Liefdesverdriet

Een werk van Maria Roosen bestaat uit een witte lap, een laken waarop met een blauwe draad banen zijn gestikt, als rivieren die er over heen vloeien, van boven naar benden. Het verbaast me dan ook niet als Maria me vertelt dat ze al de lijnen gestikt heeft met de naaimachine om een groot liefdesverdriet te verwerken. Alsof iedere lijn die ze met de machine van de ene naar de andere kant rauste haar weer een stukje verder de wereld in bracht. Terug naar het bestaan. De doek ziet er verwrongen uit, passend bij het gevoel, alles krimpt in elkaar tot die ene compulsieve gedachte, de gedachte die bij de geliefde is, die niet meer jouw geliefde is, het gemis, het ondragelijke gemis. Het niet kunnen accepteren van het einde werd uitgestrekt in die gestikte naden, op en neer, tot het langzaam wat draaglijker werd en haar ogen de realiteit aan konden. Liefdesverdriet is een obsessie en kan met deze monotone exercitie worden uit gedreven, als een exorcisme. Niet dat de kunsteaar er met die bedoeling aan is begonnen, dat besefte ze pas achteraf.  De waterval van lijnen staat nu als een stijve lap tegen de nuur gezet, gematerialiseerd verdriet, maar ook een zenachtig stukje natuur, of gewoon een ongewoon abstract ding.

When I think of You, 1988 Embroidery 210 x 80 cm Courtesy Galerie Fons Welters Photography: Tamara Kuselman

Jewyo Rhii maakte het werk ‘Lie on the Han River’ dat zijn basis heeft in een opgebroken liefde. In de grote metropool Seoul is de grond duur is en wordt elke centimeter grond nuttig gebruikt en vol gebouwd. Veel lege eenzame stukjes om te lanterfanten zijn in de stad niet te vinden. Alleenstaande jongeren blijven lang bij hun ouders wonen omdat een eigen woning onbetaalbaar is. in die situatie ontmoeten wtee mensen elkaar, de een is kunstenaar, jong en vol onzekerheden, de ander is een idealist zonder baan want hij wil niet met werken bijdragen aan het kapitalistische systeem. Samen zwerven ze door de stad, waar ze tijd doorbrengen op bankjes of in speelplaatsjes en voortdurend op zoek zijn naar plekken waar ze elkaar stiekem kunnen kussen. Maar als de winter aanvangt komt de kou. Ze hebben niet meer dan een paar uur om elkaar te zien, tot hun vingertopje gevoelloos raken van de vrieslucht. Op een dag hebben ze dit gesprek:

You don’t have to worry when there is Han river.

It is cold

Yes. It is getting cold.

We dont have a place to kiss, to sex or making love.

I cant do this anymore.

Oh my idea of heaven is kissing every part of you in public, but no one notices.

-Can you work?

-I do work!

-I mean work for money. You dont produce anything.

-Yes i do, You are just being materialistic. I think thoughts in my head.

Deze zinnen betekenen het einde van hun relatie. ‘There was no traumatic fighting, crying or anything, we just accepted it.’
Jewyo Rhii probeert middels haar werk haar omgeving en haar dagelijkse leven te begrijpen. Zo makt ze ook een werk over deze relatie maar wel pas nadat er genoeg tijd is verstreken, zoals Rhii het uitdrukt: ‘I experience something and let it ‘age’ for some time, but its not the real thing anymore, it’s more thoughts and feelings based on incomplete scenes and phrases in my memory.’  Ze maakte een visuele liefdesbrief aan de oevers van de rivier, plekken waar je elkaar stiekem zou kunnen kussen, een stukje tapijt om samen te liggen, over hoe het anders had kunnen zijn.

Jewyo Rhii, Lie on the Han River

De interviewer vraagt haar: Did you ever meet again?’ ‘Once more. I showed hin Lie on the Han River a year after it was exhibited. I remember he saw it and cried.

In haar werk probeert Rhii een manier te vinden hoe om te gaan met haar kleine postuur, met wat ‘normaal’ is, met rugpijn of hoofdpijn. Al haar werk is doordrenkt van het begrip ‘uncertainty’, haar tekeningen zijn fragiel, te kort schietend, onaf. Het gaat over de mensen die kwetsbaar zijn, te klein of extreem gevoelig en die daarin afwijken van de gemiddelde mens. Over creatief schreeuwen, om te voorkomen dat je hysterisch wordt.Het werk is hartverwarmend in de simpele menselijke manier waarop het oplossingen zoekt, op kleine schaal, en altijd in samenspraak met en voor ‘de ander’. Over het accepteren van het feit dat je klein bent of dat de liefde over is.

Dat is misschien waar Sophie Calle uiteindelijk ook op uitkomt met het werk Take care of Yourself. Ze liet de brief die haar geliefde haar per e-mail stuurde om te vertellen dat hij immens veel van haar hield maar dat de relatie over was, door 106 vrouwen interpreteren. Ze analyseren de brief op alle mogelijke manieren, zingen en dansen de brief, schieten er op en vertalen hem en uiteindelijk zijn er even zo veel interpretaties over deze man en zijn liefde.

Notes from a conversation with x, prisoner.’Believe me, this letter is a wonderful token of trust respect and love.  (..) Although it is a breakup letter, I recommend you that you reread it whenever sadness gets you down. ‘Actrice Dinara Droukarova wuift met ene hand ten afscheid terwijl de brief ondertussen het water van de rivier in waait. Want ja, wat kun je doen, je kunt op zoek gaan naar de  helderziende die hem dodelijk onstabiel noemt, als een strootje in de wind of de fysicus die vindt dat het niet creepier dan dit kan worden. De een vindt dit, de ander dat en de som van alle meningen is een neutrale ruimte. Al die meningen doen er niet toe. Acceptatie.

Sophie Calle, Take care of Yourself

Accepteren en het je lijf gaat weer stromen. Dan worden schouders en buik weer zacht en vloeibaar als de Han rivier.

Volgens Marcel Proust is de enige duurzame liefde de onbeantwoorde liefde, dat lijkt me in deze situatie een hele troost.

Sophie Calle, Take care of Yourself

I