susan en Henna in Hoorn, waar ze een residency hebben in Hotel Maria Kapel. Hier werken ze aan de musical No Future, wat gaat over afwijzing. ‘We hebben allebei de laatste tijd veel afwijzingen gekregen op persoonlijke voorstellen en aanvragen, maar ook als duo echo+seashell. Toen we deze residency kregen, hebben we bedacht om dat als uitgangspunt te nemen. Iedereen kan muziek insturen die gebruikt wordt tijdens de uitvoering. Hierbij vindt geen selectie plaats; alles wordt aangenomen en komt terug in de musical.’ Zaterdag 13 december zal No Future opgevoerd worden in Hotel Maria Kapel te Hoorn.

echo+seashell, No Future

Het gesprek is bijna ten einde, maar voordat we afscheid nemen, vraag ik Susan of ze nog dromen of ambities heeft. ‘Het lijkt me heel leuk om iets op de maan te doen. Ik ben er achter gekomen dat er een Amerikaanse vrouw bestaat die ook Susan Kooi heet, ze werkt bij de NASA. Het lijkt me heel leuk om met haar samen te werken en iets achter te laten in de ruimte.’

Susan Kooi, onderdelen van haar verzameling

Bezoek hier de website van Susan Kooi, hier de website van echo+seashell en hier de website van kunstenaarsinitiatief beyoncé.