Keti Koti tafel
Schrijver Eline van der Haak bezocht in april de Keti Koti tafel in Nest Den Haag. Vandaag schrijft ze over deze avond naar aanleiding van jaarlijkse Keti Koti feestdag.
Op 1 juli 1863 schafte het Koninkrijk der Nederlanden met de Emancipatiewet de slavernij af in Suriname en op de Nederlandse Antillen. Er wordt echter niet alleen maar feest gevierd vandaag, of zoals in deze tekst pakkend te lezen is: ‘De ketenen zijn gebroken, maar de sporen die zijn achtergebleven moeten niet worden onderschat.’
Zolang als ik mij kan herinneren ben ik tegen racisme en discriminatie geweest en heb ik me er altijd mee bezig gehouden. Met name toen ik op de middelbare school zat kwam ik regelmatig in verhitte discussies met hen terecht, met de jongeren die zich tot de zogenaamde gabber-cultuur schaarden en bomberjacks met Nederlandse vlaggetjes erop begonnen te dragen. Ze maakten zich druk over de multiculturele situatie van ons land. Niet in de laatste plaats greep me dit aan omdat ik ben opgegroeid met een Joodse oma die Auschwitz ternauwernood heeft overleefd. Ook kreeg ik veel mee van vrienden met een niet witte huidskleur en de manier waarop dit hun dagelijks leven op een negatieve manier beïnvloedde. Pas de afgelopen jaren ben ik gaan inzien dat ik door mijn witte huidskleur een andere, meer bevoorrechte, positie heb in de wereld en vind ik het niet altijd makkelijk me hiertoe te verhouden. Ik zou dolgraag willen dat het anders is, maar wat ik hieraan kan doen blijf een lastige zoektocht.
Niet in de laatste plaats greep me dit aan omdat ik ben opgegroeid met een Joodse oma die Auschwitz ternauwernood heeft overleefd.
Geen moment heb ik dan ook geaarzeld om deel te nemen aan de Keti Koti Tafel die plaatsvond in Nest, Den Haag, binnen het kader van hun tentoonstelling History is His Story gebaseerd op de visionaire ideeën van Sun Ra. Op de stralende glimmende verhoogde gouden vloer is een tafel gedekt met witte tafellakens, met daarop gekleurde lopers met Afrikaanse abstracte prints. Ook staan er koperen bakjes en schaaltjes voor de symbolische en rituele handelingen die onderdeel uitmaken van de Keti Koti Tafel, waaraan vanavond zo’n vijftig mensen zullen deelnemen. De tentoonstelling vormt een mooi kader voor een dialoog over vrijheid, maar zeker ook voor bezinning op de Nederlandse samenleving en de onderlinge verhoudingen. Hoewel er vanavond een groot aantal mensen aanwezig zijn die werkzaam zijn binnen de culturele sector, is de focus van de avond in een bredere context geplaatst. Het is een verademing om een dergelijk initiatief te mogen ervaren binnen de witte muren van een kunstinstituut. Het is een manier om naast de tentoonstelling die weliswaar reflecteert op deze onderwerpen, een gesprek op gang te brengen dat zich verhoudt tot het dagelijks leven. Een aspect waar iedere kunstinstelling zich natuurlijk op wil richten, maar dat zich soms mede door het veelal homogene publiek en het relatief kleine bereik, vaak op een afstand blijft bevinden.
Het benadrukt wederom dat hoe hard ik ook kan roepen dat iedereen gelijk is, de dagelijkse realiteit complexer is.
Alle deelnemers wordt gevraagd om aan tafel plaats te nemen en hierbij een keuze te maken uit een plek met een groen of een blauw servet. De laatste kleur wordt gekozen door deelnemers met een migratie-achtergrond en aan de borden met groene servetten nemen mensen plaats zonder deze achtergrond. Ik kies een plek met een groen servet en weet nog niet wie er tegenover mij komt zitten, wat mede doordat ik niet precies weet wat er allemaal zal gaan gebeuren, best spannend is. Ik weet wel dat ik tijdens dit diner in gesprek zal gaan met degene die tegenover mij. Voorafgaand vertelt de gespreksleider dat de Keti Koti Tafel, tot mijn verrassing, is gebaseerd op de Seideravond waarbij Joden de bevrijding van hun voorouders uit de slavernij herdenken. Het is opgezet als een aanvulling op het Keti Koti Festival dat ieder jaar in Amsterdam plaatsvindt, waarbij de afschaffing van de slavernij in Suriname & de Nederlandse Antillen wordt herdacht en gevierd. Met deze dialoogtafel wordt op een rituele manier de geschiedenis van de slavernij herdacht, maar ook ingegaan op de manier waarop dit verleden nog doorwerkt in onze hedendaagse samenleving. Voordat wij aan de hand van vragen met elkaar in gesprek gaan, wordt een voorouder-gebed uitgesproken en een welkomstlied gezongen door het aanwezige koor.
Een aspect waar iedere kunstinstelling zich natuurlijk op wil richten, maar dat zich soms mede door het veelal homogene publiek en het relatief kleine bereik, vaak op een afstand blijft bevinden.
Hoewel ik de teksten ervan niet kan verstaan, begrijp ik de context en emotioneren de liederen die vanavond gezongen worden. Het is de universele kracht die muziek heeft, om door te dringen tot zowel collectieve als individuele gevoelens/bewustzijn/geheugen. Toch voel ik me ook een beetje ongemakkelijk, ik weet niet zeker of ik wel iets ‘mag’ voelen wanneer het gaat over het verdriet van tot slaaf gemaakten. Tijd voor reflectie hierop is er eigenlijk niet, omdat nu de dialoog met mijn tafelgenote start op basis van drie vragen die wij allemaal hebben gekregen in envelopjes. Steeds opnieuw krijgen wij om en om de tijd om in tien minuten de vragen te beantwoorden en na een minuut van reflectie in stilte de ander terug te geven wat het verhaal met je deed. Hoewel de tijd kort is, komt er wel direct een dialoog tot stand die voor mij zeer inzicht gevend is.
Het is de universele kracht die muziek heeft, om door te dringen tot zowel collectieve als individuele gevoelens/bewustzijn/geheugen.
Het voelde als het ware helend om te spreken over momenten in mijn leven waarbij ik met vooroordelen werd geconfronteerd, of te spreken over het niet conformeren aan mijn omgeving en hiervoor erkenning te krijgen van de vrouw tegenover mij, die ik eigenlijk helemaal niet ken. Echter bestond de kern van de avond voor mij uit het horen van verhalen van anderen. Het doet pijn om te horen dat een zwarte vrouw tijdens een vergadering met witte mannen wordt gevraagd of zij wel op de juiste plek is, omdat wordt verondersteld dat zij alleen degene kan zijn die de koffie komt schenken. Of dat aan schrijver Vamba Sherif op het boekenbal gevraagd wordt of hij daar is om de muziek te verzorgen. Mijn tafelgenote vertelt over hoe zij als zwarte vrouw twee keer zo hard moet werken om keer op keer haar professionaliteit te bewijzen. Hoe zij constant handelt vanuit een dubbel bewustzijn, waarbij ze alert is op hoe ze wordt gezien door ‘de ander’. Bij dit soort verhalen overvalt mij wederom een sterk gevoel van ongemak, ik wil niet onderdeel zijn van een witte bevolking die zich zo gedraagt. Ik wil niet door het hebben van dezelfde kleur hierop aangesproken worden, omdat ik me niet kan voorstellen zoiets ooit te doen. Maar tegelijkertijd weet ik ook dat ik niet zonder vooroordelen ben. Hierop ben ik meermaals gewezen door bijvoorbeeld vrienden met een andere huidskleur, waarbij ik een sterk gevoel van schaamte ervoer. En hoewel ik nu totaal niet direct wordt aangesproken voelt het toch een beetje zo. Ik realiseer ik me dat het nu juist dit gevoel is waar mensen van kleur in allerlei situaties regelmatig mee moeten dealen. Om tot meer verbinding te komen, moet het slavernijverleden en de invloed die dit heeft op ons hedendaags denken eerst op scherp worden gesteld. Dit kan als witte mensen (beter) luisteren naar en lezen over ervaringen van mensen van kleur en bewust worden van de verschillen die dit met zich meebrengt in het dagelijks leven.
Of dat aan schrijver Vamba Sherif op het boekenbal gevraagd wordt of hij daar is om de muziek te verzorgen.
En juist dat gebeurde ook op deze avond, door met elkaar herinneringen uit te wisselen, door middel van een maaltijd, muziek en gesprekken ontstaat tegelijkertijd een bijzondere collectiviteit die vanzelfsprekend zou moeten zijn. Omdat dit helaas niet altijd en overal in de wereld zo is, ben ik dankbaar om er die avond even een onderdeel van te mogen zijn, het is hoopgevend en geeft vertrouwen dat dit zich verder kan uitkristalliseren. Zoals beeldend kunstenaar Yair Callender aan het eind van de avond verwoordde: “We hebben vrijheid en gelijkheid, laten we nu streven naar broederschap”. De weg om hier te komen zal worden aangedreven door empathie, waarbij het verleden niet moet worden uitgevlakt. De Keti Koti Tafel vormt hiervoor een mooie aanzet, waarover ik nog niet ben uitgedacht en waaraan ik graag nogmaals wil deelnemen en anderen toe wil motiveren. Het benadrukt wederom dat hoe hard ik ook kan roepen dat iedereen gelijk is, de dagelijkse realiteit complexer is. Waarbij het hoog tijd is voor witte mensen om erkenning te geven voor de geschiedenis van mensen van kleur en de impact die dat nog steeds heeft. De ketenen zijn gebroken, maar de sporen die zijn achtergebleven moeten niet worden onderschat.
Ook adverteren op mistermotley.nl ? Stuur dan een mail naar advertenties@mistermotley.nl