Maastricht – Gids voor de Zintuigen

Na een paar honderd meter lopen met een alerte neus komt het: benzine, iets stoffigs, een geur die je doet denken aan de zomer, als het teer op de weg van de hitte een beetje zacht wordt. Het is een geur die op heldere winterdagen blijkbaar ook in de straten sluimert maar die je alleen opmerkt als je er aandacht voor hebt. Na een paar honderd meter krijgt de straat een ander karakter, minder asfalt en beton, en aan de overkant zie je hoe een rij naaldbomen een dichte haag vormen. Je ruikt even, en loopt dan richting de Pottereiestraat. De legenda belooft onder andere ‘zuurstok’ en ‘hondenpoep’.

Dit is een stukje van de Lindenbloesemroute, een stadswandeling die werd ontwikkeld door geurarchitect Tanja Schell voor Maastricht – Gids voor de zintuigen van Marres Maastricht, samengesteld door Hanne Hagenaars. In tegenstelling tot een folder van het VVV-kantoor is het lezen van deze stadsgids een ervaring die op zichzelf staat, maar voor de buitenissige toerist die daadwerkelijk op pad wil valt er genoeg te beleven. Ooit overwogen om je tent op te zetten tussen de sociale huurflats in het Maastrichtse Caberg? Deze gids wijst je de beste plekjes om dit te doen, en waar je in de wintermaanden voor twee euro kunt midgetgolfen na een maaltijd in een Chinees restaurant waar altijd ruimte is.

Maastricht – Gids voor de zintuigen is het resultaat van de bijdragen van een scala aan schrijvers, kunstenaars en bewoners van Maastricht, en deze grote verscheidenheid zie je zowel in de vorm als in de inhoud van de gids terug. De opmaak is intuïtief en heeft op het eerste gezicht geen duidelijke structuur, een beetje zoals het knip- en plakwerk van een scrapbook. Het maakt de gids intiem, alsof je aan de hand word genomen door de mensen die er aan meewerkten en je éen op een deelgenoot wordt van hun fascinaties. De stad wordt aan je gepresenteerd als een gesamtkunstwerk waarin allerlei elementen je zintuigen waard zijn, van de Pieterberg tot de vele lindebomen en de hondenpoepveldjes in de buitenwijken.

Neem Enjoy details van Yeb Wiersma, een onderdeel binnen de subcategorie Botanica (de stadsgids heeft onder de schijnbare wanorde een thematische opbouw, Smulpapen, Het zesde zintuig, enzovoort). Tijdens Wiersma’s zoektocht naar informatie over invasieve plantensoorten kwam ze op het spoor van het verhaal van August de Wever, een zonderlinge huisarts die bezeten was van het verzamelen en categoriseren van gedroogde planten, en meer interesse had in de variëteit tussen verschillende soorten varens dan in de emoties en eigenaardigheden van zijn patiënten. Wiersma beschrijft hoe ze in het Natuurhistorisch Musem Maastricht op zijn archief stuit, met meer dan zestigduizend geïndexeerde plantensoorten uit de omgeving Maastricht, en geeft de lezer een kijkje in de persoonlijke documenten van De Wever, uit de jaren 30 van de vorige eeuw; een zwart-wit foto van een zeldzame varen, correspondentie over menstruatiestoornissen, ondergekrabbelde plaatjes uit brave pin-up-tijdschriften.

Je hoeft niet met dit boek naar Maastricht af te reizen om er iets aan te hebben. Het is boven een stadsgids ook een ode aan het detail en een pleidooi voor een andere manier van kijken, waarin aandachtig waarnemen de toon voert boven het passief incasseren van het voor de hand liggende. Het is niet zo dat het alledaagse in het zonnetje wordt gezet, maar eerder dat de scheidingslijn tussen wat alledaags is, en wat bijzondere aandacht verdient, wordt opgeheven. In wezen kun je dit democratiserende, egaliserende perspectief overal toepassen, voor jezelf inzetten als een instrument. Hoe zou het zijn om een bus of tram te pakken en uit te stappen op een plek waar je nog nooit bent geweest, zoals een winkelcentrum buiten het stadshart? Misschien eet je wel de lekkerste bamibal die je ooit geproefd hebt, of doe je een observatie die later van waarde blijkt te zijn. De gebouwen onderweg van je huis naar je werk, heb je daar wel eens goed op gelet? Misschien zit de schoenmaker waar je altijd gedachteloos langs fietst wel in een bijzonder Jugendstilgebouw, en heeft de man die jouw schoenen voor de kost repareert een verhaal.

Door de indeling van het boek toont de lees- en kijkervaring parallellen met het daadwerkelijk verkennen van een stad die je nog niet kent. Je bladert, loopt drie keer hetzelfde rondje, want de hoekjes en verborgen schatten hebben zich nog niet aan je ontvouwen. Het is geen gids die je gemakshalve meeneemt om er beslissingen aan over te laten, maar eerder een eigenzinnige atlas die je als gereedschap kan inzetten.

Het boek Maastricht – Gids voor de zintuigen is uitgegeven door Marres Maastricht en samengesteld door Hanne Hagenaars. Klik hier om het boek te bestellen: http://www.marres.org/winkel/gids-zintuigen/