Katalin Pöge
Een afgesloten ruimte, ‘sleutel verkrijgbaar bij de ingang’. Eenmaal binnen, deur weer dicht, blijkt de witgeschilderde kamer leeg op een rustbank aan de wand na, met een kussen en een krant erop. Op de wand loopt een projectie van een slapende vrouw. De persoon is in ware grootte. Ze slaapt op haar zij, haar gezicht is naar de toeschouwer gekeerd. Alleen een trillende lip of fronsende wenkbrauw verraadt af en toe dat het gaat om een video en niet om een videostill. Verder gebeurt er helemaal niets.
Het werk Schlaf mit mir! – wat ook in het Duits een dubbele betekenis heeft – is van de Berlijnse Katalin Pöge (1982). Zij is ook de vrouw in de video. Met dit werk rondde ze het praktische deel van haar studie af aan de Berlijnse Kunstacademie Weißensee.
Katalin Pöge heeft een atelier in een van de nettere straten in de voormalige Oost-Duitse wijk Pankow. Het niet al te grote atelier deelt ze met een schilder en een illustrator. Op haar bureau staat een MacBook en liggen boeken, aan de wand hangen notities. Pöge – keurige kantoorbril, hippe schoenen en kinderkralenketting – heeft duidelijk een gedegen Duitse opleiding achter de rug. Haar werk is goed doordacht.
Zo heeft ze, voordat ze met Schlaf mit mir! begon, uitgebreid de film Sleep van Andy Warhol bekeken (1964), waarin bijna zes uur lang een naakte, slapende man wordt gefilmd. Ze zegt: ‘Warhol heeft iets doodnormaals willen laten zien, ik wilde veel meer de directe communicatie aangaan met de toeschouwer.’ Ze vertelt dat de reacties op Schlaf mit mir! heel uiteenlopend waren en vaak heftig. ‘Sommigen hebben niet eens gemerkt dat het een video was en dachten dat het om een foto ging. Ook waren er mensen ontroerd, en er is zelfs iemand in slaap gevallen op het bed. Anderen gingen op zoek naar camera’s om te kijken of zij ook werden gefilmd. Logisch, want sinds het internet zijn we eraan gewend dat we alles filmen, en zelf ook gefilmd worden. Alleen zijn in een ruimte met een werk is al vreemd.’
Pöge onderzocht voor haar examen de amoureuze en seksuele verhoudingen tussen mensen op het internet. Ze kwam daartoe doordat ze zich een tijdlang verdiepte in Darwin en paringspatronen van dieren. Ze wilde eigenlijk werk gaan maken over paringsgedrag tussen vogels. Maar toen las ze bij Darwin over strategieën tussen dieren, over hoe de op voortplanting beluste mannetjes met allerlei middelen proberen indruk te maken bij de kieskeurige vrouwtjes die op zoek zijn naar de perfect passende partner, en realiseerde ze zich dat mensen op onder meer Chatroulette* zich ongeveer net zo gedroegen. Zo begon ze zich te interesseren voor het paringsgedrag van mensen op het internet.
Schlaf mit mir! is niet het enige werk van Pöge waarin intimiteit een grote rol speelt. Het simpelste voorbeeld is de video Entdecke die Möglichkeiten! uit 2011. De video, die bijna twee minuten duurt, begint met een reeks pornofoto’s, stills uit video’s van online pornokanalen als XTube en PornoTube. Alle clichés komen langs. Aangeklede man ligt op een bank, naakte vrouw zit op hem. Vrouw masturbeert naakt op een stoel. Man grijpt vrouw bij haar borsten. Niet alleen zijn de handelingen in de video’s intiem, veel meer nog laten ze de omgeving van de seksscènes zien, namelijk eenvoudige woon-, studeer- en slaapkamers, opgeruimd, slordig, onpersoonlijk, persoonlijk, gezellig, ongezellig. De video eindigt als een Hollywoodfilm met een lijst van namen, in order of appearance. Alleen zijn de sterren hier niet de (amateur)acteurs, maar Ikea-meubels en -artikelen: BILLY, WILMA 2, INGO en KLIPPAN. De leus ‘Entdecke die Möglichkeiten’ was lange tijd in Duitsland de Ikea-reclameslogan.
Entdecke die Möglichkeiten past in een genre in de kunst waarbij pornobeelden veranderd worden of anders gecombineerd. Kunstenaar Timm Ulrichs bijvoorbeeld knipte voor zijn serie Kunst & Leben. Bildbeispiele aus Pornoheften (1978) dertig foto’s uit pornoboekjes waarin reproducties van klassieke schilderwerken van onder meer Van Gogh en Gauguin te zien zijn in het interieur. Thomas Ruff vervreemde in zijn serie Nudes (2003) naaktfoto’s van het internet door de pixels enorm te vergroten, zodat ze iets schilderachtigs krijgen. Op internet zijn er inmiddels ook tig series zoals ‘Indifferent cats in amateur porn’ waarbij verveelde katten ongewild de hoofdrol spelen (www.indifferent-cats-in-amateur-porn.tumblr.com).
Katalin Pöge, Happy New Year
Zo simpel als het Ikea-werk misschien is, bij het werk ontstaat een merkwaardige spanning, een soort wrange humor, die ook te vinden is in Katalin Pöge’s video’s Happy New Year (2012) en Chatroulette-Begegnungen (2012), oftewel ‘Chatroulette-ontmoetingen’.
De video Happy New Year is een sterk ingekorte registratie van een performance waarbij Pöge om één uur ’s middags in Berlijn achter haar computer gaat zitten om 24 uur lang nieuwjaar te vieren op Chatroulette. Ze logt in en doet alsof ze op Samoa zit, de eerste plek op aarde waar nieuwjaar begint, gaat elk uur virtueel naar een andere stad waar het dan middernacht is, en eindigt op Hawaï, de laatste plek waar het nieuwe jaar ingaat. 24 uur lang drinkt ze in haar slaapkamer champagne, strooit met confetti, steekt vuurwerk af, en wenst ze steeds weer een gelukkig nieuwjaar. De Chatroulette-partners van over de hele wereld, soms alleen, soms met anderen, soms ook in slaapkamersetting, soms in een woonkamer of internetcafé, zwaaien, klikken weg, masturberen, of begrijpen er niks van – want het is toch nog niet middernacht. De kunstenares is vrolijk en vriendelijk, de reacties zijn vooral onverschillig, verveeld. Mensen chatten vanuit hun privéomgeving, maar geven weinig prijs, of zijn lomp en racistisch, maar laten daarbij hun gezicht niet zien. Een reis rond de wereld was niet eerder zo eenzaam.
In haar werk Chatroulette-Begegnungen heeft Pöge interviews afgenomen met zeven mannen van over de hele wereld die ze heeft ontmoet op Chatroulette. Onder hen waren een man in Pakistan die al vier vrouwen had en haar vroeg de vijfde te worden, een Chinese jongen, en een oudere Italiaanse zakenman die ziek in bed zijn tijd online doorbracht. Ze stelde steeds dezelfde zes vragen, waardoor een gesprek ontstond over welk beeld de ‘partners’ zich van haar maakten, welk beeld ze van zichzelf hadden, en welk beeld ze verwachtten te vinden op Chatroulette. Pöge: ‘95 procent van de Chatroulette-gebruikers is man en zoekt een vrouw die zich voor hen uitkleedt. Daarbij ziet men veel geslachtsdelen, die zitten zo’n interview toch in de weg.’ Aan het eind vroeg ze de geïnterviewden een pose aan te nemen waarin ze herinnerd wilden worden. De zeven screenshots die daaruit zijn ontstaan heeft ze in China in een schilderfabriek in olieverf laten schilderen. De portretten worden samen met de complete interviews getoond.
Pöge vat haar werk samen: ‘De aspecten van de ontmoeting vind ik interessant, maar ook de spanning tussen “ik” en “jij” en tussen anonimiteit en intimiteit. Het is toch veelzeggend dat je met een klein gaatje als camera en een toetsenbord intimiteit kan beleven die in het openbare leven niet mogelijk is. Onder andere door de fysieke afstand van het internet zijn de maatschappelijke regels en conventies over hoe dichtbij je bij iemand kan zijn, hoe lang je oogcontact kan hebben, wat men kan vragen of laten zien, opengebroken. Zo wordt een nieuwe blik op communicatie mogelijk die mij herinnert aan de paringsstrategieën van Darwin.’
* Chatroulette is een gratis website waarop je via de webcam kunt chatten met vreemden en die snel ontaardde in een seksroulette.
Ook adverteren op mistermotley.nl ? Stuur dan een mail naar advertenties@mistermotley.nl