Lexicon van de verveling
Zomervakantie. Zes langgerekte weken waarin men de agenda ‘on hold’ zet voor het ‘ware leven’. Ook Mister Motley doet het de komende tijd rustig aan en publiceert drie keer per week een artikel over verveling.
We starten deze eindeloze zomer met een lexicon over verveling waarin we een selectie presenteren van de belangrijkste begrippen. Omdat het alfabet 26 letters heeft volgt op het einde van de zomer deel 2 van dit ontzettend vervelende naslagwerk.
Apathie
Lusteloos op de bank hangen met Netflix als je beste vriend. Je er nauwelijks toe kunnen zetten om op thuisbezorgd.nl een poké bowl aan te vinken. Wie is nooit zoekgeraakt in de duistere krochten van het metamoderne bestaan? Toch is apathie geen nieuwe tijd ziekte van afgematte millennials. De Deense schrijver Knud Sønderby schetst in zijn inmiddels klassiek geworden roman Midden in een jazztijd (1931) een onthutsend portret van rich kids tijdens het Interbellum. Hun motto is ‘Ik luister naar de grammofoon dus ik ben’. De welgestelde hangjongeren bezien de levens van het gewone werkvolk met een hartgrondig dedain wat blijkt uit de leeghoofdige prietpraat van hoofdpersonage Vera Bragge : ‘Er zitten mensen op kantoren. Die schrijven. Ze zijn in de weer met grote boeken, stempelen papieren af, betalen geld uit – en ze schrijven. Zonder erbij na te denken. Je kunt gewend raken aan een apathische toestand en daarin berusten, met afwezige ogen, en doen wat je doen moet. Ieder half uur haal je je horloge tevoorschijn en constateer je dat er nog maar een kwartier voorbij is gegaan, en dan schrijf je verder. Apathisch. Apathisch.’ Deze over het paard getilde snobs brengen hun dagen door met nihilistische niksen en vervelen zich, weliswaar in stijl, helemaal te pletter.
Acedia
Acedia is de Latijnse benaming voor vadsige luiheid en hoort bij de zeven hoofdzonden. Deze ondeugden werden in de 6e eeuw opgetekend door paus Gregorius I. In zijn Regula Pastoralis, het instructieboekje voor geestelijken, wordt uitvoerig beschreven hoe monniken ten prooi kunnen vallen aan verveling en zo op een geestelijk dwaalspoor raken. Want Acedia leidt tot doelloos dagdromen en gedachtenloosheid. Zeer zondig natuurlijk voor de zielenherders die het geestelijk welzijn van hun kudde voor ogen moeten houden. Benedictus van Nursia, een tijdgenoot van Gregorius, wist wel raad met zijn lamlendige broeders. Zijn kloosterregel ora et labora: bid en werk, werd vanaf toen het morele kompas voor monniken. Het beste medicijn tegen verveling was volgens hem gewoonweg de handen uit de mouwen steken. Dat was een slimme zet van Benedictus want door al die klussende kloosterbroeders ontstonden er landerijen, ziekenzalen, wijngaarden en scriptoria en groeiden abdijen uit tot zelfvoorzienende bastions die niks of niemand nodig hadden voor hun voortbestaan.
Bored out
Vul jij ook je kantoordagen met het mailen van reminders van datumprikkers voor meetings die pas over 5 maanden plaatsvinden? Begint je werkweek op het bedrijfstoilet met dwangmatig scrollen door Instagram, op zoek naar inspirational quotes die je moeten motiveren om de dag door te komen? Bekruipt je vaker het gevoel dat je in een dependance van Toren C bent beland die toevallig buiten beeld is gebleven op NPO3? Grote kans dat je bored-out bent, net als zo’n slordige 8% van de beroepsbevolking. Je stierlijk vervelen op je werk is geen pretje want uiteindelijk ga je dezelfde symptomen vertonen als de collega met een burn-out: overspannen zijn, continue vermoeidheid, cynisme en nergens meer de lol van inzien. Stress door verveling; is dat niet tegenstrijdig? Nee, want de minuten aftellen totdat je naar huis mag, kan enorm frustreren. Vooral young professionals lopen het risico om bored-out te raken, want het lukt niet altijd om na je studie een baan op niveau te vinden. Onderpresteren wordt dan de norm, en dat voelt als een heuvel af fietsen met een ingetrapte terugtraprem.
Chillen
Gewoon hangen en niksen met een stel leeghoofdige matties. Dit Engelse leenwoord maakte zijn opgang in de nineties en was vooral in trek bij house fanaten die even moesten bijkomen van 160 BPM in de chill-out room. Voor dit sociale event ligt de lat op enkelhoogte want meer dan een bankstel, de ijle klanken van ambient house en wat vage bekenden heb je er niet voor nodig. Maar toegegeven, de after-afterparty van ADE valt niet mee; je voelt je als een overrijpe banaan die aan het spikkelen is geslagen. De slimste zet is om samen te crashen in het luchtledige, dat is nog altijd beter dan solo naar de kenker te gaan. Want juist door het samenzijn kieper je niet die gapende existentiële afgrond in die aan de achterkant van niksen ligt. That’s what Friends are for. Wil je de kunst van het chillen verder verfijnen, zapp dan naar de aflevering van Sesamstraat waar Pino en Mamoum je uitleggen hoe dat moet.
Ennui
Ennui is de Franse term voor verveling, maar er is een subtiel verschil met het Nederlandse begrip. Verveling slaat op niet weten wat te doen met je tijd en met jezelf. Achter die lusteloosheid zit een verlangen, vaak onbewust, naar iets groots en meeslepends – zoals de jonge Werther uit het gelijknamige boek van Goethe. Bij ennui is zelfs dat verlangen afgestompt, want niksen à la française betekent afzakken naar een vegetatieve toestand. Het enige dat je nog rest is wachten totdat je opgekruld en stilletjes sterft zoals katten dat doen. De lamme personages in Wachten op Godot van Beckett doen met verve voor hoe dat moet. Ook de Franse dichter Charles Baudelaire was snel verveeld en verbraste zijn familiefortuin aan drank en drugs. In 1841 veroordeelde zijn stiefvader hem tot een enkeltje Indië vanwege zijn schandalige gedrag. Maar de jonge Charles keerde vanuit Mauritius terug en ging vrolijk verder met zijn decadente levenswandel. Ondanks al deze avonturen was Baudelaire een gedeprimeerde jongeman die het leven zinloos en saai vond. In zijn meesterwerk Les fleurs du mal (1857) introduceert hij verveling als literair thema, zoals in het gedicht Le voyage:
Le monde, monotone et petit, aujourd’hui,
Hier, demain, toujours, nous fait voir notre image:
Une oasis d’horreur dans un désert d’ennui!
Volgens Baudelaire vond verveling zijn oorsprong in de monotonie van het bestaan want het dagelijkse leven herhaalt telkens weer dezelfde treurigheid. De dichter vergelijkt deze droevige leegte met een angstaanjagende woestijn waaraan hij probeert te ontsnappen.
Flow
Parkeer die mindfulness maar even, want Flow heeft niks van doen met new age dagdromerij. Flow is de absolute tegenpool van verveling, want zit je erin, dan lijkt alles vanzelf te gaan. Rond 1975 werd de Flow-theorie geïntroduceerd door de Amerikaans/Hongaarse psycholoog Mihaly Csikszentmihaly die een studie maakte over kunstenaars. Het viel hem namelijk op dat ze, eenmaal bezig met hun kunst, volledig geconcentreerd in deze activiteit opgingen. Zijn proefpersonen beschreven dit als een aangename mentale stroom waardoor ze meegevoerd werden. Csikszentmihalyi gebruikt Flow om deze optimale ervaring te omschrijven: ‘De toestand waarin mensen dermate betrokken zijn bij een activiteit dat ze alles om hen heen vergeten. Deze ervaring is zo positief dat het de moeite waard is om deze te herhalen zonder de noodzaak van een externe beloning.’ Csikszentmihaly concludeerde dat er twee factoren bepalend zijn om Flow tot stand te brengen, namelijk uitdaging (challenge level) en vaardigheid (skill level). Deze moeten aan elkaar gewaagd zijn, want anders komt de kunstenaar niet verder dan een routineus en leeg gebaar. Anders gezegd: Als je op de toppen van je kunnen presteert smelt je samen met wat je doet en maakt. Als er al een remedie is tegen verveling bij kunstenaars, dan heeft Csikszentmihaly het recept.
Eind augustus gaat Mister Motley verder met dit lexicon over verveling. Begrippen die op de lijst staan zijn Incubatie, Langeweile, Melancholie, Nihilisme en Zappen. De tekeningen bij dit artikel zijn gemaakt door Rogier Roeters. Zijn werk bestaat uit performances, video’s, kostuums, goocheltrucs en tekeningen, heel erg veel tekeningen. Deze tekeningen vormen een gedachtestroom die de basis van al Rogiers verdere werk vormt. Check zijn website of Instagram. De aflevering van Sesamstraat over chillen kun je hier vinden.
Ook adverteren op mistermotley.nl ? Stuur dan een mail naar advertenties@mistermotley.nl