Neem de tijd — Open Studios Jan van Eyck 2020
Waarom zou je een eindwerk tonen wanneer de weg naar dat werk centraal staat? En hoe maak je het proces zichtbaar zodat de toeschouwer deelnemer kan worden aan het onderzoek?
Achtendertig makers nemen dit jaar deel aan de Open Studios van de Jan van Eyck Academie in Maastricht. Kunstenaars, vormgevers, architecten, curatoren en schrijvers zetten het werkproces op pauze en laten zien waar ze het afgelopen jaar mee bezig zijn geweest. In de ateliers, het restaurant, de gangen, de bloemen- en de groententuin, de werkplaatsen en het auditorium wordt geëxposeerd en gepresenteerd, worden performances gegeven en wordt gelachen en gepraat.
Mister Motley bezocht de perspreview en maakte een selectie van werken met aandacht voor het proces. De eerste twee werken zijn onderdeel van de tentoonstelling The Wall at the End of the Rainbow die infrastructuren onderzoekt: van voedsel tot natuur, van grenzen tot plastic.
Kunstenaars, vormgevers, architecten, curatoren en schrijvers zetten het werkproces op pauze.
Vijfhonderd tote bags met een unieke compositie gemaakt van ingezamelde plastic tasjes: de afgelopen maanden heeft Elisa van Joolen door middel van het verhitten en persen van het materiaal ‘nieuwe’ boodschappentassen gemaakt. De tote bag is een herkenbaar en vast onderdeel binnen de culturele sector geworden. Bij musea, kunstbeurzen en concerten kun je er haast niet omheen. De vierkante, vaak linnen tas dient ter promotie en zou als vervanging kunnen dienen voor het overmatig gebruik van wegwerp plastic boodschappentasjes. Ze zijn duurzamer door het materiaal, maar al die linnen tote bags van evenementen en tentoonstellingen verdwijnen thuis opnieuw in een woekerende verzameling.
Van Joolen zet haar serie niet economisch in, maar legt de nadruk op de uniciteit. Het werkt als volgt: als toeschouwer kies je een tas en teken je een ‘loan agreement’ waarin je akkoord gaat met het in bruikleen hebben van het stuk. Zo wordt de toeschouwer onderdeel van het project en bouwt Van Joolen een dossier op met alle bruikleners die verplicht worden 8 oktober de tas weer in te leveren op de Jan van Eyck academie om zo het project voort te kunnen zetten. Het is een kunstwerk over toewijding, verantwoordelijkheid en vertrouwen. Hoe zou de wereld eruit zien zonder geldelijke waarde en hoe dragen we zorg voor de dingen om ons heen?
Yazan Khalili maakt zichtbaar wat zich in de schaduw van structuren bevindt. Een diaprojector toont zijn fotografieproject Cracks Reminds me of Roadskills waarin hij beelden van scheuren in de stoep laat afwisselen met teksten op de achterzijde van de foto’s. De scheuren lijken op de driehoekige vorm van de landkaart van Palestina uit 1947, de teksten blijken anekdotes te zijn en verhalende fragmenten over de ervaring van systemisch geweld in de huidige tijd. Khalili laat zien hoe het verleden van een plek, een stad of een dorp blijft rondspoken in de toekomst.
Een Japanse duizendknoop: een plant die tegenwoordig wordt beschouwd als een invasieve exoot. Exoten zijn planten, dieren of andere organismen die van nature niet in Nederland voorkomen en door menselijk handelen in ons land terecht komen. De soorten die zich vestigen in onze natuur en zich snel vermeerderen noemen we invasieve exoten. Alaa Abu Asad onderzoekt op beschouwende wijze de gewelddadige en xenofobe uitspraken waarmee de plant wordt aangeduid in de media en trekt parallellen met de termen die worden gebruikt voor immigranten.
Wat zijn nog ‘autochtone’ elementen in de huidige samenleving? Wanneer worden plantensoorten geaccepteerd en wanneer worden de soorten niet meer als buitenlands beschouwd? De Japanse duizendknoop wordt gezien als een plaag en daardoor met man en macht uitgeroeid. De groei van de plant legt de menselijke conditie bloot: Abu Asad laat zien dat het succes van de plant te wijten is aan vervuiling en teruglopende vriesperiodes onder invloed van klimaatverandering, veroorzaakt door de mens. Zo wordt de Japanse duizendknoop indirect door de mens uitgenodigd in ons land te wortelen.
Een scan van nekwervels trekt direct de aandacht in de studio van Marwan Moujaes. De print hangt te hoog om van dichtbij te kunnen bekijken, maar springt desondanks in het oog. Een onscherpe video van een bruiloft, een kleine 3D print van wolken, een uitgescheurde week uit de agenda van Moujaes en een krukje met daarop gepofte aardappels, bestek en een klaptelefoon waarop een video wordt afgespeeld: de installatie lijkt een onsamenhangend geheel, maar de opmerkingen in de agenda spreken boekdelen. Het zijn fragmenten uit een onderzoek die gezamenlijk een verhaal vertellen.
Via Giorgio Agambens concept van l’inappropriable beschouwt Moujaes natuur als een confrontatie met datgene wat altijd buiten ons bereik blijft, als de plek waar verlangen ontstaat. Zodoende zijn Moujaes’ acties vaak gebaseerd op het betreden van besloten terrein, zoals hij zich voordeed als bruiloftsfotograaf om de Libanees-Israëlische grens te kunnen filmen. Confrontatie en verlangen, stilstand en zowel waargenomen als denkbeeldige landschappen maakt hij zichtbaar in deze installatie.
Lotte Reimann vond een Flickr-account met foto’s van hoogspanningsmasten gefotografeerd door H., een amateurfotograaf. Na eindeloos scrollen ontdekte ze verschillende beelden van vrouwen besmeurd met modder en koeienmest. Reimann vroeg zich af wat de link was tussen de vrouwen in een modderpoel en de vastgelegde hoogspanningsmasten? Ze besloot contact op te nemen met fotograaf H. en reisde terug naar haar geboortegrond, rondom Hamburg, om met hem op pad te gaan.
Emotionele en fysiek precaire ontmoetingen vormen de crux in veel van Reimanns projecten. De video, een montage van fotografische beelden van hoogspanningsmasten en modderige scènes ondersteund door dialogen, geeft inzicht in het verleden van de fotograaf. De man bleek geen erotische of traumatische bedoelingen te hebben met zijn foto’s, maar bleek te leven met een neurose voor het vies worden van kleding. De betrokkenheid van Reimann binnen de keuze voor haar hoofdpersonages, ontkracht de illusie van een objectieve waarheid.
Met boomstammen, korstmos, aluminium en plastic, een plas water en opgespannen zeefdrukframes streeft Marjet Zwaans naar dubbelzinnigheid en gevoeligheden, het heroverwegen van aannames en het richten van aandacht op de minder rationele kanten van het bestaan. Ze reflecteert op economische modellen door een polyfonie aan stemmen en materialen te gebruiken.
De levensvorm waarbij wederzijdse afhankelijkheid, wisselwerking en daardoor samenwerking kenmerkend zijn.
Zwaans hergebruikt materiaal uit haar eerdere kunstwerken en kijkt om zich heen in plaats van alleen vooruit. Een van de materialen die ze gebruikt is korstmos. Korstmos is een schimmel en bestaat uit schimmeldraden die een alg kapselen. Korstmos is een indicator van een gezonde omgeving. Het blijkt geen enkelvoudig organisme maar een samenleving waarbij beide organismen voordeel hebben van de interactie: de alg voedt de schimmel en de schimmel beschermt de alg. Deze levensvorm herkent Zwaans binnen de sociale gemeenschap van de Jan van Eyck waarbij wederzijdse afhankelijkheid, wisselwerking en daardoor samenwerking kenmerkend zijn.
De geur van pruttelende soep komt uit de studio van Jorge Menna Barreto en Joelson Buggilla. Lijnen tape op de vloer, een tafel vol publicaties en gerangschikte seizoensgroenten. Menna Barreto en Buggilla onderzoeken hoe dat wat we eten invloed heeft op de agricultuur en daarmee op het landschap. In de studio bevindt de toeschouwer zich op de plattegrond van een ecosysteem: van de link tussen de pompoen en de aardappel en hoe de aardappel zich verhoudt tot de gemberwortel.
De kunstenaars zien de spijsvertering als krachtig en vormend instrument: dat wat we telen en consumeren verandert complete landschappen. In hun publicatie Enzyme onderzoeken Menna Barreto en Buggilla een bestendiger en duurzamer manier van tentoonstellen. De publicatie bouwt een brug, een ecosysteem, tussen het oppervlak van de aarde, dat van het bord en dat van de pagina. De mond is zowel in staat te proeven als te spreken. Wat voor invloed heeft voedsel op taal en op het gesprek? Het verteren van zowel voedsel als woorden is een manier om onder andere gedachten te verwerken.
Het is belangrijk om in de huidige samenleving waarin de tijd ons op geraffineerde snelheid lijkt in te halen, juist de tijd te nemen.
Wanneer het proces van een artistiek onderzoek op pauze wordt gezet en het proces wordt getoond, ontstaat er tijd voor een moment van reflectie, een moment om na te denken over en terug te kijken op wat er gebeurd is. Het is belangrijk om in de huidige samenleving waarin de tijd ons op geraffineerde snelheid lijkt in te halen, juist de tijd te nemen. Directeur Hicham Khalidi verwoordde het als volgt: “De Open Studios geven nieuwe vergezichten die ons verlossen van de last van het opraken van de tijd en een toekomst afdwingen waarin we de tijd nemen.”
Open Studios Jan van Eyck Academie
te bezoeken op vrijdag 6 maart 17-19u (feestelijke opening) / zaterdag 7 maart 10-17u
Jan van Eyck Academie, Academieplein 1, 6211 KM Maastricht
kijk voor meer informatie over deze multidisciplinaire instelling voor beeldende kunst, ontwerp en reflectie op www.janvaneyck.nl
Ook adverteren op mistermotley.nl ? Stuur dan een mail naar advertenties@mistermotley.nl