Mens boven vlees – over Claude Cahun in het Cobra Museum

Ik loop de eerste van de vele ruimtes binnen. Ze lijken als een vrij eenvoudig labyrint met elkaar verbonden te zijn, en dat vind ik wel fijn. Zo heb ik niet meteen de gehele situatie door, en kan ik toch lichtelijk inschatten wat me te wachten staat. Wat me eigenlijk meteen opvalt, zijn gek genoeg niet de foto’s. Niet dat deze mij onberoerd laten, in tegendeel zelfs. Ik had de foto’s hier verwacht, en niet de doeken waar mijn ogen direct op vallen. Op de doeken staat informatie over Claude Cahun, diens werk en leven. Op doeken, in tegenstelling tot op de meestal gekozen witte muur.
Het eerste doek doet mij denken aan een rok die ik vroeger had. Een rok van nepzijde was het, met nog neppere glinsterende steentjes erop. Een rok, waar ik vroeger wel eens in danste en er toen maar een sjaal van maakte, hopend op een soepelere omgang. Deze liet in mijn optiek echter wat lang op zich wachten, dus maakte ik van de sjaal een cape. Een cape van nog net zo nepzijde met nog neppere glinsterende steentjes. Deze keuze betaalde zich uit, want daar de cape behoorlijk paste bij mijn toenmalige sterallures, werd ik al snel gevraagd om de prins te spelen in het toneelstuk. Ik zeg het u, deze cape diende mij goed en ik zweefde boven iedereen uit. Ze noemden mij nu zelfs een geniaal individu, maar alles leek te stoppen toen ik in het stuk veelvoudig handkusjes moest uitwisselen met de prinses, en ik dit weigerde. Ziet u, ik vond dat immers wat onnodig. Dus moest ik mijn nep- zijde met nog neppere glinsterende steentjes cape afgeven, was het gedaan, en was ik plots gewoon, ja: ik. Ik als meneer wiens individualiteit weggevaagd was.
Ik werd simpelweg vervangen door een ander, in mijn ogen wat minder geniaal, individu. 

Claude Cahun en Marcel Moore – Untitled (Cahun on quilt), circa 1928

‘Onder de huid biedt inzicht in het leven en werk van Claude Cahun. Een deel van de getoonde foto’s werd gemaakt in de privésfeer, en was niet bedoeld voor publiek.’
Ik vraag me lichtjes af wat Cahun daar 66 jaar na diens dood van zou hebben gevonden, maar tijd is relatief en gaat mij soms behoorlijk snel, en ook bedenk ik mij dat wanneer er 66 jaar na je dood een tentoonstelling is gemaakt met jouw foto’s, waarvan een deel in privésfeer, dat je dan kunt stellen dat je iets goed hebt gedaan.
Dus ik loop rustig verder en waan me aan een oever die opvattingen en visioenen naar me lijkt te schreeuwen. Ik loop verder, langs verbloemde kasteeldeuren en zie plots een foto van een man met rollend oogwit en glanzend haar. Ik vraag me af hoe hij zijn haar zo glanzend, en bovenal zijn oogwit zo rollend krijgt, iets enthousiaster nog en ik ben bang dat zijn gehele lichaam met al dat gerol zal ontsnappen uit de foto en als een enorme buste van hem weg en verder zou denderen. Dat is iets anders wat mijn aandacht trekt in deze expositie: foto’s die refereren aan het menselijk hoofd. Zo zijn er meerdere collages te vinden waarin het gezicht van één of meerdere mensen herhaald wordt, en zijn maskers een belangrijk onderdeel in het werk van Cahun, die zelf dan ook aan theater deed. Hierin lijken de maskers logischerwijs op hun plek, maar ze worden meegenomen in de fotografie van Cahun, die meerdere gemaskerde zelfportretten maakte. 

Claude Cahun en Marcel Moore – Untitled (Cahun with mirror image), 1928

De vraag naar identiteit is leidend, en ergens wil ik Cahun vragen of er een blijvende identiteit gevonden is.
Nou weet ik niet of dat ooit iemand gelukt is, kijk maar naar mij. Ja, ik als meneer ik als prinses en ik als prins die weigerde haar te zoenen want ziet u, ik vond dat immers wat onnodig. Ik als enthousiast rollend oogwit met als gevolg ik als buste, ik als misschien zelfs wel geniaal individu. Zo wordt Claude Cahun suggestief genoemd in de tentoonstelling, geniaal individu. En wel eentje die speelt met wat het betekent om iemand te zijn, of toch een ander. Vele karakters lijken aangenomen te worden in de foto’s van Cahun, en zelden lijkt er voor eentje gesetteld te worden. Nou weet ik niet of dat ooit nodig geweest is.

Mens boven vlees.
Je doet mij denken aan de zon, die vandaag wel eens vroeg onder zou kunnen gaan. Gelukkig ben ik een mens, niet zo bevangen door vlees, en het is waar, vorig jaar wilde ik andere dingen je vroeg me waarom en waar dat nou weer op slaat vroeg je me.
Ik antwoordde je dat dit oké was en dat er daarvoor ook verschillende jaren zijn. Zodat wij al onze ambities en individualiteit rustig kunnen onderbouwen zodat ze niet weggevaagd worden door kunstmatigheid van expressie. Je vroeg het me maar niet te benadrukken.
Ik wilde inderdaad niet heel veel zeggen, maar wel genoeg.
Genoeg om hen duidelijk te maken dat we zijn mens, gedaagd door vlees.
Vertroebeld gekozen uitgespuugd bezongen ondervraagd gekoesterd en voorgelogen onder mom, van vlees.
Je doet me denken aan de zon, die grijpend uitreiken kan, die behoort de onze te zijn. Maar ze vinden en oordelen snel veel en zijn een weinig gepassioneerde vorm van schering en inslag, alom keurend op vlees. 

Claude Cahun en Marcel Moore – Photomontage introducing Chapter 8, entitled H.U.M., in Aveux non avenus, circa 1930

Het werk van Claude Cahun lijkt mij te roepen om een bevestiging van het zijn. Maar ondertussen iedereen af te wenden en te weerleggen die te veel vastzit in de normen die we hiervoor gezet hebben. Het werkt lijkt hardop doeltreffend te onderzoeken en ondervinden wat het zijn nou eigenlijk is, en meer nog, waar het heen kan gaan. Het is mij onduidelijk of er voor Cahun een uitkomst was. Alle versies van het zelf en de ander die getoond worden in Cahuns werk geven mij een bepaalde rust. Desondanks heb ik toch het gevoel dat er nog iets moet komen, dat er mij nog iets te wachten staat. Aan het einde van Cahuns oeuvre komt er een zelfportret voorbij, Cahun staat op een kerkhof, met op de voorgrond een struik en op de achtergrond bomen die als beklemmend kader Cahun insluiten. Zelf draagt Cahun een masker, zonder enig gelaat. Onheilspellend vredig word ik ervan. 
Zou het kunnen, dat van alle personages die voorbij komen in de tentoonstelling, Cahun inderdaad heeft gekozen voor het geniaal individu? En wel zo eentje die alle ogen die staren en denken dwars door je heen te kunnen kijken weerspiegelt, en zó hard rond laat draaien dat ze nog onbeschaafder dan voorheen en totaal gedesillusioneerd duizelig achtergelaten worden, zodat ze nooit meer durven denken aan uitgaan van ons vlees?
Zo van masker voor mijn huid, zodat je wakker blijft en echt even goed na moet denken of je iemands echte ik aankijkt, of die van gister en dus ruimschoots te laat bent, ik zeg het u, tijd is relatief en gaat mij soms wat snel. Deze expositie en Cahuns werk, diens vele karakters, foto’s vol herhaalde gezichten, en denderende maskers lijken ons te willen vertellen, als rollende ogen omdat het nog nodig is: we zijn mens, allemaal gewoon mens, jawel, mens boven vlees.

De tentoonstelling Onder de huid – Claude Cahun is verlengd tot en met 9 mei 2021. Hier vind je meer informatie over de expositie. 

Claude Cahun – Claude Cahun, Roger and Solange Roussot in Le Mystère d’Adam, 1929