‘Ik omarm de onhandigheid in seks’ – een interview met Jennifer Lyon Bell
Kunstenaar en pornoregisseur Jennifer Lyon Bell beweegt zich in het grijze gebied tussen porno en kunst. Waar reguliere porno veelal gepaard gaat met oneindige cumshots en gefakete orgasmes, laat zij haar performers spontaan te werk gaan – er hier komt af en toe gestuntel en kwetsbaarheid bij kijken. Deze realistische blik blijft vaak onbelicht binnen de huidige beeldcultuur en is een verademing voor hen die eens ‘echte’ seks willen zien. Ik interview de regisseuse over de charme van ongemak, de geilheid van geen seks en het feit dat, heel soms, vrouwen ook best wél van keiharde porno houden.
Ellis Kat: ‘Je films zijn populair bij mensen die anoniem porno willen kijken op hun computer, maar je films worden ook getoond binnen de muren van het instituut. Op welke manier is het bekijken van een pornofilm alleen in bed een andere ervaring dan het zien van diezelfde film in een museum?’
Jennifer Lyon Bell: ‘Dat is een goede vraag. Wanneer mijn films worden afgespeeld in ‘hoge kunst’-ruimten – musea, prestigieuze filmlocaties – kijken mensen meestal met anderen. Dat verandert de ervaring omdat je het meestal niet kunt laten om je af te vragen hoe andere kijkers om je heen het ervaren. Daarnaast denk ik, vanwege de culturele symboliek van musea, dat die kijkers van nature meer openstaan om stil te staan bij de filosofische en politieke kwesties van mijn films. Dat is te gek. Ik denk dat het op die locaties niet voorkomt dat kijkers zich op een direct erotische manier bezighouden met de films, ze zullen zichzelf tijdens het kijken bijvoorbeeld niet zo snel betasten. Ergens is dat ook een groot verlies – zo is dat natuurlijk wel een goede manier om van de film te genieten – maar aan de andere kant biedt het zo wel ruimte om discussie op gang te brengen over de manier waarop seks een plaats vindt in de huidige samenleving.
‘Op welke manier speel je in op de verscheidenheid van je publiek?’
‘Als ik denk aan de veelzijdige locaties en soorten publiek waar mijn films mee te maken hebben, bereid ik me voor op het feit dat deze films bijna een eigen leven gaan leiden – ik ben zo verrast over de plekken waar ze worden getoond! Ze zijn al geprojecteerd op de zijkant van gigantische gebouwen tijdens politieke bijeenkomsten, op seksuologieconferenties en in kijkhokjes op queer feestjes in bunkers. Ik denk dat de betekenis en de emoties die elke film veroorzaakt, afhankelijk van de tentoonstellingssituatie, verschilt. Maar dat is een heel goede zaak.’
‘Denk jij dat er een grens is tussen porno en kunst?’
‘Ik denk dat er helemaal geen grens is tussen porno en kunst! De meest bruikbare definitie van porno die ik ken, is dat het “een film is die specifiek bedoeld is om de kijker seksueel te prikkelen”. Vele filmmakers in mijn gemeenschap, Antonio da Silva en Four Chambers om even twee voorbeelden te noemen – die ongegeneerd opwindend en expliciet werk maken, maar die je óók laten denken en voelen en je tegelijkertijd een verrassend visueel kunstwerk geven. Het is niet het een of het ander; de doelen van een film zijn er in overvloed. Zo ook bij mijn werk. Eerlijk gezegd denk ik dat de samenleving er enorm van zou profiteren om de kunstmatige barrière tussen “porno” en “gewone” film op te heffen. Wie heeft er iets aan zo’n grens? Niet het kijkende publiek, die hongerig is naar meer oprechte en creatieve weergaven van seksuele interactie, maar ook niet de filmplatforms, zoals Netflix en Amazon, die nu een gigantische hoeveelheid winst de rug toekeren die we zouden kunnen hebben als ze bereid waren seksualiteit meer in hun aanbod te integreren. Het zou een win-win situatie zijn.’
‘De jongen in de film Headshot wordt op fragiele wijze afgebeeld; zijn onzekerheid, twijfel en ongemak zijn duidelijk in beeld gebracht. Daarnaast wordt in je oeuvre het orgasme van de vrouw centraal gesteld: twee tendensen die niet erg gebruikelijk zijn in de reguliere porno-industrie. In hoeverre zijn je films een subtiele kritiek op de hedendaagse, door seks gedomineerde beeldcultuur?’
‘Het is waar dat je mijn werk kunt interpreteren als een subtiele kritiek op die beeldcultuur, en dat is het waarschijnlijk ook. Maar ik zie het liever als het trouw blijven aan de manier waarop ik seks zie, en probeer dat uit te beelden op een manier die organisch en echt aanvoelt. Als ik iets mis in de wereld – en er is veel dat ik mis als het gaat om het in beeld brengen van seks in de populaire cultuur! – dan wil ik het zelf maken. En ik denk dat de dingen die ik mis zaken zijn die heel veel andere mensen, van alle andere geslachten, ook ontzettend missen.’
‘Zoals het ongemak van een pijpbeurt?’
‘Bijvoorbeeld. Toen ik overwoog hoe ik Headshot moest maken, was ik mij heel bewust van het feit dat realistische orale seks zoveel nuance heeft en dat ik dat miste in veel porno-representaties van pijpbeurten. Ik wilde een pijpbeurt zien die niet per se een machtsspel van het mannelijke personage was. Chris was een geweldige performer omdat hij erin slaagde emotioneel aanwezig te blijven bij alles waar hij daadwerkelijk doorheen ging. Hij was zo dapper.’
‘Waarom is het zo belangrijk om de meeslepende, intieme en soms ongemakkelijke kant van seks in pornofilms te laten zien?’
‘Nou, er zijn twee redenen waarom ik het onhandige in seks omarm. Eén daarvan is dat ik het politiek gezien belangrijk vind om te laten zien dat seks geen perfecte choreografie van vooraf bepaalde gymnastische bewegingen hoeft te zijn. Het kan zijn dat het er in films er zo uitziet, maar in het echte leven zou dat zeker al het plezier van seks wegnemen! En de andere reden is dat, zelfs in films, ik gewoon denk dat het geil is om te zien dat mensen echt in ‘het nu’ zijn op het moment dat ze seks hebben. Wanneer de performers zin hebben om elkaar te ontdekken en ze niet 100% weten wat er tussen hen zal gebeuren, denk ik dat er een spanning ontstaat die de kijker voelt. Soms is er een ongemakkelijk moment, misschien twee; die momenten zijn net zo kostbaar als de momenten waarop alles gemakkelijk verloopt. Misschien zelfs wel meer, want dat zijn momenten van kwetsbaarheid.’
‘In hoeverre gaan feminisme en porno hand in hand?’
‘Feminisme en pornografie hebben een lange en gecompliceerde geschiedenis. Tot op zekere hoogte concentreert het pornografische debat zich op de vraag of men gelooft dat vrouwen vrijelijk hun eigen seksuele verlangens mogen hebben, of dat ze zijn bedorven door de patriarchale samenleving die hen vertelt dat hun seksuele beslissingen niet relevant zijn. Ik geloof dat vrouwen inderdaad het vermogen en het recht hebben op hun eigen verlangens en fantasieën. Op die manier ben ik vast lid van de derde feministische golf en strijd daarmee voor vrouwen om hun verlangens en fantasieën te uiten. Aan de ene kant gaat dit om vrouwen die binnen het “aanvaardbare” kader van seksualiteit vallen, zoals heteroseksualiteit, vanille-seks, monogamie, maar ook vrouwen die deze grenzen oprekken, zoals queerness, BDSM en polyamorie. In mijn gedachten is er een legitieme, erotische kracht voor al deze vormen van seks. En ik denk dat het vrouwen helpt om aangemoedigd te worden om ze te ontdekken.’
‘Is het voor een vrouw soms niet gewoon heel geil om gedomineerd te worden en dat ook terug te zien in pornofilms? Zijn jouw films misschien niet te genuanceerd? Te zoetsappig?’
‘Als je van zo’n soort film houdt, zijn er verschillende filmmakers, zoals de briljante Maria Beatty, die prachtige films maakt met precies deze dynamiek. Een deel van de context van Maria’s werk is het contextualiseren van feministische onderwerping voor haar publiek. Zo moeten onderdanige vrouwen wel de volledige toestemming geven om te kunnen genieten, welke seksuele verlangens ze ook hebben. Maar goed, om even een stap terug te doen, ik ben er vrij zeker van dat het tonen van onderdanige vrouwen voor veel andere pornokijkers helemaal niet nodig is om die vrouwen volmondig intens en geil en krachtig te vinden. Zo zijn Sadie en Annabelle in mijn film Silver Shoes erg betrokken en intiem met hun seksuele partner, terwijl ze tegelijkertijd erg rauw zijn. Ik denk dat het een veel voorkomende mythe is dat seks óf geil óf intiem is. Ik zie het graag allebei op hetzelfde moment.’
‘Om even terug te komen op je film Headshot: je lijkt geïnspireerd te zijn op Andy Warhol’s film Blow Job (1964). Hoe heb je je verhouden tot het origineel?’
‘Ik was absoluut geïnspireerd door Andy Warhols klassieker Blow Job toen ik Headshot maakte. Blow Job is spannend omdat het allesbehalve expliciet is en dit je inspireert om in het hoofd van de personages te kruipen en erachter te komen wat er precies met hem aan de hand is. Tegelijkertijd distantieert Warhol je ook van dat personage door gebruik te maken van een vaste camera, stilte en natuurlijk de opmerkelijk lange looptijd van de film. Ik besloot om diezelfde scène van een jonge, in leer geklede man opnieuw te interpreteren en nieuwe elementen toe te voegen waardoor je je op een intensere manier kunt inleven in de jongeman. Door de dialoog in de film, het gebruik van een tweede camera en de close-ups, hoop ik dat je sympathie voor hem voelt – ongeacht je eigen genderidentiteit of seksuele voorkeur. Het was te gek om te zien dat het zo goed werkte!’
‘Hoe is het dan mogelijk dat, ondanks je geen seksuele handelingen ziet, het je toch opwindt?’
‘Ik ben een groot fan van close-ups van emoties! Headshot gaat hier uiteraard heel veel over, maar echt al mijn films zitten vol met beelden van de gezichten van performers waar hun reactie op af te lezen valt. Voor mij is het, als ik naar porno kijk, alleen interessant om te zien wat mensen doen, als ik ook kan vertellen hoe ze zich op hetzelfde moment voelen. Close-ups van het gezicht kunnen me helpen die intense betrokkenheid te krijgen.’
‘In je nieuwste film Second Date is het mogelijk om porno te bekijken met een VR-bril. Hiermee wordt digitale seks steeds realistischer en lijkt echte, fysieke seks bijna overbodig te worden. Hoe denk jij hierover?’
‘Virtual Reality heeft zeker een grote potentie om ons geweldige seksuele ervaringen te bieden die voorheen niet mogelijk waren. Maar, ik denk dat de waarheid is dat echte seks tussen echte mensen altijd een grootse ervaring zal zijn voor zowat iedereen. Het is zo veelzijdig in termen van gegevensuitwisseling: je ruikt, proeft, voelt, hoort en ziet tijdens de seks. En als je dan eenmaal de emoties van twee mensen inbrengt en de manier waarop die personen die bewust en onbewust met elkaar communiceren, is het gewoon ongelooflijk complex en te gek. Ik denk dat seks-technologie een geweldige capaciteit heeft om echte ervaring te verbeteren of om echte ervaringen aan te vullen, maar ik denk niet dat echte seks ooit uit de gratie zal raken bij het grote publiek!’
‘Hoe zij jij de toekomst van porno voor je?’
‘Ik zou graag een explosie van creatieve, zelfgemaakte porno zien! Ik vind het geweldig om meer pornografische verkenningen door kunstenaars en reguliere filmmakers te ontdekken. En, minstens zo belangrijk: eerlijke seksuele video’s en tutorials van gewone mensen. Het zou een manier zijn om een positieve maatschappij te laten groeien die meer seksuele vrijheid en tolerantie kan genereren.’
Ben je geïnspireerd geraakt? Kijk op https://blueartichokefilms.com voor Jennifer Lyon Bell’s films.
Ook adverteren op mistermotley.nl ? Stuur dan een mail naar advertenties@mistermotley.nl