It’s OK… #3: Sekswerk is ook werk

De sekswerkers op De Wallen trekken teveel toeristen aan, zeggen sommige buurtbewoners, en nog het ‘verkeerde soort’ toerist ook. Sommige bewoners vinden sekswerkers te zichtbaar in de stad, en vrezen dat dit een ‘verkeerde invloed’ op hun kinderen zal hebben. Weer andere mensen zien sekswerkers als onderdanige types die geen persoonlijke grenzen hebben, of juist als slachtoffers die zo snel mogelijk gered moet worden – door de gemeente, door een god, of door ‘de juiste echtgenoot.’ Kortom, sekswerkers worden vaak als de projectieschermen van andermans vooroordelen gebruikt.

Ongeacht alle meningen van buitenstaanders, is sekswerk in essentie niet meer of minder dan een dienstverlenend beroep. Net als bijvoorbeeld kappers, masseurs en nagelstylisten, verlenen sekswerkers hun klanten een dienst die hen een lekker gevoel geeft. Eigenlijk is het dus ook opmerkelijk dat sekswerkers, als zelfstandig ondernemers, zoveel verantwoording voor hun werk moeten afleggen. Een ondernemer die een eigen taartenbedrijf begint, bijvoorbeeld, krijgt zelden te horen dat hen ‘ook een normaal vak’ had kunnen leren. Of wordt verweten dat hen wordt uitgebuit door louche types puur op basis van hun beroep. Hetzelfde geldt voor hoveniers, loodgieters, fitnessdocenten en schrijvers – beroepen waar misschien wel bepaalde vooroordelen over bestaan, maar wiens bestaansrecht niet in kranten en vergaderzalen wordt uitgemeten. Waarom gebeurt dit voor sekswerkers dan wel?

De vooroordelen tegenover sekswerkers zijn een intersectioneel probleem. In de patriarchale maatschappij wordt er in het algemeen neergekeken op (cis)vrouwen en queer mensen die hun plezier in hun eigen seksualiteit uitdragen, en de sekswerker – die niet alleen zelfverzekerd is over hun seksualiteit maar er ook nog eens geld mee verdient – wordt volgens de patriarchale blik nog als extra ‘gevaarlijk’ gezien. Daarnaast is er de racistische blik, die (cis)vrouwen en queer mensen van kleur maar bijvoorbeeld ook sekswerkers met een Oost-Europese achtergrond, automatisch als zielige slachtoffers ziet die hun werk vast onder dwang uitvoeren. Deze blik valt vaak samen met een socio-economisch vooroordeel over sekswerkers, namelijk dat sekswerk een beroep is dat je alleen kiest ‘als je echt niet anders kan.’ Op deze manier worden sekswerkers – onterecht – een zwakke, wanhopige positie toegeschreven. En hoewel het klopt dat er in de sekswerkindustrie mensen worden uitgebuit, is het niet eerlijk om ervan uit te gaan dat dit bij alle sekswerkers het geval is. Ter vergelijking: in de horecasector en de cultuursector worden er ook veel mensen uitgebuit, maar bij een chefkok of acteur ga je er niet meteen vanuit dat dat bij hen het geval is. En voor mensen die op academisch niveau lesgeven, en voor een groot deel van hun taken niet gecompenseerd worden, geldt vaak weer het vooroordeel dat zij juist economisch bevoorrecht zijn – terwijl zij in de praktijk vaak een tweede baan hebben om rond te kunnen komen.

Overigens zijn er geen betrouwbare cijfers over hoeveel sekswerkers er momenteel in Nederland actief zijn, en hoeveel van hen hun werk wel of niet vrijwillig doen. Volgens de website van Sekswerkerfgoed (www.sekswerkergoed.nl) worden de statistieke rondom sekswerk regelmatig op gedateerde bronnen gebaseerd, of worden de cijfers overdreven om de werkomstandigheden van sekswerkers erger te laten klinken dan ze werkelijk zijn. Dergelijke overdrijvingen kunnen goedbedoeld zijn, bijvoorbeeld als retorisch middel om de behoeften van sekswerkers op de politieke agenda te krijgen, maar dragen dan alsnog bij aan de negatieve beeldvorming rondom sekswerk. Bij het bespreken van de socio-economische positie van sekswerkers, is het daarom meestal niet productief om exacte cijfers te noemen – puur omdat deze exacte cijfers niet beschikbaar zijn. Ook binnen de rapportering van statistieken spelen de vooroordelen over sekswerk dus een rol. Wel is het belangrijk om te benoemen dat er in de afgelopen jaren concrete pogingen zijn gedaan om hier verandering in te brengen. Eind 2020 heeft het Count Me In! consortium, in samenwerking met (onder andere) Mama Cash en het Red Umbrella Fund (een internationaal fonds ten behoeve van sekswerkers), bijvoorbeeld campagne gevoerd om sekswerkers zichtbaarder te maken in de landelijke statistieken.

Als je er over nadenkt, weet je als buitenstaander eigenlijk maar weinig van wat het inhoudt om sekswerker te zijn. We kennen de stereotypes uit Hollywood, van de knappe, uitdagende (cis)vrouw die een belangrijke connectie heeft met de onderwereld, en zo de hoofdpersoon van de thriller kan helpen om de schurk te vinden – vaak nadat zij eerst gratis met hem naar bed is geweest. Of juist dat van de sekswerker als traditioneel-moraliserend figuur, zoals Julia Roberts in Pretty Woman (1990), die eigenlijk niets liever wil dan een leven als huisvrouw – en alleen de ‘juiste man’ nodig heeft om haar van haar ‘verkeerde keuzes’ te redden. Net zoals de beroepen van artsen, onderzoekers en hackers – om er maar een paar te noemen – wordt het beroep van sekswerkers vaak op een onrealistische manier in de media weergeven. Dit onrealistische beeld wordt dan ook nog vaak gefilterd door een heteronormatieve lens, waarbij de (cis)vrouw de werker is en de (cis)man de klant. In de werkelijkheid zijn er veel verschillende vormen van sekswerk, en zijn er veel verschillende mensen die in de seksindustrie werkzaam zijn.

De stereotypen uit Hollywood dragen bij aan de negatieve beeldvorming rondom sekswerkers, die vaak ten onrechte als zwak en machteloos worden aangezien. Maar deze stereotypen zijn niet de oorzaak, maar een gevolg van deze negatieve beeldvorming. De seksistische, racistische en klassistische vooroordelen die ik eerder noemde, liggen aan de grondslag van de criminalisering van sekswerkers – en specifieker nog, van de aanname dat elke sekswerker zich in het criminele circuit bevindt. Bovendien wordt de criminalisering van sekswerkers al eeuwenlang gepropageerd door (vermogende) religieuze organisaties, die veel geld steken in lastercampagnes tegen sekswerkers omdat het beroep in verschillende religieuze teksten expliciet wordt verboden. Het moreel verwerpende perspectief op sekswerkers, komt dus voort uit een zeer conservatief wereldbeeld. Gelukkig hebben we in Nederland op veel van dergelijke conservatieve standpunten – zoals het verbod op abortus en het homohuwelijk – het progressieve pad gekozen en onze perspectieven en wetgevingen aangepast. Waarom moeten sekswerkers, als medepineuten van het conservatisme, zich dan wel nog steeds in bochten wringen om serieus te worden genomen?

Voor mij persoonlijk is de praktijk van sekswerk ook onbekend. Ik weet niet hoe het is om sekswerker te zijn, of welke praktische en sociale vraagstukken een actuele rol spelen binnen deze sector. Toen ik de cirkel over hedendaags sekswerk bijwoonde in de Oude Kerk, heb ik veel geleerd van de zes praktijksdeskundigen die de cirkel leidden. Ik moet bekennen dat ik, voordat ik de Oude Kerk binnenliep, het plan had om de bijeenkomst als basis voor een literaire tekst te gebruiken. De bijeenkomst werd namelijk geopend met zes korte sketches over aanvaringen tussen sekswerkers en instituten, en ik had bedacht dat ik die sketches zou kunnen omschrijven voor deze reeks – om een soort geschreven registratie van de performances te maken. Maar tijdens de middag leerde ik dat sekswerkers juist geen baat hebben bij externe verbeeldingen van hun werk. Sterker nog, er is eerder een overschot aan verbeeldingen van buitenaf – zoals de stereotypen uit Hollywood die ik eerder noemde. Het is dus niet aan mij om een literaire reactie op de middag te geven. Wel kan ik de onderwerpen die tijdens de middag aan bod komen samenvatten voor de lezers van deze reeks, en de informatie die de professionals uit de sector in de Oude Kerk deelden, zo hopelijk doorgeven. De conclusie van de bijeenkomst was namelijk dat het veel gewenster is om sekswerkers bij te staan in het laten horen van hun stem, dan om een andere stem en perspectief aan het gesprek toe te voegen. Vooral nu het voortbestaan van sekswerk zo’n precair discussiepunt is in de stad.

In de gemeente Amsterdam worden er momenteel veel gesprekken gevoerd over de toekomst van het lokale sekswerk. Zo liggen er plannen om sekswerkers die in de ramen op De Wallen werken, strengere openingstijden op te leggen waardoor zij ’s nachts beduidend kortere shifts moeten draaien – met alle sociale en financiële gevolgen van dien. Daarnaast is er het eerdergenoemde discussiepunt van het erotisch centrum, dat als een soort hete kool wordt doorgegeven door de verschillende stadsdelen. Buurtbewoners en ambtenaren hebben sterke meningen over waar sekswerkers wel of niet mogen werken, maar de praktische behoeften van sekswerkers zelf wordt hierbij grotendeels buiten beschouwing gelaten. Daar komt nog bij dat sekswerk, zowel conceptueel als praktisch, een stuk complexer is dan het van buitenaf misschien lijkt. Zo is het als sekswerker essentieel om zowel je eigen anonimiteit als dat van je klanten te kunnen beschermen. Ook is het belangrijk om klanten van tevoren te kunnen screenen, bijvoorbeeld via een kort voorgesprek over de wederzijdse verwachtingen. En zo zijn er nog wel meer aspecten van sekswerk die bij ambtelijke beslissingen in gedachten moeten worden gehouden. In de huidige plannen voor alternatieve sekswerklocaties, wordt er nog niet genoeg rekening gehouden met de alledaagse overwegingen die bij het sekswerk komen kijken. Het is, met andere woorden, belangrijk dat sekswerkers actief worden betrokken bij de besluitvormingen rondom hun beroep.

Buitenstaanders, waaronder ondergetekende, kunnen niet bepalen hoe sekswerkers hun werk moeten doen. Ook kunnen buitenstaanders niet de leiding nemen in de ambtelijke beslissingen over sekswerk – want sekswerkers weten onderling het beste wat zij nodig hebben om hun beroep te kunnen beoefenen. Wat buitenstaanders wel kunnen doen, is zichzelf informeren over de rechten en behoeften van sekswerkers, via platforms die door sekswerkers zelf worden gecoördineerd. Het Prostitutie Informatie Centrum (PIC) tegenover de Oude Kerk verstrekt deze informatie kosteloos aan iedereen die geïnteresseerd is. Het centrum is geopend van woensdag tot en met zaterdag, en organiseert op elk van deze dagen om 17:00 uur een ‘walk ’n talk’ waarin de praktijk van de Amsterdamse sekswerkindustrie wordt toegelicht door mensen van binnen de sector. Bij het PIC zijn ook papieren exemplaren van de Sex Work Mediagids te krijgen, waarin richtlijnen voor het journalistiek schrijven over sekswerk worden uitgezet. Online is deze gids te vinden via www.reimaginingsexwork.nl. Het PIC heeft tevens een uitgebreide lijst met informatiebronnen over sekswerk opgesteld. Deze is te vinden op: www.swlinks.nl. Op de eigen website van het PIC kun je ten slotte meer informatie vinden over de alledaagse activiteiten van het centrum: www.pic-amsterdam.com. Via deze link kun je ook een gratis plekje voor een ‘walk ’n talk’ reserveren, en kun je een donatie maken aan het centrum.