Kunst op papier in coronatijd: Pandemie Magazine & Spread Magazine
Een schreeuwerig rode, paginagrote reclame trekt onmiddellijk de aandacht. Helemaal niets wordt aangeprezen, voor het schappelijke bedrag van nul euro. De reclame in het (voor de coronacrisis in het leven geroepen) tijdschrift Pandemie Magazine valt uit de toon met de werkelijkheid: er is weinig begerenswaardigs aan het virus en de prijs die betaald wordt is hoog. Dat is precies de kwinkslag die dit frisse tijdschrift zoekt. Maar dat is niet de enige manier om op visuele wijze met de huidige crisis om te gaan: het kunsttijdschrift Spread Magazine meet zich een andere houding aan ten opzichte van deze werkelijkheid.
Reclame (2020), Tobias Lengkeek – Pandemie Magazine
Pandemie Magazine is opgericht door jonge Rotterdamse kunstenaars – Tobias Lengkeek, Folkert Koelewijn, Teuntje Fleur, Malyssa ten Hove en Rooz Boersma -, naar eigen zeggen “om de verveling tegen te gaan”. Verwacht geen theoretisch vertoog of ingewikkelde inzichten, maar verlichting en vermaak om “de tijd te doden”. Het is een visuele kakofonie, een vermakelijk bombardement in vooral primaire kleuren. De derde en laatste editie van Pandemie, genaamd Alles went: geen reden tot paniek, past daarmee in het rijtje van de eerder verschenen versies. Er staan onder andere striptekeningen in, fictieve verhalen, puzzels en een bakrecept – natuurlijk zonder het plotseling schaars geworden ingrediënt meel. Voorin staat een bingo-kaart met quarantaine-scenes, zoals “wachten voor de supermarkt omdat hij vol is”. In contrast staat er achterin een pagina met ‘zinnen die je lang niet meer hebt gehoord’: “Ik ben even naar de supermarkt, ben snel terug”. De consequenties van de ‘anderhalvemetersamenleving’ worden op bijna kluchtige wijze tegenover elkaar gezet. Op de rand van een andere pagina staat een liniaal van vijftien centimeter en een kleine herinnering dat “10 x 15 = 1,5m” is. Het is onduidelijk hoe de samenleving eruit ziet als hij ‘heropent’, maar de suggestieve gedachte dat de liniaal in de praktijk gebruikt moet worden is lachwekkend.
Het tijdschrift opent met koppen die uit gedateerde folders geknipt lijken, boven de woorden “Alles went”:
“Wakker worden van kerkklokken”,
“Automatische deuren die niet open gaan”,
“Het kapsel van Thierry Baudet”,
“Hongersnood”
“Vakantie in eigen land”
“Racisme”
“1,5 meter”.
Gezinnen zonder inkomen die genoodzaakt zijn om bij de voedselbank aan te kloppen, openlijk racistisch gedrag tegenover mensen met een Aziatisch uiterlijk vanwege het coronavirus: het zijn wrange bijwerkingen van de crisis. Die schrijnende gevallen steken schril af tegen slecht werkende automatische deuren en plaatsen de kleinere zorgen, zoals anderhalve meter afstand, in perspectief. Pandemie Magazine heeft een zweem van galgenhumor: de zwarte soort vermaak van iemand vlak voor het doodsvonnis voltrokken wordt. Het is bedoeld om de pijn en het ongemak van de crisis te verzachten. Bovendien voelt het aan als leedvermaak om gedeeld leed. De coronacrisis wordt in de kleren van de nar gehesen en er mag gelachen worden.
Pandemie Magazine heeft een zweem van galgenhumor: de zwarte soort vermaak van iemand vlak voor het doodsvonnis voltrokken wordt.
Maar humor is niet de enige manier om je te verhouden tot de werkelijkheid. Humor kan als masker worden gedragen, om een andere houding ten opzichte van de crisis te verbergen. Ontdekken wat er achter het masker schuilgaat is minstens zo leerzaam als het gebruiken van het masker zelf.
Spread Magazine
Spread Magazine verscheen voor het eerst in maart 2019, een jaar voor de coronacrisis. Hoewel de crisis een subtiele rol speelt in de laatste editie, heeft het tijdschrift van origine een andere insteek. Het tijdschrift is opgezet door grafisch designer Janne Beldman (1993<spanArial”,sans-serif”>°) en de twee fotografen Leroy Verbeet (1992<spanArial”,sans-serif”>°) en Bo Bannink (1991<spanArial”,sans-serif”>°) met het doel om jonge en talentvolle kunstenaars een duwtje in de rug te geven in de weerbarstige kunstwereld. Het is daarmee wat mondainer en geëngageerder van aard dan het meer tijdsgebonden en op de coronacrisis toegespitste Pandemie Magazine.
Deze tweede editie, van mei 2020, is een themanummer: Disguise. In het voorwoord, dat veel weg heeft van de introductie van een tentoonstelling, wordt uitgelegd hoe het werkwoord ‘vermommen’ verschillende betekenissen kan dekken: verbergen, een vals beeld schetsen, verbloemen of achterhouden. De makers van Spread Magazine benadrukken de relatie tussen wat echt en niet echt is, de vermomming als een vorm van expressie en het nut ervan: het komen tot ideeën en ervaringen waar je anders niet mee zou worden geconfronteerd. In een tijd waarin mondkapjes het gezicht verhullen en het dagelijkse leven zich meer dan ooit achter een digitale façade afspeelt, biedt het onderwerp bovendien ook stof tot nadenken over onze omgang met de coronacrisis.
De makers benadrukken de relatie tussen wat echt en niet echt is, de vermomming als een vorm van expressie en het nut ervan: het komen tot ideeën en ervaringen waar je anders niet mee zou worden geconfronteerd.
Op het eerste oog lijkt Spread Magazine een verzameling losse brochures, maar een tweede blik maakt duidelijk dat de opzet dichter ligt bij een klassiek tijdschrift: er is een voorkant, een inhoudstafel, paginanummers, tekst en beeld naast elkaar. Zoals ook bij het eerste nummer zijn er prints van kunstwerken, hier tussen de pagina’s gestoken. Door het thema voelt de verzameling kunstwerken bovendien als een tentoonstelling om doorheen te bladeren.
Easy Level Lucky Scratching Card (2020) van Matthieu Reijnoudt (1994<spanArial”,sans-serif”>°) is het eerste werk in die tentoonstelling. Het is een matzilveren soort ansichtkaart, die – zoals de titel al doet vermoeden – een kraskaart blijkt te zijn. In het olijke bijschrift wordt het een “beautiful aqua jolly special” genoemd. Het spoort je aan tot krassen en belooft altijd prijs – “a big major quality tax-free prize in the waves” zelfs. Munt in de aanslag. Al krassend vallen de waterreferenties op hun plek. Van achter de grijze bovenlaag komt een golvende, groene zee tevoorschijn. Een man deint mee op een omslaande golf en kinderen spelen in de verte. De identiteit van de man is onbekend, de foto een willekeurig beeld uit de tijd dat reizen nog mogelijk was. “To be rotator of this quirky kayak means to philosophize on water in cadence, guided by a majestic vox”, leest het bijschrift. Het is de mysterieuze stem van de kunstenaar die je tot krassen aanspoort. Toch is er een verschil tussen aanleiding en oorzaak: het is niet duidelijk of de kunstenaar je in beweging heeft gezet of je zelf in beweging bent gekomen.
Het water blijkt een adequate metafoor voor de grillige situatie waarin we momenteel leven: het vormt ook in een ander werk uit het tijdschrift de figuratieve spil. Op het fotowerk State of Affairs (2020) van de Nederlandse kunstenares Charlotte Brand (1990<spanArial”,sans-serif”>°) staat een net geklede vrouw, met de hand rustend op haar borst. Ze staat roerloos tussen woeste golven, die om haar schouders slaan. Haar ogen gaan schuil achter de schuimkoppen van golven die aan weerszijden gewelddadig breken tegen haar gezicht. Naast de afbeelding staat een plan met negen stappen ‘hoe je emoties te verbergen’: van ontspannen tot enkel praten over feiten en tenslotte simpelweg bidden dat het werkt. Een ‘state of affairs’ impliceert een heldere en onomwonden uitweiding over hoe de zaken er voor staan, maar in plaats daarvan wordt de waarheid verborgen, gevoelens verstopt en de situatie verbloemd. Het kunstwerk lijkt een confrontatie tussen online en offline, de eigen binnenwereld – met bidden als ultieme introspectie – en de overweldigende buitenwereld die probeert binnen te dringen. Door de inperking ervan, wordt de noodzaak van een sociaal leven buiten het internet meer dan ooit benadrukt. Maar het internet dringt zich op, schreeuwt om aandacht en vraagt om reactie – zoals in een reclame.
Een ‘state of affairs’ impliceert een heldere en onomwonden uitweiding over hoe de zaken er voor staan, maar in plaats daarvan wordt de waarheid verborgen, gevoelens verstopt en de situatie verbloemd.
Het weergeven van die werkelijkheid in een andere staat is een ingang tot het fotowerk Placelesssness (2019) van de Belgische Lara Emilie Bongard (1995<spanArial”,sans-serif”>°). Ze raakte geïnspireerd door de Poolse socioloog Zygmunt Bauman (1925-2017), die de pelgrim in zijn werk gebruikte als middel om onderzoek te doen naar de post-moderne identiteit. Voor Bongard is haar Joodse achtergrond het uitgangspunt om na te denken over haar eigen plek in de wereld. De rondtrekkende pelgrim is een metafoor waarmee ze de zoektocht naar haar eigen plaats en identiteit kon vormgeven. De losse elementen van haar kunst doen denken aan nomaden. Op de bijgevoegde afbeelding is hoog bamboegras te zien, waarin kleurrijke doeken met daarop verschillende patronen hangen. De vorm van de doeken doet denken aan een gesluierde figuur, maar het bamboegras geeft niet prijs of er daadwerkelijk iemand onder de ‘gewaden’ schuilgaat. De figuur is er en is er niet. Naar eigen zeggen vindt Bongard houvast “by finding stability in fluidity”. Ze dobbert rond, maar deint niet mee op de golven en wordt er geen prooi van. Ze vindt vastigheid in een omgeving van constante verandering. Zoals snel veranderende omstandigheden en maatregelen ons telkens vragen om te denken over hoe wij ons tot elkaar verhouden, biedt het nadenken over de eigen plek in de wereld houvast.
Naar eigen zeggen vindt Bongard houvast “by finding stability in fluidity”. Ze dobbert rond, maar deint niet mee op de golven en wordt er geen prooi van. Ze vindt vastigheid in een omgeving van constante verandering.
Nu kunst grotendeels via het internet verspreid wordt is het in handen krijgen van een tijdschrift en de bijbehorende kunstwerken een groot goed. De fysieke confrontatie met de kunst dwingt tot reflectie over de omgang ermee. In Pandemie Magazine vind je een bingokaart en afbeeldingen om uit te knippen. Het is licht van materie en bovendien sterk tijdsgebonden, de vormgeving en felle kleuren maken het geheel tot een eigengereide uitgave. Het biedt daardoor de noodzakelijke ruimte om op adem te komen en de crisis met een frisse blik tegemoet te gaan. Doordat Spread Magazine in de kunstwerken de houding ten opzichte van de wereld tot onderwerp verheft, is de inhoud tijdloos. De kunstwerken neigen door die tijdloosheid naar introspectie. Beide tijdschriften spelen, door een andere perspectief op de crisis, in op de manier waarop kunst geconsumeerd en gebruikt kan worden. Het onderwerp is hier niet meer de (vermomde) coronacrisis, maar de kleding van de nar zelf. Het masker kan af.
Ook adverteren op mistermotley.nl ? Stuur dan een mail naar advertenties@mistermotley.nl