Het scheppen van nieuwe kaders – De solo van Charl Landvreugd
‘Ososma’, de solo-expositie van Charl Landvreugd, bestaat uit een overweldigende installatie. De titel van de tentoonstelling betekent in het Surinaams zoiets als ‘huisvriend’. Puck Kroon bezoekt namens Mister Motley de tentoonstelling.
“Vind je eigen weg,” is het advies van de suppoosten bij binnenkomst, in een leegstaand kantoorgebouw aan de Hullenbergweg tegenover IKEA in Amsterdam Zuidoost. ‘Ososma’, de solo-expositie van Charl Landvreugd, bestaat uit een overweldigende installatie. De titel van de tentoonstelling betekent in het Surinaams zoiets als ‘huisvriend’. Het geeft een intieme, hechte en oprechte relatie aan: iemand die een biertje bij je uit de koelkast pakt, je helpt je kinderen op te voeden en een eigen plek aan tafel heeft. Met ososma bouw je het fundament van je familie, van je thuis. In dit geval bestaat dat fundament uit schelpen. Honderden, duizenden, tienduizenden fragiele schelpen.
De eerste stappen die ik zet voelen onwennig. De schelpen kraken en blijven niet heel onder mijn voeten. Het breken veroorzaakt een geluid dat door de hoge ruimte schalt. Ik voel me afgeluisterd en bekeken. Alsof ik ongevraagd het huis van een onbekende binnenstap en de krakende vloer mijn aanwezigheid verraadt.
De solo-expositie maakte Landvreugd in opdracht van CBK Zuidoost. Het is de eerste in een reeks solotentoonstellingen op locatie waarmee de instelling, naast haar reguliere programma in ‘eigen huis’, inhoud wil ontwikkelen die in het museale circuit nog weinig aandacht krijgt. De bedoeling is dat de reeks de interculturele samenleving van Nederland reflecteert en uitdaagt.
De installatie is gebaseerd op Tembe, de verzamelnaam voor houtsnijwerk en schilderkunst uit de Marroncultuur in Suriname. Tembe is ontstaan uit Afrikaanse kunstvormen die de gevluchte tot slaaf gemaakten overdroegen op nazaten. Het omvat veel abstracte symbolen, die liefdesuitingen, uitdagingen en bevestigingen van het leven uitdrukken. Er worden door cirkels en doorlopende lijnen vaste patronen gevormd. Vanaf de tweede verdieping in het gebouw is de bovenzijde van de paviljoens een Tembe-schilderij in 3D. Dat laat ook direct zien hoe immens de installatie is: 25 meter breed, 15 meter lang en bijna 5 meter hoog. Landvreugd gebruikt deze basis als drager voor ander werk, zowel bestaand als nieuw. Zo is Ososma een kunstwerk en tentoonstelling in één. Metershoge constructies van hout, paviljoens van diverse woonplaatsen van de kunstenaar met daarin de vervlochten werken, zorgen ervoor dat je als toeschouwer gedesoriënteerd raakt. Het perspectief wisselt continu. De smalle doorgangen en ondoordringbare houten platen zorgen voor een onoverzichtelijk geheel. Soms zie je hele lange lijnen, soms loop je tegen een muur op. Soms ga je een route in en dan is er niks.
Metershoge constructies van hout, paviljoens van diverse woonplaatsen van de kunstenaar met daarin de vervlochten werken, zorgen ervoor dat je als toeschouwer gedesoriënteerd raakt.
Wanneer je je in het labyrint begeeft, is de mogelijkheid tot verdwalen eindeloos. Het geeft een creatief proces weer: een ontdekkingstocht waarin de verscheidenheid aan materiaal en inhoud wordt gecombineerd. De installatie wordt ook ingezet als platform voor tijdelijke interventies zoals performances en een publiek programma. Culturele invloeden en tradities uit onder andere Suriname, zoals het geven van betekenis aan levenloze voorwerpen door middel van dans en muziek, vermengen zich met het totaalproject.
Het combineren en samenvoegen van elementen zijn een terugkerend thema binnen het werk van de kunstenaar. Zo neemt Landvreugd afstand van de ‘white cube’. In de white cube, waar het plafond en de muren wit zijn, krijgt het werk alle ruimte zodat de toeschouwer er ruim omheen kan lopen, maar deze vorm schept tegelijkertijd afstand. In Ososma zit je gevangen in het moment. Het werkt beklemmend, overdonderend en vervreemdend.
Charl Landvreugd kijkt met een kritische blik naar zijn wordingsproces als maker. Transformatie, beweging en ontwikkeling, kadering en framing en de wrijving die dat kan veroorzaken zijn centrale vraagstukken binnen zijn kunstenaarspraktijk. Landvreugd onderzoekt de kaders rondom het denken over de uitwerking van migratie op de toekomst en de hedendaagse cultuur in een West-Europees land als Nederland. Door de kaders in zijn installatie te verbeelden benadrukt Landvreugd wat deze gestelde kaders veroorzaken: ze zijn sturend en belemmeren het zicht.
Transformatie, beweging en ontwikkeling, kadering en framing en de wrijving die dat kan veroorzaken zijn centrale vraagstukken binnen zijn kunstenaarspraktijk.
Hij vraagt zich af wat we in het hier en nu kunnen doen aan de discussies rondom discriminatie. Maar vooral: hoe komen we verder? Hoe zet je de ander in beweging? Zelf wordt hij in beweging gezet door onder andere zijn eigen werk. In gesprek met Rob Perrée naar aanleiding van zijn deelname aan de tentoonstelling On Speaking Terms in Nest Den Haag, zei hij daarover: “Het beeld vertelt wat ik nog niet weet. Het gaat mij iets nieuws vertellen.”
De versplintering van Landvreugds leven komt in Osmosa samen. Dat geldt niet alleen voor zijn hybride culturele identiteit – zoals hij in Londen werd gezien als black British, in Nederland werd geassocieerd met een immigrantenachtergrond en in Cairo een Europeaan was – maar net zo goed met het procesmatige, fragmentarische van zijn werk. Ieder werk is ontstaan binnen een andere context, in een andere stad, tussen andere geluiden. De ontwrichting van het labyrintische zit hem niet alleen in het fysieke aspect maar ook in de externe en interne persoonlijkheid. Als mens moet je telkens definiëren wie je bent omdat anders de omgeving dat voor je doet.
Terwijl ik me door de ruimte beweeg, registreer ik verschillende reacties: het werk verleidt, schrikt af, maakt nieuwsgierig en roept vragen op. Welke positie neem ik in? Hoe gekleurd is mijn blik? Waarom is een zwarte kunstenaar een zwárte kunstenaar en niet enkel ‘kunstenaar’? Wat maakt dat het verleden van Landvreugd direct bij het werk wordt betrokken?
Ondanks het belemmerde zicht, zet Landvreugd met Ososma de deur uitnodigend open. Hij geeft een treffend beeld van zijn onderzoek door zijn werken in twaalf paviljoens te reconstrueren. Daarmee maakt hij inzichtelijk hoe ondoorgrondelijk, fragmentarisch en gelaagd zijn proces is. Zijn levensvragen zíjn zijn kunstenaarschap en vice versa. Binnen het brede culturele landschap van de huidige samenleving is het van belang tegen de gestelde kaders aan te schoppen of nieuwe grenzen te trekken zodat je niet verdwaalt in het labyrint van mogelijkheden. Blijf scheppen, blijf dwalen, blijf ontdekken.
Charl Landvreugd: movt. nr.10: Ososma
25 okt 2019 – 13 dec 2019
CBK Zuidoost, Hullenbergweg 1 (tov IKEA), Amsterdam Zuidoost
geopend donderdag tot en met zondag van 12-19u (met uitzondering van special events)
Ook adverteren op mistermotley.nl ? Stuur dan een mail naar advertenties@mistermotley.nl