Hoe het verleden te vangen

Op haar kamer staat een rijtje schriftjes waar niemand aan mag komen want dan zouden de korreltjes zand los kunnen laten. Niemand heeft er ook iets mee te maken. Ze moeten haar maar geloven.

De schrijver Nabokov groeide op in Petersburg en bracht de zomers door in het grote familiehuis in Vyra. Deze plek is altijd met hem meegereisd, tijdens zijn ballingschap in Engeland, Duitsland, Frankrijk en Amerika. Zijn vader leerde hem als kind hoe hij met een snelle slag met een netje een vlinder kon laten vangen, zijn moeder liet hem zien hoe je een vlinder kon opspelden zodat het voor eeuwig in al zijn pracht te zien zou zijn. Toen zijn vader om politieke redenen in de gevangenis was gezet bracht de jonge Nabokov hem een vlinder. Er wordt gefluisterd dat Nabokov  altijd op zoek bleef naar de vlinders uit zijn jeugd, zijn laatste jaren bracht hij door in Zwitserland, niet vanwege de bergen of het bankgeheim maar omdat daar de dezelfde vlindersoorten rondvliegen als in Vyra. In 1920 schrijft hij een brief aan zijn moeder: “Will I really never return, is it really all finished, wiped out, destroyed…? I would like to describe every little bush, every stalk in our divine park at Vyra…” Zijn heimwee werd gesust door de vlinders en door de woorden want hij vond dat zijn verbanning een zegen was voor het schrijverschap. 

Vera and Vladimir hunting for butterflies

Brief van Vladimir naar Vera

Vladimir Nabokov

De plekken uit je verleden, je draagt ze met je mee en wilt ze koesteren, voor altijd. Om het verleden vast te houden maken we foto’s, we kijken naar het fotoalbum waarin ons verleden is opgeplakt. Toch is een foto weinig bruikbaar om het gisteren op te roepen:  een foto balt de hele ervaring samen in dat ene bevroren beeld dat je gaat verwarren met de realiteit, die veel complexer is, en waardoor je eerder vergeet dan herinnert. Schelpen, steentjes, zand, woorden of vlinders zijn veel geschikter. De woorden van Nabokov.
Kunstenaar Ingrid Luche maakt jurken om de herinneringen aan de plekken uit haar geheugen te vangen, om de magie weer tot leven te brengen.
‘La Grande robe de l’Ange de mer ocellé’ is een dromerige jurk, lichtblauw met vleugels en de titel verwijst naar een kleine haai met de naam ‘Ange de mer ocellé’. (Squatina oculata), een ongevaarlijke haai met twee vinnen die hem er als een engel uit doen zien. De vissers in de Middellandse zee troffen soms zo’n haai in hun netten aan en daarom wordt die inham in de buurt van Nice  ook wel de ‘Baai van de engelen’ genoemd.
Als een haai een engel wordt dan is die baai de plek waar je korrels zand kunt tellen, waar je een schelpenbibliotheek kunt beginnen, waar blauwe konijnen door het zand huppelen. 

De jurken die ze maakt om een herinnering te kleden vinden hun oorsprong in een 19e eeuwse Ghost Dance Dress die Luche zag in het Museum of Natural History in New York.In een ‘ghost dance’ ritueel wordt er uitbundig gedanst om het lot gunstig te stemmen en de applicaties en borduursels op de jurken laten zien om welke zaak men de goden lastig valt en om hun gunsten vraagt. De kleding voorziet de drager van een tweede ik en legt zijn dromen en verlangens vast.
Een ghostdress van Ingrid Luche is als een voorstel om te durven geloven in magie, om te geloven in het konijn dat uit de hoge hoed komt. De jurken dragen vleugels of zijn voorzien van vlinders in zachte kleuren. In legenden van de Amerikaanse indianen komt de vlinder veelvuldig voor. Volgens de Tohono O’odham stam uit het Zuid Westen kon de vlinder  jouw wensen en gebeden naar de Grote Geest brengen. Je moest de vlinder heel voorzichtig vangen zonder hem te bezeren en dan heel zachtjes je geheimen tegen hem fluisteren. Omdat een vlinder niet kan spreken zal alleen de Grote Geest je geheimen te horen krijgen. Zo dragen d e vlinders je wensen.
Ingrid Luche laat ze de ruimte van het verleden dragen, waar de zee roze kleurt en zandkorrels zich laten opplakken. Een vlinder kan dat want hij wordt vergeleken met de kinderziel. En zoals Herman Hesse schreef: men moet wel  blind of zeer afgestompt zijn om bij het zien van de vlinders niet een gevoel van vreugde, een restant van kinderlijke verrukking, een zweem van dichterlijke verwondering te ondervinden.

Gohst Dance Dress

Op de jurken van Ingrid Luche dansen de vlinders. Ze toonde de jurken met elkaar in een zaaltje, op metalen staken, als een klein besloten museum an sich, of als een bibliotheek van de plaatsen waar ze naar terug verlangt en waar ze ons volwassenen mee naar toe wilt nemen. Haar jurk is het kleed voor de dromer. 

Nabokov is uiterst precies in zijn woorden om zijn herinneringen te beschrijven. Het in woorden vangen van de schoonheid van een vlinder acht hij onmogelijk. ‘Whenever I allude to butterflies in my novels, no matter how diligently I rework the stuff, it remains pale and false and does not really express what I want it to express – what, indeed, it can only express in the special scientific terms of my entomological papers. The butterfly that lives forever on its type-labeled pin and in its O.D.’

Zo zag ik ooit in iemands kamer een beetje vergeelde, oude schoenendoos met daarop een etiket met de woorden ‘vroeger’. Geen idee wat er in zat maar het woord en die doos samen waren genoeg een heel leven op te roepen.

Ingrid Luche, Vues de l’exposition “Le lapin turquoise”, Air de Paris, Paris 2011 Photo Marc Domage Courtesy Air de Paris, Paris.

Ingrid Luche, Vues de l’exposition “Le lapin turquoise”, Air de Paris, Paris 2011 Photo Marc Domage Courtesy Air de Paris, Paris.

Ingrid Luche

Jurk van Ingrid Luche, Vues de l’exposition “Le lapin turquoise”, Air de Paris, Paris 2011 Photo Marc Domage Courtesy Air de Paris, Paris.

Jurk van Ingrid Luche, Vues de l’exposition “Le lapin turquoise”, Air de Paris, Paris 2011 Photo Marc Domage Courtesy Air de Paris, Paris.