The next economy
Aan het einde van de jaren ’50 ontwerpt Constant Nieuwenhuys een idee voor de stad van de toekomst; New Babylon. Met New Babylon schetst Constant een visie voor een wereldwijde stad van de toekomst, waar land collectief bezit is, arbeid volledig geautomatiseerd en de noodzaak om te werken is vervangen door een nomadische levensstijl van creatief spelen. New Babylon wordt bewoond door de homo ludens, die vrij van arbeid geen kunst hoeft te maken omdat hij creatief is in zijn dagelijks leven.
Op 2 april 1962 bezoekt de schrijver Simon Vinkenoog voor de VPRO het atelier van kunstenaar Constant Nieuwenhuys. In het fragment op YouTube is te zien hoe de beide mannen al kijkend naar de maquettes van Constant speculeren over de toekomst. ‘’Strikt genomen houdt de moderne stedenbouwer zich maar met twee aspecten van de stad bezig; het snelverkeer en de woningbouw. Toch schieten de stedenbouwers zelfs op dit zuiver praktische gebied door hun beperktheid te kort. Want zowel woningbouw als het verkeer zijn ook in de meest moderne steden uitgegroeid tot grote problemen. Het grootste en belangrijkste probleem is echter, hoewel daar men zelden of nooit over spreekt, de langzame maar totale vernietiging van de stad als collectieve levensruimte. De mogelijkheden die de stad biedt om onze levenssfeer op te bouwen worden steeds kleiner.’’ Aldus Constant. De stad van Constant berust niet op planmatigheid, maar op desoriëntatie en onlogica. In het gesprek reflecteert Constant haarscherp op de tijd waarin hij leeft en trekt de toen geldende opvattingen over vooruitgang in twijfel. ‘’Over orde en vrijheid gesproken. Laten we eens even terugkeren naar de huidige stad. Iedereen heeft daarin de vrijheid zijn eigen auto te bezitten. Als er op een bepaalde dag 65.000 auto’s in Amsterdam zijn, dan blijken daarvan 50.000 geparkeerd te staan en dat die de overige 15.000 belemmeren om vaart te ontwikkelen. Maar de auto is ontworpen om snel vooruit te komen. Dit doel wordt in de gegeven omstandigheden niet bereikt omdat iedereen een auto wil bezitten. Waar gaat het nu om? Een auto te bezitten of om je snel te verplaatsen? De vrijheid kan op deze manier in botsing komen met privé-eigendom. ‘’
In Rotterdam is nu een tentoonstelling te zien van de Internationale Architectuur Biënnale Rotterdam (IABR) met de titel The next economy. Deze tentoonstelling doet denken aan het interview tussen Vinkenoog en Constant omdat in de expositie precies dezelfde relevante vragen worden gesteld als in bovenstaand fragment.
Over een halve eeuw wonen er wereldwijd tweemaal zoveel mensen in steden als nu. Het kan niet anders dan dat de stad de motor wordt van de wereldeconomie. Maar hoe gaat die tijd eruitzien? Ieder mens speculeert over de toekomst en niemand weet hoe die zich zal voortdoen, maar één ding is zeker: de manier hoe steden nu zijn ingericht en functioneren, is niet langer een verstandige optie. Sinds de Nederlandse zomer is aangebroken doen we niet veel anders dan schuilen voor de regen, dagelijkse migratiestromen die blijven aanhouden worden veelal gezien als een probleem in de huidige steden en er is steeds meer ongelijkheid tussen arm en rijk. De maatschappij van nu komt er niet onderuit na te denken over hoe we wonen, consumeren en leven. Dit is een tijd dat er een nieuwe balans moet worden gezocht tussen systeem en individu, tussen rijk en arm, tussen jong en oud, tussen duurzaamheid en groei. Daar gaat de tentoonstelling The next economy over.
In de oude havenloods in Rotterdam zijn tientallen tafels opgesteld met daarop teksten, maquettes en beelden met nieuwe ideeën en inzichten over de toekomst. Helemaal achterin is een film gepresenteerd die laat zien dat wij als mensheid streven naar vooruitgang, maar dat die definitie niet voor iedereen hetzelfde is. Want wat betekent vooruitgang eigenlijk? En als je streeft naar vernieuwing, snelheid en grootsheid, is er dan nog plek voor levenskwaliteit? De film ‘The land of Many Palaces’ geregisseerd door Adam James Smith en Ting Song documenteert hoe plattelandsbewoners van de noordelijke provincie Binnen-Mongolië door de Chinese overheid worden gedwongen om te verhuizen naar de nieuwbouwstad Ordos. Op het scherm zijn een Mongoolse man en vrouw op leeftijd te zien, samen op een bankje en kijkend naar alle lichten, hoogbouw en drukte in Ordos. Ze bezoeken een fastfood restaurant en drinken ongemakkelijk een milkshake. De verlorenheid straalt van hun gezichten af. Later in de film laat een vrouw van het nieuwbouwplan de flatgebouwen zien waar de Mongoolse burgers komen te wonen. Kale betonnen ruimtes waarin al is bepaald waar de sofa en de televisie komen te staan passeren het beeld. De vrouw is enthousiast en ziet deze stap naar moderne architectuur als een verrijking voor de nieuwe bewoners. ‘Alles is maakbaar en dus ook geluk’, lijkt ze te willen zeggen. De worsteling met de sociale gevolgen voor de Mongoolse inwoners en hoe deze genegeerd worden, zijn pijnlijk zichtbaar in de film. Hier gebeurt precies waarvoor Constant Nieuwenhuys in 1962 voor waarschuwde; ‘’Het grootste en belangrijkste probleem is echter, hoewel daar men zelden of nooit over spreekt, de langzame maar totale vernietiging van de stad als collectieve levensruimte.’’ Er wordt niet gekeken naar sociale mogelijkheden voor deze nieuwe groep inwoners, naar hoe zij de stad kunnen verrijken en andersom. Efficiëntie lijkt de enige definitie van vooruitgang te zijn.
Deze film belichaamt het belang van de expositie The next economy. Dat de stad Ordos een extreem voorbeeld is van hoe onze moderne steden gebouwd worden is duidelijk, maar het zet je als toeschouwer wel op scherp. Je word je bewust van hoe er de afgelopen tientallen jaren in al zijn lompheid is nagedacht over groei en vooruitgang. Vervolgens kijk je om je heen en zie je de verschillenden tafels met tientallen ideeën die voor het oprapen liggen en die duidelijk maken hoe we eigenlijk de toekomst van morgen zouden moeten inrichten. Dat is pijnlijk, confronterend, maar ook hoopvol. Of zoals Simon Vinkenoog het gesprek met Constant Nieuwenhuys afsluit: ‘’ Niets is immers schokkender voor de mens dan zich geconfronteerd te zien met een andere werkelijkheid dan die waarin hij leeft.’’
De tentoonstelling The next economy is nog tot en met a.s. zondag te bekijken. Klik hier voor de website.
Ook adverteren op mistermotley.nl ? Stuur dan een mail naar advertenties@mistermotley.nl