Lost in space
Rem Koolhaas heeft de Biënnale in Venetië opgezet rond de essentiële fundamenten van de architectuur, de vloer, de muur, het raam, het dak, de wanden, de wc. Fundamentals. ‘Niets nieuws geleerd’, snerpte een collega in de eerste besprekingen in de krant. Misschien komt dat omdat architecten zich vrijwel altijd beperken tot deze materiële elementen, ze hebben hun gebouwen het liefst puur, leeg, zonder mensen. Architect Sarah van Sonsbeek werd kunstenaar en studeerde af met een project over de herrie van de buren waar ze mee moest leren leven. Ze richt haar kunstenaars-zintuigen op de immateriële aspecten van de architectuur, zoals een putdeksel op staat die herrie maakt als een auto erover rijdt en een bewoner van de naastgelegen flat ‘s nachts wakker houdt. Of de geur van een huis. Een vriend van me, een rationele man, kocht onlangs Maria Essence, water uit Lourdes gemengd met salie om zijn huis te reinigen. Bij het openen van de voordeur kwam een niet te benoemen droeve sfeer in de lucht hem tegemoet. Misschien de depressie van de vorige bewoner? Vooral goed in de hoekjes sprayen.
De kamers op de foto’s van Ine Lamers zijn donker, duister en verlaten. De ouderwetse karige inrichting leidt je in gedachten ergens richting Oost Europa. Het lijkt een studie naar de gordijnen en de bloemen die zo onnadrukkelijk aanwezig zijn in het interieur; op de sprei van een Freudiaanse sofa, op de vitrage en op de gordijnen zelf. Een handdoek ligt in de vensterbank. Iedere foto kent grote onscherpe delen. Een foto is totaal wazig. Iemand houdt zijn hand voor de lens, mogelijk. Onbehaaglijk. Een verhoorkamer buiten gebruik. Een appartement waar een dissident dood is gevonden en nu wil niemand daar meer wonen. Er hangt een naargeestige sluier over deze kamers. Goed in de hoeken sprayen. De serie foto heet ‘Intruders‘.
Er hangen ingelijste vellen papier met Russische teksten en typex.
Vanuit een oprechte interesse naar de mogelijkheid van een ideale samenleving onderzoekt Ine Lamers de grenzen en mogelijkheden van de communistische heilstaat. In de gesloten steden functioneerde het communistisch ideaal optimaal want in deze steden kon het regime zich geen verzet of weerstand veroorloven. Het zijn de locaties van de geheime militaire fabrieken of laboratoria en de wijde omgeving was hermetisch gesloten voor de buitenwereld. Zelfs op landkaarten waren de steden niet aangegeven. Ironisch is het wel, dat het ideaal het beste tot zijn echt kwam dankzij duistere praktijken en in totale onzichtbaarheid. De havenstad Sebastopol in de Krim was tot 1996 zo’n gesloten stad omdat de Russische vloot er voor anker lag.
De stad Zheleznogorsk huisvestte een plutonium fabriek, een laboratorium in de berg, en dat was uiterst geheim. De stad is nog steeds niet toegankelijk. Ine Lamers wilde Zheleznogorsk zo dicht mogelijk naderen en proberen iemand te vinden die voor haar foto’s zou kunnen maken in de stad zelf, foto’s waarvan de waarheid altijd onzeker zou zijn. De dorpjes rondom de stad zijn tegenwoordig open, althans voor de Russen zelf, maar niet voor buitenlanders als Ine Lamers, zoals snel bleek. Ze werden dan ook opgepakt, Ine, haar vriend en de tolk, en verhoord door de politie. De Russische assistent werd doodsbang, en wilde haar naam verwijderd van alle papieren (dat is de typex) en ze vluchtte een tijdje naar haar ouders op het platteland. De politie in Rusland is niet altijd je vriend.
Ine fotografeerde het appartement in het donker, op de tast. Het licht komt van buiten, van de sterren, de straatlantaarns. Een groot diafragma. De foto zuigt koortsig het beetje licht in zich op. Ine Lamers beeldde zich in dat ze een rechercheur van de geheime dienst was en op zoek naar verboden zaken.
De muren, de vloer, de deuren zijn gevangen in een onheilspellend surreëel licht. Ja, ik herken dit gevoel. Een zachte angst.
In de voorruimte van de galerie staan grote ingetogen installaties. I lean to you numb as a fossil. Tell me I’m here. – Nika Neelova. Ongemakkelijke filmsets, donker en duister maar op een open manier. Alle onderdelen komen uit een en hetzelfde Victoriaanse huis dat werd afgebroken en de stukken zijn als personages in de nieuwe ruimte van de galerie geplaatst, architectonische personages wel te verstaan. Twee houten trapleuningen, spiegelglad door de vele handen die er in die eeuwen zijn lang gegleden vormen een lemniscaat, het symbool voor de eeuwigheid. Tijd als een ongemakkelijke intrigant, die ons verschillende dingen tracht wijs te maken, verval en vooruitgang.
Het oorspronkelijke materiaal, zoals de houten delen van de parketvloer kunnen worden vervangen, door zwart geblakerde stukjes cement. ‘Fragments shored agains the ruins’, 2014. Met ijzerdraad zijn de delen aan elkaar gezet en nu hangt er een soort badmat over een lijn. Maar meer nog een niet precies te duiden beest dat uiterst ongemakkelijk over die lijn in evenwicht probeert te blijven en in mijn hoofd hoor ik hem krijsen van de pijn. Een trapleuning is doorgezaagd. De wieken van een ventilator omgevormd tot bloemblaadjes en zweven nu rond een stengel van staal. Calder-achtig. Blaadjes zijn besproeid met marmerspray of bedekt met mat zwart stof. Het huis is ontmanteld, zijn innerlijk blootgelegd, en je kunt je niet anders dan realiseren dat tijd geen vast materiaal is. Een installatie van deuren, exact dezelfde vormen maar in andere materialen: I lean to you, numb as a fossil. Tell me i’m here (2014)
Als haar inspiratiebronnen noemt ze o.a. filmer Tarkovsky en de schrijver Bachelard: Verbeelding en transformatie, en het wonderlijke vermogen van de kunstenaar om het materiaal om te vormen tot een nieuw gegeven, een gegeven in tijd, in ruimte, in het gevoel.
Op zoek naar de ziel van het huis, naar de kamer in de ruïnes van de film Stalker (Tarkovsky) waar je diepste innerlijke wens in vervulling mag gaan en het blijkt niet eenvoudig te zijn om te weten wat je diepste verlangens zijn.
Kunstwerken die onze verbeelding heroriënteren, weg bij de ratio, naar iets onbenoembaars, maar evengoed helder aanwezig, daar in de ruimte van de galerie.
Nika woont in Londen en is beste maatjes met de dienst die de gebouwen sloopt. Als er een huis op de nominatie staat om gesloopt te worden dan geven ze Nika een seintje. Dit keer vormde een statig Victoriaans huis de bron voor de installaties. In de straten voor het huis zag de putdeksels die vroeger gebruikt werden om houtskool af te leveren. Aan de deksel kon de loopjongen zien waar ze het spul van hun firma konden storten. leveren. Ze maakt ze in geperst houtskool precies na.
‘I often choose to use reclaimed architectural features and reclaimed timber because of the historical memory that is embedded in these materials. Belonging to a different time and a different place, they carry a story of a past life. Moreover, they are the only real traces of this past triggering myths and memories of distant origins. They speak of a history that has made it into the present, and which is distorted by being placed in the wrong time and by being combined with my personal history and interpretations. The burning of the wood then becomes a reference to a certain finitude.
They are abandoned doors, no longer belonging anywhere, having been taken out of their doorways. They are shown as no longer serving their original purpose, they are suspended and shattered, and deprived of the mystery of what is behind. They no longer separate space, they no longer create boundaries; they are, on the contrary, lost in space and it is the space around them that determines their disposition. They are suspended and falling out, alluding to both shelters and unavoidable dangers of collapse.
ARTIST TALK нарушитель (intruder) by Ine LamersThursday June 12, 2014
3-5 pm, talk starts at 3:30 pm
RSVP: fenna@ronmandos.nl
Ook adverteren op mistermotley.nl ? Stuur dan een mail naar advertenties@mistermotley.nl