Kleine verschillen- Eindexamenexpositie Breitner Academie
Vincent: But you know what the funniest thing about Europe is?
Jules: What?
Vincent: It’s the little differences. A lotta the same shit we got here, they got there, but there they’re a little different.
Uit ‘Pulp Fiction’,1994, Quentin Tarantino
De Eindexamententoonstelling in de Breitner Academie van de bacheloropleiding Docent Beeldende Kunst en Vormgeving toont werk van twintig studenten, 18 vrouwen en 2 mannen. Er studeerden ook studenten in deeltijd af, maar die participeren niet met beeldend werk in de expositie. Zij hebben hun bachelor van een kunstopleiding al elders afgerond als ze aan het tweejarige deeltijd traject beginnen om ook hun bachelor als docent te halen en ze studeren af met een literatuur- of ontwerponderzoek. Ook bij die 15 studenten is de verhouding tussen vrouwen (14) en mannen (1) weer extreem onevenwichtig. Als dit een landelijke tendens is prijzen mannen zich vanzelf uit de markt in de educatieve sector van de kunst.
De tentoonstelling in het gebouw aan het Overhoeksplein in Amsterdam Noord tegenover Eye Filmmuseum is ruim opgezet en ziet er professioneel uit. Dat geldt ook voor de catalogus.
In de tentoonstelling hebben sommige kunstenaars gelegenheid gezien om buiten hun hoofdpresentatie om op gangen nog wat overbodig extra werk toe te voegen. De drang om zoveel mogelijk te tonen is bijna onbedwingbaar, maar dat zijn hier gelukkig uitzonderingen.
Er is veel multimediaal werk te zien, installaties met films en video’s of andersoortige projecties. Dat zijn – op de installatie van Liza Vos na – niet de meest overtuigende presentaties. Ze lijden of aan een te uitleggerige inhoud of zijn als totaalpresentatie nogal ondoorgrondelijk. Je ziet veel video- en filmwerk dat op de grond is geïnstalleerd. Wat een na-ijl effect lijkt te zijn van de wijze waarop Aernout Mik zijn filminstallaties presenteerde op de Biënnale van Venetië in 2007 en in het Stedelijk Museum in 2013. Dat beeldende kunst baat heeft bij enig enigmatisch gehalte is waar, maar om zo duister te werk te gaan dat je naar iedere betekenis en samenhang moet gissen werkt averechts.
Zoals gezegd ontsnapt Liza Vos daaraan. Zij heeft met haar ’20 Quarters. Een installatie voor Verliezers’ een hallucinerende installatie van ronddraaiende transparante cirkels gemaakt waar doorheen projecties worden getoond die je in de rol van een bezoeker van de kosmos plaatsen. Door het gebarsten uiterlijk van de cirkels doet het denken aan de barsten in ‘Het Grote Glas’ van Marcel Duchamp. Het is een meeslepend escapistisch werk dat je uit de beslommeringen van alle dag trekt. Ze concentreert zich daarbij op de mentale problemen van twintigers die in hun vroeg-volwassen leven onderdoor dreigen te gaan aan de spanning tussen verantwoordelijkheid en verwarring. Maar ook als vroege zestiger is het in haar installaties aangenaam verblijven. De wisselwerking tussen een vloeistofdia-achtig nirwana en de zichtbare complexiteit van de gebruikte technologie vormt weer een reflectie op de dilemma’s die de 20 Quarters in hun leven ervaren.
De meeste presentaties verzanden in het verbeelden van persoonlijke hang ups waarin niemand buiten de eigen kring in geïnteresseerd is. Ze worden niet uitgewerkt in beelden die onderscheidend genoeg zijn om in de hedendaagse beeldende kunst iets urgents aan de orde te stellen. Er wordt wel veel omgezet naar sociaal-maatschappelijke fenomenen zoals de knuffeloma, huidhonger, vervreemding, deprivatie, traumaverwerking, fastfoodtrends, hedendaagse feminisme, vercommercialisering van speelgoed, de verhouding kunst en wetenschap, migratie en vluchtelingen, et cetera. Eigenaardig genoeg ontbreken inclusiviteit en de genderproblematiek in dit tableau aan actuele sociaal-culturele hete hangijzers. Merendeels heeft werk een nogal rudimentaire aard: het is er wel maar werkt niet en het heeft geen uitstralende beeldkracht, de beelden worden weggezogen in de maalstroom van al te particuliere problemen met een therapeutische inslag.
Kortom de gemiddelde beeldkwaliteit houdt niet over, maar deze studenten studeren ook niet af als beeldend kunstenaar, maar als docent. Of ze in hun pedagogisch-didactische vermogens aan hun beeldende middelmatigheid voorbij komen is een vraag die door deze tentoonstelling niet wordt beantwoord. Toch leert de geschiedenis dat een behoorlijk aantal studenten van een academie voor beeldende vorming, zoals deze opleidingen vroeger heetten, op den duur in de hedendaagse kunst wel komen bovendrijven. Ze zijn theoretisch en beschouwelijk gewend zelfkritisch te zijn en hun werk openlijk ter discussie te stellen. Het merendeel van deze studenten moet dan wel origineler voor de dag komen dan met werk gebaseerd op bijvoorbeeld gevonden boodschappenbriefjes – een wel heel uitgekauwd onderwerp – of heimwee naar de onschuldige jeugdjaren waarmee je op iedere kunstacademie wordt doodgegooid.
Toch kun je met die heel persoonlijke kwesties ook boven jezelf uitstijgen zoals Anouk Kleijn dat laat zien in intrigerend grafisch en digitaal werk waarin ze haar Body Dysmorphic Disorder aan de orde stelt. Ze gebruikt haar werk om enerzijds steeds dichter bij haar lichaam te komen en anderzijds het werk te ‘ontlichamen’ zoals ze dat zelf noemt. Onder het motto ‘Innerlijke Noodzaak’ laat ze een overtuigende presentatie zien van serie grote grafische werken, waarmee ze tevens aantoont dat digitale middelen ook tot het domein van de eigentijdse grafiek behoren.
Iets minder dwingend, maar nog wel intrigerend is het project ‘Romantische inseminatie’ van Lisanne Meijers waarin ze het contrast laat zien ‘tussen de warme intimiteit van het kinderen krijgen tegenover de steriele koude medische kant ervan.’ Daartoe heeft ze een fragmentarische film gemaakt die nog wat al te geforceerd aandoet maar wel sterke beelden kent, en een installatie van een geschonden tegelvloer die het navrante gehalte van het onderwerp recht doet.
Met haar ‘Observing Differences’ is Merel Kaal dé ontdekking van de presentatie van de Breitner Academie. Zij maakte een installatie met organische en kunstmatige objecten die ze in een spiegelend parcours had uitgestald.
De ogenschijnlijke onregelmatigheden in haar observaties brengt ze in zorgvuldig geënsceneerde onderlinge reflecties met elkaar in verband. Steeds worden die anomalieën subtiel in twijfel getrokken, ook in maat en schaal. Door de spiegel op de vloer te leggen worden kleine stronkjes in de diepte meters hoge bomen. Ze maakt er echter geen effectenmachine van zoals we het spiegelpaleis op de kermis kennen Met juist voldoende optische illusie weet ze het oog te ontregelen. Een klein boomstammetje is aan de andere kant van de spiegel een steen. In het verschuivende spiegelbeeld dat ontstaat als je het installatieparcours aflegt zie je de steen langzaam in het boomstammetje verdwijnen en andersom. Aan het eind – of het begin – van de installatie staat een spiegelende cilinder op een eveneens spiegelende ondergrond: daarmee trekt ze de hele installatie binnenste buiten. Alles wordt daarin opgenomen. Op micro- en macroniveau is alles zelfgelijkend en is er per fractaal geen enkel onderscheid te vinden: alleen in het meso-gebied van het menselijk bestaan doen zich – in feite kleine – verschillen voor die we als onoverbrugbaar kunnen ervaren.
In de installatie liggen twee woordenboeken opengeslagen: Engels-Nederland en Nederlands-Engels die ze volgens eigen zeggen willekeurig heeft opengeslagen. Dan heeft ze een goed gevoel voor gestuurd toeval, want het ene boek begint met het lemma ‘plankenkoorts’ en het andere met het woord ‘really’. Mocht ze al stagefright hebben gehad; daar was nu werkelijk geen enkele reden voor.
Ook adverteren op mistermotley.nl ? Stuur dan een mail naar advertenties@mistermotley.nl