Hoe ecologische vernietiging en kolonialisme diep verweven zijn – met Serana Angelista naar Kelly Sinnapah Mary: The Fables of Sanbras in Kunstinstituut Melly

Wanneer we op een rustig terras om de hoek zijn neergedaald, vraag ik Serana Angelista wat hen van de tentoonstelling vond en welke gevoelens het werk van Kelly Sinnapah Mary opriep. “Het was heel herkenbaar. Ik ontkom er niet aan om mijn duale Curaçaos-Nederlandse achtergrond erop te projecteren. Ik probeerde het niet al te veel op mezelf te betrekken, maar er vooral open in te staan en te lezen vanuit de geografische en culturele context van de maker zelf, namelijk Guadeloupe, want dat kent natuurlijk zijn eigen verhalen en zijn eigen geschiedenis. Er waren veel overeenkomsten met Curaçao als het gaat om sociale ongelijkheid, uitbuiting van de natuur en ontheemding. Het deed me ook denken aan de flora en fauna op Curaçao en de “exoten”, want daar ging deze tentoonstelling ook deels over. Ik dacht aan de “exoten” die daar niet van origine voorkomen en wat de gevolgen daarvan zijn voor het eiland. Tegelijkertijd voelde het heel mooi hoe zij deze thema’s inlijfde en ze een waardig bestaan middels vertelling geeft, waar voorheen aan voorbij is gegaan door de overheerser of kolonisator. Dit is een hele andere manier van beschouwen die ik heel liefdevol en teder vond. Daar sta ik totaal niet bij stil. Naar de dieren en planten die zijn meegenomen kijken we vooral van die horen hier niet, Kelly Sinnapah Mary stelt dat zij er juist bij horen. Ze vertelt juist hun verhaal en brengt er ook een laag van mythologie bij.”

We praten verder over het mythische, spiritualiteit, en hoe Kelly Sinnapah Mary zichzelf afbeeldt als mensdier, en de fabels die Sinnapah Mary behandelt. Ik vraag Angelista hoe hen kijkt naar de manier waarop spiritualiteit en mythologie verweven is in de tentoonstelling. “Het zijn subtiele vertellingen, waarin we worden uitgenodigd zelf op zoek te gaan. Ook in haar installaties zat veel mystiek en je reist echt mee door haar wereld.”

We hebben het over een specifieke installatie, waar een bepaald mysterie van af te lezen valt.  Het werk, bestaande uit kleinere tenten gemaakt van doeken waar zelfportretten op zijn genaaid, nodigt ons uit om verder te verkennen. Omdat het kleine tenten zijn moet je als bezoeker buigen om naar binnen te kunnen kijken. De buitenflappen nemen een deel van het zicht weg, terwijl er binnen ook tekeningen te zien zijn. Ook om de tenten heen op de grond bevinden zich stoffen met afbeeldingen, maar doordat deze deels bedekt worden kan je niet alles zien. Hierdoor voelt het alsof wij als bezoekers niet helemaal mee kunnen komen in het mysterieuze en het intieme.

Het spirituele en mystieke komen sterk naar voren in de schilderijen. De zelfportretten, waarbij Sinnapah Mary zichzelf afbeeldt als mens met dierlijke kenmerken, geven ons meer context over animisme. We zien Sinnapah Mary afgebeeld met drie ogen, één of meerdere benen, of met een vacht. Dit sprak Angelista sterk aan. “Dat verhaal over de mangoesten die werden uitgeroeid was zo verdrietig, maar het is prachtig om te zien hoe zij dat dan weer meenam en deze mangoesten beschermt in haar schilderijen. Het maakt je een toeschouwer van een intieme handeling voortkomend uit fenomenen die nog steeds hun uitwerking hebben in het heden. Ik had bijna de drang te participeren in haar heldendaden.”

Angelista laat zich in hun werk inspireren door het duale Curaçaos-Nederlandse culturele erfgoed, persoonlijke herinneringen, en historisch onderzoek. Hun werk is getoond in verschillende groepstentoonstellingen, in onder andere het Stedelijk Museum Schiedam, Wereldmuseum, KunstRAI, Stedelijk Museum en het Amsterdam Museum. Hen heeft ook een solotentoonstelling gehad genaamd “Uprooted I Float” als onderdeel van Motel Mozaïque.

Ik vraag Angelista of hen overeenkomsten ziet met de eigen manier van werken/praktijk of raakvlakken. “In mijn werk als grafisch kunstenaar ben ik vaak gepositioneerd langs de zijlijn, waarbij ik wel altijd mijn eigen culturele achtergrond meeneem. Ik voel me dan vaker iemand die iets beschouwt of faciliteert. Het is al uniek dat een grafisch kunstenaar de eigen positie zo meeneemt. Wat ik heel inspirerend vond bij het werk van Sinnapah Mary is dat zij als het ware gepositioneerd is in haar werk als het centrum, of als een brug, en zo een verbinding belichaamt tussen mensen, dieren, en aarde. Haar werk is als het ware een portaal en tegelijkertijd heel kwetsbaar. Dat ben ik niet gewend om in mijn werk te stoppen. Ze biedt alternatieve wijzen van zien en heeft veel overtuigingskracht. Ikzelf ben meer beschouwend naar de wereld van nu en de doorwerking van de geschiedenis in het heden, maar biedt (nog) niet per se alternatieve vormen van zien. Ik zou dit wel meer willen verkennen. Mijn laatste werk “Uprooted I Float” kan al meer beschouwd worden als een interventie, waarbij ik persoonlijk onderzoek samenbreng met visuele beeldtaal.

Zou je iets meer kunnen vertellen over deze nieuwe richting en de interventie?

“Ik mis een bepaalde materiële cultuur. Het is voor mij zo niet toegankelijk om beeltenissen te vinden waar ik mij achter kan schuilen of kan scharen. Het zit heel erg in immateriële uitingen. Daarom heb ik de doeken van “Uprooted I Float” gecreëerd met herkenbare beeldtaal, waar ik zelf ook kracht uithaal. Dit symboliseert mijn afkomst op heel veel vlakken. Het laat zien wie ik ben als Curaçaos-Nederlands persoon. Het werk is geboren uit nostalgie en de vraag hoe ik mezelf kan vertegenwoordigen in beeld. Het is voor mij een persoonlijk onderzoek naar orale geschiedenis en hoe dit te vatten is in uitingen in het heden. Het is zeer moeilijk een bepaalde positie in te nemen in een maatschappij die je continu wil uitwissen. Hoe vorm je je persoon dan? Hoe kan ik orale cultuur en erfgoed vatten in mijn werk? Dit zijn vragen die ik mijzelf stel.”

We hadden het er kort over toen we de tentoonstelling bezochten, maar ik vraag Angelista wat hen bedoelt met deze uitwissing, ook kijkend naar de raakvlakken met hun werk als het gaat om de ecologische crisis en hoe dit voor een groot deel samenhangt met vernietiging als resultaat van kolonialisme.

Angelista stelt: “Met deze uitwissing bedoel ik vanuit de dominante Nederlandse samenleving, maar ook op Curaçao zelf, zoals Inheemse of Afro-Caribische praktijken die niet uitgeoefend mochten worden, waardoor je uiteindelijk met kruimels overblijft, waarbij de geschiedenis als het ware wordt uitgewist. Daarom vind ik het belangrijk dit wel vast te leggen in materiële vormen die deze thema’s bij elkaar brengen.”

Hen vervolgt: “Ik moet denken aan hoe Nederlanders op Curaçao hun tuinafval in de mondi (bos) gooien. Dit zijn Nederlanders die hun niet-inheemse bomen over de schutting gooien, met als gevolg dat er nu een boom groeit die Curaçao compleet aan het uitdrogen is. Deze boom groeit zo snel dat je er niks aan kan doen, terwijl Curaçao al kampt met een waterprobleem in de grond. Dankzij de aanwezigheid van Shell is het eiland chronisch uitgedroogd en tot op heden is het waterpeil niet op orde. Het is alsof de aarde onder je voeten wegzakt en er is geen ontkomen aan. De ecologische gevolgen die Sinnapah Mary aankaart herken ik dus ook. En toch weet zij hele hoopgevende verhalen te laten zien, die niet per se een goed einde hebben, maar je wel op een bepaalde manier geruststellen.

Wellicht dat deze verhalen over ecologische vernietiging als gevolg van kolonialisme meer naar de oppervlakte zullen komen, maar dan vind ik het belangrijk om het naar de Nederlandse context te brengen. Dit omdat ik Nederland altijd ter verantwoording wil roepen als het gaat om Curaçao. Misschien zit daarin wel een taak en methodiek voor mij verscholen: het verantwoordelijk houden van Nederland door het samenbrengen van Afro-Curaçaose identiteit en cultuur waarin kritiek op de Nederlandse staat verscholen ligt. De feiten over de ecologische verwoesting maken me namelijk wel onrustig en de gevolgen van kolonialisme zijn nog steeds niet te overzien.”

“Kelly Sinnapah Mary: The Fables of Sanbras is gecureerd door Sour Grass als onderdeel van Gatherings and Passages, een meerjarig initiatief van Kunstinstituut Melly, gericht op Caribische hedendaagse kunst en cultuur. Sour Grass is het curatorial agency van Annalee Davis en Holly Bynoe op Barbados. Sinds 2021 gaan programma’s van Gathering and Passages onder meer in op het slavernijverleden en diaspora, postkoloniale ervaringen en ecologische crises.”